του Σταμάτη Μαμούτου
Είναι γεγονός πως ο Δανός Χανς Κρίστιαν Άντερσεν (1805-1875) αποτέλεσε έναν από τους κορυφαίους συγγραφείς παραμυθιών. Όντας δημιουργός που διέθετε την ανεξάντλητη φαντασία ενός αιώνιου παιδιού, προσανατόλισε την λογοτεχνική του καλλιέργεια βασιζόμενος στην αγάπη για τους λαϊκούς θρύλους της χώρας του και στην βαθιά γνώση των Γερμανών ρομαντικών από τον Νοβάλις έως τον Χόφμαν. Από το 1835, όταν και δημοσίευσε την πρώτη του συλλογή παραμυθιών με τον τίτλο Παραμύθια και ιστορίες, μέχρι και το 1872, ο Άντερσεν σχεδόν κάθε χρόνο παρουσίαζε στο αναγνωστικό κοινό κι από ένα καινούργιο βιβλίο παραμυθιών. Το αποτέλεσμα ήταν να αναγνωριστεί ως μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του ύστερου Ρομαντισμού.
Κάποια από τα πιο γνωστά του παραμύθια είναι Οι έντεκα κύκνοι, Το ασχημόπαπο, Το μολυβένιο στρατιωτάκι, Η πριγκίπισσα και το μπιζέλι και Τα καινούργια ρούχα του Αυτοκράτορα. Ωστόσο, εκείνο με το οποίο θα καταπιαστούμε σε αυτό το άρθρο είναι Η Βασίλισσα του χιονιού. Και τούτο, γιατί το συγκεκριμένο παραμύθι βασίζεται σε έναν έξοχο συμβολισμό, που αναδεικνύει την ρομαντική αντίθεση στην κυριαρχία του ορθού Λόγου ως πνευματικού θεμέλιου της Νεωτερικότητας.
Αν θελήσει κανείς να ερευνήσει τη φύση της
αντίθεσης ανάμεσα στον Διαφωτισμό και τον Ρομαντισμό, είθισται να τοποθετεί στο
επίκεντρο της προσοχής του την αντιπαράθεση του εργαλειακού ορθολογισμού (που εδράζεται
στην φιλοσοφική σκέψη του Διαφωτισμού) και της φαντασίας (που αναδύεται από την
παράδοση του Ρομαντισμού). Στα πλαίσια του ρομαντικού στοχασμού η κριτική προς
τον ορθολογιστικό κόσμο της νεωτερικότητας συνδέθηκε με την ανάδειξη της φαντασίας
σε ύψιστη ανθρώπινη δύναμη αντίληψης και νοηματοδότησης των πραγμάτων. Ωστόσο,
στο αξιακό σύνολο του ρομαντικού πεδίου, δίπλα στην φαντασία, στάθηκαν κι άλλα
στοιχεία με θεμελιώδη σημασία, όπως το συναίσθημα, η εθνική ταυτότητα, το
απόμακρο, το νοσταλγικό και το ονειρώδες.
Στην περίπτωση της Βασίλισσας του χιονιού, η φαντασία του Άντερσεν έπλασε ένα από τα πιο όμορφα παραμύθια που γράφτηκαν ποτέ. Στολισμένος με το πέπλο της φαντασίας, ο πυρήνας της ρομαντικής κριτικής κατά του ορθολογισμού που εμπεριέχει το παραμύθι πηγάζει από το συναισθηματικό στοιχείο. Την αγνότητα και την ένταση των συναισθημάτων προτείνει ο Άντερσεν ως αντίδοτα στο απονευρωτικό δηλητήριο του ψυχρού ορθολογισμού. Ως τελικός του στόχος προβάλλει η κατάκτηση της «αέναης παιδικότητας». Η πρόκριση, δηλαδή, της συναισθηματικής πληρότητας και διαύγειας του παιδικού ψυχισμού, ως απεγνωσμένη (ενδεχομένως και μάταιη, αλλά σίγουρα όμορφη) αντίσταση στην φθορά του χρόνου, που «βαραίνει» τον άνθρωπο κάνοντάς τον όλο και πιο «υλικό», όλο και πιο ευάλωτο στις παγίδες του ορθολογισμού και του Νεωτερικού τρόπου ζωής. Ας δούμε, όμως, με ποιον τρόπο το κάνει ο Δανός λογοτέχνης.
Η υπόθεση του παραμυθιού έχει ως εξής. Ένας κακός καλικάντζαρος έφτιαξε έναν μαγικό καθρέφτη που ό,τι καλό και όμορφο καθρεφτιζόταν επάνω του το μίκραινε τόσο ώστε μόλις και φαινόταν ενώ το κακό και το άσχημο το έδειχνε ακόμη πιο μεγάλο και αποκρουστικό. Η επιτυχία του καθρέφτη έκανε τους καλικάντζαρους να ξεθαρρέψουν και να πετάξουν κρατώντας τον στον ουρανό για να κοροϊδέψουν τους αγγέλους. Επειδή, όμως, πέταξαν πολύ ψηλά, ο καθρέφτης τους γλίστρησε και έπεσε στην γη. Το αποτέλεσμα ήταν να κομματιαστεί σε δισεκατομμύρια θρύψαλα. Από τότε τα πράγματα χειροτέρεψαν στη γη γιατί τα κομμάτια, που είχαν την δύναμη του καθρέφτη, έμπαιναν στα μάτια ανθρώπων κι αυτοί έβλεπαν τα πράγματα παραμορφωμένα. Σε άλλων ανθρώπων τα θρύψαλα μπήκαν στην καρδιά και τους την πάγωσαν. Υπήρχαν επίσης πολλά θρύψαλα που συνέχισαν να αιωρούνται.
Εκείνη την εποχή, σε μια γειτονιά με ανθισμένους κήπους, μεγάλωναν μαζί ένα αγοράκι (ο Κέυ) και ένα κοριτσάκι (η Γκέρντα), που αγαπιούνταν σαν αδέρφια. «Τα δυο παιδάκια κρατιούνταν απ’ το χέρι, φιλούσαν τα τριαντάφυλλα, κοίταζαν το ολοκάθαρο φως του ήλιου του Θεού και του μιλούσαν σαν να ήταν εκεί ο μικρός Χριστούλης».[1] Μια μέρα, εκεί που κάθονταν τα δυο παιδάκια, έφτασαν τα αιωρούμενα κομμάτια του απαίσιου καθρέφτη και δυστυχώς δυο απ’ τα κομμάτια του κατέληξαν στον μικρό Κέυ. Το ένα μπήκε στο μάτι και το άλλο στάθηκε στην καρδιά του. Από τότε άρχισε να αλλάζει συμπεριφορά. Ξερίζωνε τα τριαντάφυλλα, βαριόταν τα παραμύθια και ειρωνευόταν τους ανθρώπους. Ο κόσμος άρχισε να τον επαινεί για την εξυπνάδα του κι ο ίδιος άλλαξε συνήθειες και παιχνίδια. Τελικά έφυγε από την μικρή του γειτονιά και εγκατέλειψε την Γκέρντα. Όμως, καθώς είχε πάει να παίξει στη μεγάλη πλατεία, ένα μεγάλο έλκηθρο τον πήρε και τον ταξίδεψε στην άκρη του κόσμου. Εκείνος δοκίμασε να φωνάξει ή να πει το «Πάτερ Ημών», ζητώντας βοήθεια από τον Θεό, αλλά το είχε ξεχάσει. Το μόνο που θυμόταν ήταν η προπαίδεια!
Τελικά, αυτή που τον είχε απαγάγει ήταν η «Βασίλισσα του χιονιού». Όταν η βασίλισσα του έδωσε δυο φιλιά ο Κέυ ξέχασε οριστικά την μικρή Γκέρντα και όλους τους δικούς του. «Την κοίταξε. Ήταν πανέμορφη, δεν μπορούσε να φανταστεί άλλο πρόσωπο που ν’ ακτινοβολεί τόση εξυπνάδα και γοητεία. Δεν του φαινόταν πια σαν να ήταν από πάγο…Την έβλεπε τέλεια».[2] Έπειτα, η βασίλισσα του χιονιού τον πήρε και πέταξαν στον ουρανό.
Σε αυτό το σημείο θα κάνουμε μια παύση της σύντομης εξιστόρησης του παραμυθιού για να ξεκινήσουμε την ερμηνεία του. Όπως γίνεται σαφές σε κάθε αναγνώστη που έχει αντιληφθεί το γενικότερο πνεύμα του Ρομαντισμού, η «Βασίλισσα του χιονιού» βρίθει συμβολισμών. Η ίδια η «Βασίλισσα» είναι η Λογική, η δύναμη του Ορθού Λόγου. Ψυχρή, γοητευτική, ακτινοβολώντας εξυπνάδα και ταξιδεύοντας τους ανθρώπους στους ουρανούς, απαγάγει τον μικρό Κέυ και τον αποκόπτει από το περιβάλλον του. Ωστόσο, για να μπορέσει να γοητεύσει τον μικρό, είχε προηγηθεί η προσβολή του από τα θρύψαλα του καθρέφτη των καλικάτζαρων. Ο καθρέφτης είναι το όπλο του Κακού. Παραμορφώνει τον κόσμο και κρύβει από τα μάτια των ανθρώπων το Αγαθό. Είναι το μέσο της διαβολής που πηγάζει από τις δυνάμεις του κακού και αιωρείται στη γη, προσβάλλοντας τις ανθρώπινες ψυχές. Η ψυχρή Λογική, δηλαδή, βασίζει την επικράτησή της επί της αυθορμησίας και της αγνής παιδικότητας του ανθρώπινου ψυχισμού, στην φθοροποιό επίδραση του κακού (που λαμβάνει χώρα μέσω των κομματιών του καθρέφτη).
Είναι σαφές ότι στην σκέψη του Άντερσεν
μπορούμε να ανιχνεύσουμε τα κύρια στοιχεία ενός παραδοσιακού ιδεαλισμού με πλατωνικές
κι ασφαλώς χριστιανικές καταβολές, σύμφωνα με τον οποίο ο κόσμος της υλικής
εμπειρίας είναι φθαρτός ενώ σε ένα πεδίο βαθύτερο και πέρα από αυτόν, υπάρχει
ένας πυρήνας κάποιου αρχετυπικού καλού. Η ανθρώπινη ψυχή στην παιδική της
κατάσταση διατηρεί κάτι από αυτή την αρχετυπική καλοσύνη. Ωστόσο, η φθορά και
το κακό που διαποτίζουν τον κόσμο της καθημερινότητας μπορούν να αποχυμώσουν
αυτό τον παιδικό ψυχισμό. Σημαντικό στοιχείο, όσον αφορά την φιλοσοφική και
πολιτική σκέψη του Άντερσεν, είναι το γεγονός ότι ως εργαλείο των φθοροποιών
δυνάμεων του κακού παρουσιάζει την εργαλειακή λογική. Το νοητικό θεμέλιο,
δηλαδή, του κόσμου της νεωτερικής εποχής, που έχει τις καταβολές του στην φιλοσοφία
του Διαφωτισμού. Συμπεραίνουμε, δηλαδή, ότι ο τρόπος σκέψης του Διαφωτισμού, ο
οποίος επικράτησε κατά την εποχή της νεωτερικότητας διαμορφώνοντας τις
επικρατούσες τάσεις του μοντερνιστικού δυτικού κόσμου, αποτελεί εκδοχή της
αέναης φθοροποιού κακίας που διαποτίζει τον κόσμο της υλικής εμπειρίας από τις
καταβολές του. Συνέπεια αυτού του τρόπου σκέψης είναι ο πνευματικός
αποπροσανατολισμός του ανθρώπου από το πεδίο της αρχετυπικής καλοσύνης, στο οποίο
θα έπρεπε να είναι στραμμένος σύμφωνα με την παραδοσιοκρατική -αρχαιοελληνική ή/και
χριστιανική- αντίληψη των πραγμάτων.
Επιπλέον, ο Άντερσεν προσαρμόζει την αφήγησή
του σε μια ιδέα χαρακτηριστική της ρομαντικής κοσμοθέασης. Την ιδέα που θέλει
σε κάποια, προσδιορισμένη ή απροσδιόριστη, αρχή να επικρατούν τα στοιχεία του
αρχετυπικού καλού. Το καλό να συνδέεται, δηλαδή, με το παρελθόν ενώ στη
συνέχεια, λόγω της φθοροποιού επίδρασης κάποιου νεωτερισμού, η παραδεισένια
αρχή να μαραζώνει, να εκφυλίζεται και το όμορφο παρελθόν να εκπίπτει σε ένα
άψυχο και εφιαλτικό παρόν.
Ο μικρός Κέυ προσβάλλεται από την μαγεία του διαβολικού καθρέφτη, τουτέστιν από το πνεύμα του κακού, και αρχίζει να συμπεριφέρεται ως έξυπνος. Όπως διευκρινίζει ο Άντερσεν, «ο κόσμος άρχισε να τον επαινεί για την εξυπνάδα του», πράγμα που υποδηλώνει ότι ο Δανός παραμυθάς υιοθετούσε την συντηρητικά ιδεαλιστική θέση ότι η επικρατούσα τάση συμπεριφορών στον υλικό κόσμο είναι σαθρή. Στον κόσμο αυτόν επαινείται η εξυπνάδα, η σκληρότητα και η Λογική. Όχι η αγνότητα, η φαντασία και ο τρυφερός παιδικός αυθορμητισμός.
Η μεταστροφή του Κέυ προς το πρότυπο του «έξυπνου» μικρού αποτελεί την αρχική φάση μιας πλήρους αλλαγής. Είναι το υπόβαθρο στο οποίο θα γονιμοποιηθεί η εξουσία της «Βασίλισσας του χιονιού». Όταν ο μικρός την συναντά δέχεται έναν ψυχικό κεραυνοβολισμό. Πρόκειται για μια συμβολική αναπαράσταση του δέους που καταλαμβάνει όσους κάνουν τα πρώτα βήματα στην ιχνηλασία της σοφίας, προκειμένου να κατακτήσουν γνώση. Κάτω από τα πόδια τους ανοίγεται μια άβυσσος. Χάνουν τον κόσμο που γνώριζαν (τον γνωσιακό κόσμο της παράδοσης και του αγνού αυθορμητισμού) και μεταφέρονται σε μια νέα διάσταση (την διάσταση του επιστημονικού λογισμού).
Ο συναισθηματικός κλονισμός επηρεάζει τον μικρό Κέυ. Τον κάνει να φοβηθεί. Ωστόσο, εκείνη την ύστατη στιγμή που το κυνήγι της γνώσης και η νέα εμπειρία θα πρέπει να συνοδεύονται από πλούσιο ηθικό και συναισθηματικό υπόβαθρο προκειμένου να γονιμοποιηθούν δημιουργικά, που θα πρέπει δηλαδή να συνοδεύονται από τις πνευματικές δυνάμεις του Θεού, τα ένθεα στοιχεία Του έχουν αποστραγγιστεί μέσα από τον μικρό Κέυ. Το αποτέλεσμα είναι να μη θυμάται το «Πάτερ Ημών». Να μην διαθέτει, δηλαδή, κανέναν τρόπο για να απευθυνθεί σε Αυτόν. Ο ορθός Λόγος, πλέον, μπορεί να εισδύσει με ασφάλεια στον προετοιμασμένο νου του και να τον κάνει υπήκοο του ψυχρού του βασιλείου. Πράγμα που τελικά συμβαίνει, όταν η «Βασίλισσα» του δίνει δυο φιλιά. Έκτοτε ο ψυχρός επιστημονικός λογισμός αυτονομείται ολοσχερώς, διαλύει την εσωτερική ισορροπία και υποτάσσει την πνευματικότητα του αγοριού.
Μέσα από αυτή την περιγραφή γίνεται εμφανής
άλλος ένας συμβολισμός της ρομαντικής κοσμοθέασης του Άντερσεν. Σύμφωνα με τους
ρομαντικούς, ο Διαφωτισμός και η φιλοσοφία του εργαλειακού ορθολογισμού
απέσπασαν το κέντρο βάρους της ανθρώπινης προσωπικότητας από την ψυχή και το
μετέφεραν στο πεδίο του ψυχρού Λόγου. Έκτοτε η ψυχή, η έδρα της ανθρώπινης
ποιότητας, ζει μακριά από την αληθινή της εστία[3].
Όπως πολύ χαρακτηριστικά είχε γράψει ένας από τους σημαντικούς Γερμανούς ρομαντικούς,
ο Φρειδερίκος Σλέγκελ, στη νεωτερική εποχή η ψυχή βρίσκεται «κάτω από τις
πένθιμες ιτιές της εξορίας[4]».
Αυτή την εξορία, την μεγάλη απόσταση, συμβολίζει η απαγωγή του μικρού Κέυ στο
μακρινό και παλάτι της «Βασίλισσας του χιονιού».
Ας δούμε όμως πως εξελίσσεται η υπόθεση του παραμυθιού για να καταφέρουμε να εξάγουμε τα τελικά μας συμπεράσματα. Η μικρή Γκέρντα ξεκίνησε να βρει τον Κέυ. Διέσχισε έναν μαγικό ποταμό, έμεινε στο φιλόξενο σπίτι μιας γριάς μάγισσας, εισήλθε μαζί με δυο κοράκια στον πύργο της πριγκίπισσας ενός μαγικού βασιλείου, αιχμαλωτίστηκε από ληστές, απελευθερώθηκε για να καταλήξει στη Λαπωνία, όπου μια Φινλανδή μάγισσα την ενίσχυσε με ένα ξόρκι και της είπε τι είχε συμβεί στον Κέυ. Ο τάρανδος που μετέφερε την Γκέρντα ρώτησε την Φινλανδή αν είχε κάποιο ξόρκι για να λυτρώσει τον Κέυ, όμως εκείνη του απάντησε πως η μόνη δύναμη που μπορούσε να το πετύχει αυτό ήταν η δύναμη της καρδιάς της Γκέρντα. Η δύναμη ενός αθώου γλυκού παιδιού. Τελικά η Γκέρντα ξεκίνησε για το παλάτι της «Βασίλισσας του χιονιού» αλλά δέχτηκε επίθεση από μια ορδή νιφάδων χιονιού, που υπηρετούσαν την κυρία τους. Ζήτησε, όμως, την βοήθεια του Θεού και μια λεγεώνα αγγέλων με πανοπλίες και δόρατα ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα και πολέμησε τις νιφάδες.
Εν τω μεταξύ, στο παγωμένο παλάτι της Βασίλισσας, ο Κέυ έπιανε λεία κομμάτια πάγου και μετά τα τοποθετούσε με διάφορους τρόπους φτιάχνοντας «κάθε λογής σχήματα, παίζοντας το παγερό παιχνίδι της λογικής. Και του φαινόταν πως αυτά τα σχήματα ήταν αξιόλογα, για να μην πούμε και πολύ σπουδαία! Βλέπετε, του είχε μπει εκείνο το κομματάκι γυαλί μέσα στο μάτι! Πάλευε λοιπόν με τα σχήματα που έφτιαχναν κάθε φορά κι από μια λέξη, αλλά ποτέ δεν κατάφερνε να φτιάξει εκείνη ακριβώς την λέξη που ήθελε, την λέξη Αιωνιότητα. Κοίταζε τα κομμάτια του πάγου, σκεφτόταν και ξανασκεφτόταν…κι ήταν ακίνητος, τόσο ακίνητος που έλεγες πως είχε πεθάνει από το κρύο».[5] Εκείνη την ώρα, η Γκέρντα μπήκε στον πύργο, αγκάλιασε σφιχτά τον Κέυ κι έκλαψε με καυτά δάκρυα. Τα δάκρυα κύλησαν στο στήθος του αγοριού και έφτασαν στην καρδιά του, έλιωσαν τον πάγο και παρέσυραν το γυαλί που ήταν καρφωμένο εκεί. Κι έκλαψε και ο Κέυ κι έφυγε το γυαλάκι από το μάτι του. Και όταν σφιχταγκαλιάστηκαν, ήταν τόσο μεγάλη η ευτυχία τους, που οι πλάκες γύρω τους σχημάτισαν την λέξη Αιωνιότητα.
Και γύρισαν πίσω στην πόλη και στην γειτονιά τους. Τότε αντιλήφθηκαν πως είχαν γίνει μεγάλοι. Κάθισαν στα παιδικά τους σκαμνάκια και ξέχασαν όσα πέρασαν στον άδειο πύργο της Βασίλισσας του χιονιού σα να ήταν όνειρο. «Κάθονταν εκεί, κι οι δυο μαζί, μεγάλοι και παιδιά συνάμα, παιδιά στην καρδιά. Κι ήταν καλοκαίρι, ζεστό κι ευλογημένο καλοκαίρι».[6]
Όπως γίνεται σαφές η συνέχεια του υπέροχου αυτού παραμυθιού μας βοηθά να αποκρυπτογραφήσουμε με ασφάλεια τα συμβολικά του νοήματα. Ο Κέυ βρίσκεται κλεισμένος στον παγωμένο πύργο της Λογικής και παίζει το παγερό της παιχνίδι. Έχουμε για αρχή μια επαναφορά από τον Άντερσεν της συνηθισμένης αφήγησης στους λαϊκούς θρύλους των ευρωπαϊκών εθνών, που θέλει το χιονισμένο και αφιλόξενα χειμωνιάτικο τοπίο να αντιστοιχεί σε εποχές ή τόπους όπου επικρατεί το κακό. Ο μικρός χρησιμοποιεί τα λογικά εργαλεία, τα οποία ο συγγραφέας παρουσιάζει ως λεία κομμάτια πάγου, και δημιουργεί σχήματα που φαίνονται αξιόλογα. Ωστόσο, όσο κι αν προσπαθεί, δεν καταφέρνει με τα εργαλεία της Λογικής να δημιουργήσει την λέξη Αιωνιότητα.
Πρόκειται για μια σαφή αναφορά του Άντερσεν στην ανικανότητα της Λογικής και της επιστημονικής σκέψης να απαντήσει στα αιώνια ερωτήματα και να προσεγγίσει το Απόλυτο. Όπως και στην σκέψη κάθε ρομαντικού, έτσι και σε εκείνη του κορυφαίου Δανού λογοτέχνη, η λογική αποτελεί μια ανθρώπινη δυνατότητα που είναι χρήσιμη για την ρύθμιση των επί μέρους θεμάτων της καθημερινότητας. Ωστόσο της είναι αδύνατο να υπερβεί την καθημερινή εμπειρία για συλλάβει τις αρχετυπικές Ιδέες και την απολυτότητα του Αγαθού. Το Αγαθό μπορεί να εκφραστεί μοναχά μέσω της συναισθηματικής πλήρωσης και της ηθικής διαύγειας. Έτσι, όταν τα δυο παιδιά δακρυσμένα και συγκινημένα αγκαλιάζονται, η επέλαση της συναισθηματικής πλημμυρίδας θραύει το κέλυφος της Λογικής και η απόσταση ανάμεσα στο υλικό περιβάλλον και την Αιωνιότητα εκμηδενίζεται. Το αποτέλεσμα είναι οι πλάκες του πάγου που χρησιμοποιούσε με λογικές μεθόδους προηγουμένως ο Κέυ για να φτιάξει τα σχήματά του, να μετακινηθούν από μόνες τους και να σχηματίσουν την λέξη Αιωνιότητα. Μια Αιωνιότητα που κερδήθηκε με την αγάπη και όχι με την ψυχρή λογική.
Το εξαιρετικό αυτό παραμύθι, όπως προαναφέρθηκε, εκφράζει συμβολικά την συνολική τοποθέτηση της ρομαντικής κοσμοθέασης απέναντι στην κατάσταση που διαμορφώθηκε κατά την εποχή της Νεωτερικότητας, με την κυριαρχία του ορθολογισμού ως ριζικό στοιχείο δόμησης της συνείδησης του νεωτερικού ανθρώπου. Την επανάσταση, δηλαδή, των «αριστοκρατών της αισθητικής» που θεώρησαν ότι η Ουσία της ανθρώπινης πνευματικότητας βρίσκεται στην αγνότητα, στην συναισθηματική πληρότητα, στην φαντασία και στην ηθική καθαρότητα, αντιμαχόμενοι την πρωτοκαθεδρία της λογικής.
Το τέλος του παραμυθιού είναι πραγματικά συγκινητικό. Η εικόνα των δυο παιδιών, που μέσα από τις περιπέτειες τους χάνουν την αίσθηση του χρόνου και γυρίζουν στα σπίτια τους ενηλικιωμένα όπου και βρίσκουν στο μέρος που άφησαν τα παιδικά τους καρεκλάκια ανέπαφα, είναι αδιαμφισβήτητα συγκλονιστική
α) Η μνήμη (που ενεργοποιείται μέσω της εικόνας των παιδικών καρεκλών, η οποία εικόνα οδηγεί σε μια νοερή αναδρομή στα περασμένα και στον χρόνο που κύλησε μέχρι τα δυο παιδιά να επιστρέψουν), β) η εκχύλιση συναισθημάτων (η οποία πηγάζει από την θέα των παιδικών καρεκλών και των όσων αυτές συμβολίζουν, μικρότητα/αθωότητα/παιδικότητα), γ) η συνειδητοποίηση της ανθρώπινης μοίρας (που συνδέεται με την αντίληψη της παρόδου του χρόνου, την απώλεια της παιδικότητας και τη «ροπή προς τον κόσμο της ύλης» στον οποίο «βυθίζει» τον άνθρωπο η ενηλικίωση), δ) η ανακουφιστική αίσθηση της επιστροφής (που συνοδεύει κάθε περιπετειώδη διάθεση του ανθρώπινου ψυχισμού και προϊδεάζει για τη θετική έκβασή της) και ε) η κάθαρση της νίκης (η οποία αποτελεί το τελικό κεκτημένο των δυο πρωταγωνιστών που, ξεπερνώντας μέσω της αγάπης τους πειρασμούς του πεπερασμένου κόσμου της λογικής, κατάφεραν να ανυψωθούν σε ανώτερα ηθικά επίπεδα, κερδίζοντας μια θέση στο βασίλειο της αιώνιας παιδικότητας) συμπλέκονται και γίνονται ένα πολυεπίπεδο συναισθηματικό και γνωστικό κεκτημένο, που συγκλονίζει τον αναγνώστη στην τελευταία αυτή σκηνή του παραμυθιού.
Ο Ανίκητος Ήλιος, ως γλυκός άρχων ενός ευλογημένου βασιλείου, δεν θα μπορούσε παρά να αγκαλιάσει με τις χρυσές του ακτίνες την κατάκτηση του παντοτινού ζεστού καλοκαιριού της αέναης παιδικότητας.
[1] Χ.Κ.
Άντερσεν, «Η βασίλισσα του χιονιού», μετάφραση Γιάννης Ιωαννίδης,
εκδόσεις Ύψιλον, 1988,
[2] Ο.π. σελίδα 22.
[3] Michael Lowy και Robert Sayre, Εξέγερση και Μελαγχολία. Ο Ρομαντισμός στους αντίποδες της Νεωτερικότητας, μτφρ. Δέσποινα Καββαδία, Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα, 1999, σελίδα 92.
[4] F. Schlegel, European Romanticism: Self Definition, επμλ. L. Furst, Λονδίνο, Methuen, 1980, σελίδα 36, στο Michael Lowy και Robert Sayre, Εξέγερση και Μελαγχολία…σελίδα 92.
[5] Χ.Κ. Άντερσεν, «Η βασίλισσα του χιονιού», μετάφραση Γιάννης Ιωαννίδης, εκδόσεις Ύψιλον, 1988 σελίδα 73.
[6] Ο.π σελίδα 79.
Σχόλια:
Καλή Χρονιά σε όλους τους αδελφούς της Πένας και του Σπαθιού. Με καθαρότητα μυαλού κι ευχέρεια κινήσεων προς το ατομικό και συνολικό Αγαθό.
Ο/Η Χάρης είπε...
!!!
Ο/Η tzortzadams είπε...
Άρθρο-οδηγός ρομαντισμού. Καλή χρονιά σε όλους τους αδελφούς της πένας κ του σπαθιού. Οι δύσκολες εποχές που έρχονται ας μας βρουν ενωμένους κάτω από τη σημαία του ανίκητου ήλιου....heil!
Ο/Η P A L A D I N είπε...
Χαρούμενη νέα χρονιά σε όλους!
Ο/Η Δημήτρης Αργασταράς είπε...
Ωραίο άρθρο !
Καλή χρονιά με Κουράγιο, Πίστη και Πυγμή !
Καλή χρονιά με Κουράγιο, Πίστη και Πυγμή !
Ο/Η Σταμάτης Μαμούτος είπε...
Συναγωνιστές, το κέρας έχει ηχήσει.
Ανάμεσα στους χρόνους....βαδίζουμε. Ακολουθούμε το κάλεσμά του.
Πέρυσι, φέτος, του χρόνου.
Πάντοτε εδώ.
Είθε το 2015 να φέρει υγεία, χαρά και τις νίκες που οι Έλληνες προσδοκούμε.
Ανάμεσα στους χρόνους....βαδίζουμε. Ακολουθούμε το κάλεσμά του.
Πέρυσι, φέτος, του χρόνου.
Πάντοτε εδώ.
Είθε το 2015 να φέρει υγεία, χαρά και τις νίκες που οι Έλληνες προσδοκούμε.
Ο/Η Battle Angel είπε...
Όμορφο το κείμενο και το νόημά του. Αξιόλογη μεταφορά ρομαντικού πνεύματος εποχής... Αναζήτηση του ιδεατού μέσω της παιδικότητας, όπου διαφυλάσσονται αρχέγονες ανθρώπινες αξίες. Προσπαθώ να κάνω την αναγωγή και σε άλλα αγαπημένα παραμύθια που ακόμα ενδόμυχα κρατάνε συντροφιά στη σκέψη μου και μου ζεσταίνουν την καρδιά. Δεν αποκλείω, όμως, ούτε περιθωριοποιώ τα λογικά μου εργαλεία. Κάποιες φορές προσπαθώ να τα διατηρώ ακόμα και σε μεταφυσικές μου αναζητήσεις. Ίσως τελικά όλα να αποτελούν σκαλοπάτια εκείνης της Σκάλας-προς-τον-Ουρανό… όπου φυσικά το Απόλυτο και η Αιωνιότητα δεν μπορεί να συλληφθεί μέσω της Λογικής, σ’ ένα κόσμο σχέσεων όχι νοημάτων, όπου "τα ψυχρά θερμαίνονται, τα θερμά ψύχονται, τα υγρά ξηραίνονται, τα ξηρά υγραίνουν".
Καλή και Δημιουργική χρονιά φίλοι μου!
Καλή και Δημιουργική χρονιά φίλοι μου!
Ο/Η Γιάννης Παπαδημητρόπουλος είπε...
Η χρονιά ξεκινάει με ένα πολύ δυνατό κείμενο που θα μπορούσα να του αποδώσω δεκάδες χαρακτηρισμούς θαυμασμού και επιδοκιμασίας από την πολύ πλούσια ελληνική γλώσσα, αν δεν το είχαν κάνει πριν από μένα τόσο εξαιρετικά, που οι δικοί μου έπαινοι μόνο ως κακέτυπα θα μπορούσαν να ακουστούν.
Είναι μεγάλη χαρά να βλέπω ότι συνεχίζεται η ανάλυση των εννοιών του Ρομαντισμού, τόσο ως καλλιτεχνικού, όσο και ως πολιτικού ρεύματος, με χρήση κειμένων από την ανεξάντλητη καλλιτεχνική του παράδοση, όπως έχει γίνει και πάλι στο παρελθόν, με μουσικές συνθέσεις και ποιήματα.
Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι για αυτό το κείμενο και τη θεωρητική πραγμάτευση του Ρομαντισμού, όπως έχει καταγραφεί θα μπορούσε να ειπωθεί η φράση που έχουν πει για την Παραβολή του Ασώτου σε σχέση με τη διδασκαλία των Χριστιανικών Ευαγγελίων: "Θα μπορούσε να είναι το μόνο που θα σωθεί και πάλι θα αντιπροσωπεύει τέλεια το συνολικό corpus".
Καλή χρονιά σε όλη τη ΦΛΕΦΑΛΟ και τους αναγνώστες του blog, καλή χρονιά σε όλους μας.
Είναι μεγάλη χαρά να βλέπω ότι συνεχίζεται η ανάλυση των εννοιών του Ρομαντισμού, τόσο ως καλλιτεχνικού, όσο και ως πολιτικού ρεύματος, με χρήση κειμένων από την ανεξάντλητη καλλιτεχνική του παράδοση, όπως έχει γίνει και πάλι στο παρελθόν, με μουσικές συνθέσεις και ποιήματα.
Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι για αυτό το κείμενο και τη θεωρητική πραγμάτευση του Ρομαντισμού, όπως έχει καταγραφεί θα μπορούσε να ειπωθεί η φράση που έχουν πει για την Παραβολή του Ασώτου σε σχέση με τη διδασκαλία των Χριστιανικών Ευαγγελίων: "Θα μπορούσε να είναι το μόνο που θα σωθεί και πάλι θα αντιπροσωπεύει τέλεια το συνολικό corpus".
Καλή χρονιά σε όλη τη ΦΛΕΦΑΛΟ και τους αναγνώστες του blog, καλή χρονιά σε όλους μας.
Ο/Η Filietta fil είπε...
Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα η ανάλυση και η προσέγγιση.Με οδηγεί σε μια σωρεία ερωτήσεων που θα γεννούσαν ώρες υπέροχων συζητήσεων.
Η Λογική... παρεξηγημένη έννοια για εμάς τους ανθρώπους, είναι θεϊκή ιδιότητα που μας κληροδοτήθηκε.Δεν έχει καμιά σχέση με τη στείρα λογική.Άνευ της Αγάπης καταντάει μια ψυχρή κι εκτελεστική λειτουργία.Όπως όμως και το συναίσθημα,άνευ της λογικής μας μεταμορφώνει σε έρμαια μιας άκρατης συναισθηματικής νοσηρότητας.Ισορροπία και συμπόρευση.Αγάπη και Σοφία.Λογική και Συναίσθημα.Στο συγκεκριμένο παραμύθι,πολύ σωστά δόθηκε το αντίδοτο της αγάπης μιας και υπερτερούσε η πλάνη(=ψευδαίσθηση=απαίσιος καθρέφτης)της ψυχρής λογικής.Αν υπερτερούσε άραγε το συναίσθημα...τι θα έπρεπε να δοθεί;
Αναμφισβήτητα ζούμε στον κόσμο της ύλης-πλάνης.Εύχομαι να έχουμε ισχυρή θέληση,δύναμη,κρίση,σοφία κι αγάπη, ώστε να μπορέσουμε να εκδηλώσουμε τις αληθινές μας προσωπικότητες και να σταματήσουμε να γινόμαστε έρμαια τόσο στις εξωτερικές όσο και στις εσωτερικές μας βασίλισσες του Χιονιού.
Η Λογική... παρεξηγημένη έννοια για εμάς τους ανθρώπους, είναι θεϊκή ιδιότητα που μας κληροδοτήθηκε.Δεν έχει καμιά σχέση με τη στείρα λογική.Άνευ της Αγάπης καταντάει μια ψυχρή κι εκτελεστική λειτουργία.Όπως όμως και το συναίσθημα,άνευ της λογικής μας μεταμορφώνει σε έρμαια μιας άκρατης συναισθηματικής νοσηρότητας.Ισορροπία και συμπόρευση.Αγάπη και Σοφία.Λογική και Συναίσθημα.Στο συγκεκριμένο παραμύθι,πολύ σωστά δόθηκε το αντίδοτο της αγάπης μιας και υπερτερούσε η πλάνη(=ψευδαίσθηση=απαίσιος καθρέφτης)της ψυχρής λογικής.Αν υπερτερούσε άραγε το συναίσθημα...τι θα έπρεπε να δοθεί;
Αναμφισβήτητα ζούμε στον κόσμο της ύλης-πλάνης.Εύχομαι να έχουμε ισχυρή θέληση,δύναμη,κρίση,σοφία κι αγάπη, ώστε να μπορέσουμε να εκδηλώσουμε τις αληθινές μας προσωπικότητες και να σταματήσουμε να γινόμαστε έρμαια τόσο στις εξωτερικές όσο και στις εσωτερικές μας βασίλισσες του Χιονιού.
Ο/Η Σταμάτης Μαμούτος είπε...
Άγγελε της Μάχης, Γιάννη, Φιλιέττα.....ευχαριστώ από καρδιάς.
Στο πέσιμο της αυλαίας κι αυτής της εορταστικής περιόδου -μιας περιόδου που εκτός απ' τους μόνιμους περισπασμούς της καθημερινότητας του νεωτερικού κόσμου σκιάστηκε κι από την προεκλογική ατμόσφαιρα που δημιούργησε το πολιτικό κατεστημένο της χώρας με πρωταγωνιστή τον αρχικαλικάντζαρο του κυβερνητικού θώκου- χαιρετίζω όλους τους φίλους της λέσχης με τους στίχους και την μουσική ενός σπουδαίου συγκροτήματος.
"How many wars you're fighting out there, this winters morning?
Maybe it's always time for another Christmas song.
Old man he's asleep now but he's got appointments to keep now.
Dreaming of his sons and his daughters,
Proving, proving that the blood is strong"
https://www.youtube.com/watch?v=bPwVGGIJgtE
Στο πέσιμο της αυλαίας κι αυτής της εορταστικής περιόδου -μιας περιόδου που εκτός απ' τους μόνιμους περισπασμούς της καθημερινότητας του νεωτερικού κόσμου σκιάστηκε κι από την προεκλογική ατμόσφαιρα που δημιούργησε το πολιτικό κατεστημένο της χώρας με πρωταγωνιστή τον αρχικαλικάντζαρο του κυβερνητικού θώκου- χαιρετίζω όλους τους φίλους της λέσχης με τους στίχους και την μουσική ενός σπουδαίου συγκροτήματος.
"How many wars you're fighting out there, this winters morning?
Maybe it's always time for another Christmas song.
Old man he's asleep now but he's got appointments to keep now.
Dreaming of his sons and his daughters,
Proving, proving that the blood is strong"
https://www.youtube.com/watch?v=bPwVGGIJgtE
Ο/Η Sekte είπε...
Χρονιά πολλά και καλή χρονιά σε όλους.
Πολύ όμορφο και το θέμα και η ανάλυση που δίνεται! Το ταξίδι στο βασίλειο της αιώνιας παιδικότητας ζωντανεύει εκείνα τα μοναδικά συναισθήματα που ενσταλάζονται και καταγράφονται μέσα μας ως πυξίδες του εσωτερικού μας κόσμου. Του μαγικού εκείνου κόσμου της αθωότητας που συνοδεύεται αχνότερα αλλά στους περισσότερους βίαια με την πάλη της με τον λογικό νέο κόσμο. Η ανάμνηση ενός τέτοιου ταξιδιού μπορεί να σώσει τον "κόσμο" με όποια έννοια και αν το συλλάβει κανείς!
Πολύ όμορφο και το θέμα και η ανάλυση που δίνεται! Το ταξίδι στο βασίλειο της αιώνιας παιδικότητας ζωντανεύει εκείνα τα μοναδικά συναισθήματα που ενσταλάζονται και καταγράφονται μέσα μας ως πυξίδες του εσωτερικού μας κόσμου. Του μαγικού εκείνου κόσμου της αθωότητας που συνοδεύεται αχνότερα αλλά στους περισσότερους βίαια με την πάλη της με τον λογικό νέο κόσμο. Η ανάμνηση ενός τέτοιου ταξιδιού μπορεί να σώσει τον "κόσμο" με όποια έννοια και αν το συλλάβει κανείς!