Σε αυτό το ραδιοφωνικό απόσπασμα ο Σταμάτης Μαμούτος εξηγεί πως ο Ίων Δραγούμης διέκρινε στις αρχές του 20ου αιώνα τους αληθινούς ρομαντικούς εθνικιστές από τους αστούς ακροδεξιούς.
Ο Δραγούμης εκτιμούσε ότι η εμμονή στην ελληνική αρχαιότητα, μέσω ενός απονευρωμένου κλασικισμού, αποτελούσε την οδό για την πολιτική ενδυνάμωση -όχι του εθνικισμού- αλλά του αστικού φιλελευθερισμού.
Επρόκειτο για μια πολύ ριζοσπαστική αλλά και οξυδερκή άποψη, που μετά από έναν αιώνα φαίνεται ότι δικαιώνει τον σπουδαίο εκφραστή του ελληνικού πολιτικού Ρομαντισμού.
Σχόλια:
Ο/Η Ανώνυμος είπε...
Ο Ιων Δραγουμης πέρασε από την αστική δεξιά με φίλιες με τον Δημήτριο Γούναρη μέχρι και υποψηφιότητα στο λαϊκό κόμμα νομίζω ήθελε να βάλει μετά ενδιαφέρθηκε για τον μπολσεβικισμο μέχρι που υμνούσε την οκτωβριανοι επανάσταση και στο τέλος υμνούσε τους αναρχικούς Μπακούνιν και Κροπότκιν.Προτιμώ την περίοδο του στον ρομαντικό εθνικισμό γιατί έχω μεγάλη αντιπάθεια στο μπολσεβικισμο και στην αστική δεξιά.
Kostas epic
Kostas epic
Ο/Η Σταμάτης Μαμούτος είπε...
Κώστα, σαφώς και ο καθένας έχει τις προτιμήσεις του. Ωστόσο, στην περιγραφή σου διακρίνω μια σειρά από εκτιμήσεις που δεν ευσταθούν.
Όσον αφορά την υποψηφιότητα του Δραγούμη στο κόμμα του Γούναρη, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι ο Ίωνας κατήλθε στις εκλογές και εξελέγη ως ανεξάρτητος υποψήφιος και όχι ως μέλος κάποιου κόμματος. Αν αναφέρεσαι στις εκλογές που πραγματοποιήθηκαν μετά τον Ά Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν υπήρχε ένα ομοιογενές ιδεολογικό κόμμα, αλλά η Ηνωμένη Αντιπολίτευση, στην οποία συνασπίστηκαν οι αντιφιλελεύθεροι και αντιβενιζελικοί διαφόρων ιδεολογικών προελεύσεων.
Για τον Γούναρη έχω να πω ότι μαζί με τον Μεταξά, τον Δραγούμη και άλλους, ηγήθηκε της παράταξης των συντηρητικών εθνικιστών, οι οποίοι ήσαν ως επί το πλείστον βασιλόφρονες. Δεν είχε σχέση με την αστική Δεξιά, που εκείνη την εποχή υποστήριζε αναφανδόν τον Βενιζέλο και το κόμμα των Φιλελευθέρων. Μάλιστα, όλοι οι προαναφερθέντες συντηρητικοί της εποχής, υποστήριξαν το κίνημα των Επιστράτων, ένα κίνημα με γνωρίσματα του ριζοσπαστικού εθνικισμού, που θεωρείται μάλιστα ως προ-φασιστικό. Επιπλέον, στον Ά Παγκόσμιο Πόλεμο, συνεπείς όλοι τους με τις συντηρητικά εθνικιστικές αρχές τους, έκλειναν προς την Γερμανία του Κάιζερ, όρθωσαν ανάστημα απέναντι στην αστική Αγγλογαλλική Αντάντ, με αποτέλεσμα να εξοριστούν όλοι τους από τους κατακτητές αστούς, μετά το τέλος του πολέμου.
Σχετικά με την ρομαντική ιδεολογία του Δραγούμη,η αλήθεια είναι ότι υπήρξε διαρκής. Τόσο στην αρχή όσο και στο τέλος της διαδρομής του στα γράμματα και στον πολιτικό στοχασμό.
Η βασική τομή είναι η εξής. Από τις αρχές του 20ου αιώνα, όταν και αρχίζει να αρθρογραφεί τακτικά και να δημοσιεύει βιβλία, μέχρι και το 1914, αποτέλεσε έναν ρομαντικό συντηρητικό εθνικιστή, πιστό στον θεσμό της βασιλείας, με αρκετές όμως ριζοσπαστικές απόψεις.
Μετά το 1915, όταν και εκλέγεται βουλευτής, παραμένει εθνικιστής και ρομαντικός, ωστόσο αρχίζει να ερευνά τρόπους προκειμένου να συνδέσει τον εθνικισμό του με τις παραδόσεις του ανθρωπισμού και της Αριστεράς. Αναζητά ένα πρωτότυπο σχήμα στο οποίο ο εθνικισμός θα υπερέβαινε την συντηρητική του εκδοχή και θα γινόταν κοινωνιστικός και ριζοσπαστικός.
Ως βουλευτής παρέμεινε συνεπής αντιδιαφωτιστής και αντιφιλελεύθερος, γι αυτό και οι αστοί τον εξόρισαν. Στην πολιτική του αυτή δράση έκανε συμμαχίες τακτικής ενάντια στους αστούς και τον Βενιζέλο, όντως ακόμη και με τους κομμουνιστές. Αλλά, προσωπικά, δεν βλέπω γιατί κάτι τέτοιο να είναι κακό. Ως εθνικιστής αναζήτησε κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες, προκειμένου να απελευθερώσει την εθνικιστική ιδεολογία από τα νύχια της ελληνικής Δεξιάς. Και πολύ καλά έκανε, αν θες την γνώμη μου.
Ως στοχαστής, δοκίμασε να ερευνήσει το πεδίο του ριζοσπαστικού εθνικισμού και αναζήτησε συνάφειες με τις πτυχές του σοσιαλισμού. Το ίδιο έκαναν ο Μπαρρές και άλλοι πρωτοπόροι θεωρητικοί του ριζοσπαστικού εθνικισμού εκείνα τα χρόνια. Κι όλα αυτά, σαφώς μέσα στο πλαίσιο της ρομαντικής τους κοσμοθέασης.
Σε τελική ανάλυση, χωρίς βέβαια να θέλω να εισέλθω στις ιδεολογικές αναφορές του κάθε αναγνώστη και ακροατή, δεν μπορώ να αντιληφθώ, γιατί η αναφορά στην Οκτωβριανή Επανάσταση, να προκαλεί έντονη αντίδραση, σε κάποιον ή κάποιους που δηλώνουν ριζοσπάστες εθνικιστές ή για να είμαι περισσότερο ακριβής, να προκαλεί πιο έντονη αντίδραση απ' ότι θα προκαλούσε μια αναφορά στον αστικό φιλελευθερισμό.
Ας μην ξεχνάμε πως ο πατέρας της εθνικιστικής θεωρίας, ο Γιόχαν Γκότφριντ Χέρντερ, αλλά και οι διάδοχοί του, ο Φίχτε, ο Μύλλερ, ο Ράσκιν και άλλοι, πρόκριναν τον εθνικισμό ως απάντηση στον φιλελευθερισμό αρχικά κι έπειτα στον μαρξισμό.
Όσον αφορά την υποψηφιότητα του Δραγούμη στο κόμμα του Γούναρη, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι ο Ίωνας κατήλθε στις εκλογές και εξελέγη ως ανεξάρτητος υποψήφιος και όχι ως μέλος κάποιου κόμματος. Αν αναφέρεσαι στις εκλογές που πραγματοποιήθηκαν μετά τον Ά Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν υπήρχε ένα ομοιογενές ιδεολογικό κόμμα, αλλά η Ηνωμένη Αντιπολίτευση, στην οποία συνασπίστηκαν οι αντιφιλελεύθεροι και αντιβενιζελικοί διαφόρων ιδεολογικών προελεύσεων.
Για τον Γούναρη έχω να πω ότι μαζί με τον Μεταξά, τον Δραγούμη και άλλους, ηγήθηκε της παράταξης των συντηρητικών εθνικιστών, οι οποίοι ήσαν ως επί το πλείστον βασιλόφρονες. Δεν είχε σχέση με την αστική Δεξιά, που εκείνη την εποχή υποστήριζε αναφανδόν τον Βενιζέλο και το κόμμα των Φιλελευθέρων. Μάλιστα, όλοι οι προαναφερθέντες συντηρητικοί της εποχής, υποστήριξαν το κίνημα των Επιστράτων, ένα κίνημα με γνωρίσματα του ριζοσπαστικού εθνικισμού, που θεωρείται μάλιστα ως προ-φασιστικό. Επιπλέον, στον Ά Παγκόσμιο Πόλεμο, συνεπείς όλοι τους με τις συντηρητικά εθνικιστικές αρχές τους, έκλειναν προς την Γερμανία του Κάιζερ, όρθωσαν ανάστημα απέναντι στην αστική Αγγλογαλλική Αντάντ, με αποτέλεσμα να εξοριστούν όλοι τους από τους κατακτητές αστούς, μετά το τέλος του πολέμου.
Σχετικά με την ρομαντική ιδεολογία του Δραγούμη,η αλήθεια είναι ότι υπήρξε διαρκής. Τόσο στην αρχή όσο και στο τέλος της διαδρομής του στα γράμματα και στον πολιτικό στοχασμό.
Η βασική τομή είναι η εξής. Από τις αρχές του 20ου αιώνα, όταν και αρχίζει να αρθρογραφεί τακτικά και να δημοσιεύει βιβλία, μέχρι και το 1914, αποτέλεσε έναν ρομαντικό συντηρητικό εθνικιστή, πιστό στον θεσμό της βασιλείας, με αρκετές όμως ριζοσπαστικές απόψεις.
Μετά το 1915, όταν και εκλέγεται βουλευτής, παραμένει εθνικιστής και ρομαντικός, ωστόσο αρχίζει να ερευνά τρόπους προκειμένου να συνδέσει τον εθνικισμό του με τις παραδόσεις του ανθρωπισμού και της Αριστεράς. Αναζητά ένα πρωτότυπο σχήμα στο οποίο ο εθνικισμός θα υπερέβαινε την συντηρητική του εκδοχή και θα γινόταν κοινωνιστικός και ριζοσπαστικός.
Ως βουλευτής παρέμεινε συνεπής αντιδιαφωτιστής και αντιφιλελεύθερος, γι αυτό και οι αστοί τον εξόρισαν. Στην πολιτική του αυτή δράση έκανε συμμαχίες τακτικής ενάντια στους αστούς και τον Βενιζέλο, όντως ακόμη και με τους κομμουνιστές. Αλλά, προσωπικά, δεν βλέπω γιατί κάτι τέτοιο να είναι κακό. Ως εθνικιστής αναζήτησε κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες, προκειμένου να απελευθερώσει την εθνικιστική ιδεολογία από τα νύχια της ελληνικής Δεξιάς. Και πολύ καλά έκανε, αν θες την γνώμη μου.
Ως στοχαστής, δοκίμασε να ερευνήσει το πεδίο του ριζοσπαστικού εθνικισμού και αναζήτησε συνάφειες με τις πτυχές του σοσιαλισμού. Το ίδιο έκαναν ο Μπαρρές και άλλοι πρωτοπόροι θεωρητικοί του ριζοσπαστικού εθνικισμού εκείνα τα χρόνια. Κι όλα αυτά, σαφώς μέσα στο πλαίσιο της ρομαντικής τους κοσμοθέασης.
Σε τελική ανάλυση, χωρίς βέβαια να θέλω να εισέλθω στις ιδεολογικές αναφορές του κάθε αναγνώστη και ακροατή, δεν μπορώ να αντιληφθώ, γιατί η αναφορά στην Οκτωβριανή Επανάσταση, να προκαλεί έντονη αντίδραση, σε κάποιον ή κάποιους που δηλώνουν ριζοσπάστες εθνικιστές ή για να είμαι περισσότερο ακριβής, να προκαλεί πιο έντονη αντίδραση απ' ότι θα προκαλούσε μια αναφορά στον αστικό φιλελευθερισμό.
Ας μην ξεχνάμε πως ο πατέρας της εθνικιστικής θεωρίας, ο Γιόχαν Γκότφριντ Χέρντερ, αλλά και οι διάδοχοί του, ο Φίχτε, ο Μύλλερ, ο Ράσκιν και άλλοι, πρόκριναν τον εθνικισμό ως απάντηση στον φιλελευθερισμό αρχικά κι έπειτα στον μαρξισμό.
Ο/Η Ανώνυμος είπε...
Και με τον αναρχισμό ασχολήθηκε πιο μετά ο Δραγούμης.
Kostas epic
Kostas epic
Ο/Η Ανώνυμος είπε...
Σταμάτη με παρέσυραν ίσως κάποια μπλογκ στην αρνητικότητα μου προς το Ίων Δραγούμη και το Ιωαννη Μεταξά.
Kostas epic
Kostas epic
Ο/Η Σταμάτης Μαμούτος είπε...
Το έχω αντιληφθεί αλλά δεν πειράζει. Σημασία έχει να ερευνά κανείς.
Κι όπως σου έγραψα παραπάνω, μας τιμά το ότι επιλέγεις τα έντυπα της λέσχης ως αναγνώστης.
Όποτε θες, μπορείς να μας γνωρίσεις κι από κοντά.
Να είσαι σίγουρος ότι τότε δεν θα μπορεί κανείς blogger ή οποιοσδήποτε άλλος να σε παρασύρει..
Κι όπως σου έγραψα παραπάνω, μας τιμά το ότι επιλέγεις τα έντυπα της λέσχης ως αναγνώστης.
Όποτε θες, μπορείς να μας γνωρίσεις κι από κοντά.
Να είσαι σίγουρος ότι τότε δεν θα μπορεί κανείς blogger ή οποιοσδήποτε άλλος να σε παρασύρει..
Ο/Η Ανώνυμος είπε...
Πάντως πολλοί του λαϊκού κόμματος του Γούναρη προσχωρήσαν στο αστικό κόμμα της ερε και ο Μανιαδάκης υπουργός ασφάλειας επί 4 Αυγούστου εκλέχτηκε βουλευτής στην ερε 2 φόρες το λέω Σταμάτη για το σχόλιο στον Γούναρη.Προς θεού δεν θέλω να δημιουργήσω προστριβές ούτε να το παίξω ότι τα ξέρω όλα μεταξύ εθνικιστών άλλα απλώς ήθελα να πω την γνώμη μου.Παρακολουθώ όλα τα εθνικιστικά μπλογκ του χώρου βεβαία δεν παρασύρομαι από κανέναν πλέον.
Kostas epic
Kostas epic
Ο/Η Σταμάτης Μαμούτος είπε...
Συμφωνώ σε αυτά που γράφεις. Σαφώς και πολλοί από αυτούς που συναναστρέφονταν τον Δραγούμη είχαν αστικές καταβολές. Έγραψα το παραπάνω σχόλιο γιατί μου ανέφερες αυτά τα τρία ονόματα. Σε αυτούς αναφέρθηκα και όχι στον περίγυρό τους.
Ενδεχομένως κι ο Γούναρης να συνέχιζε σε μια τέτοια αστική κατεύθυνση. Ωστόσο, δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε με σιγουριά γιατί τον σκότωσαν νωρίς.
Σαφώς κι ο Μεταξάς, μολονότι υποστήριζε ο ίδιος αρκετές θέσεις του ριζοσπαστικού εθνικισμού. πλαισιωνόταν από τυχοδιωκτικά πρόσωπα που δεν είχαν σχέση με την εθνικιστική θεώρηση, όπως ο Κανελλόπουλος. Μην ξεχνάμε, εξάλλου, ότι δεν ήταν ο απόλυτος κυρίαρχος, ακόμη κι εντός του πολιτεύματος που εγκαθίδρυσε, μιας και ο κεντρικός εξουσιαστικός πόλος της χώρας ήταν εκείνη την εποχή -δυστυχώς- το αστικοβρετανικό παλάτι.
Εννοείται πως τόσο εγώ όσο και τα υπόλοιπα παιδιά της λέσχης διαβάζουμε με ικανοποίηση και χαρά σχόλια όπως τα δικά σου. Η αναφορά μου για το αν σε παρέσυραν άλλα ιστολόγια έγινε, όχι βέβαια για να μειωθεί η σημασία παρεμβάσεών από αναγνώστες που εκτιμούμε όπως είσαι εσύ, αλλά γιατί σε προηγούμενο σχόλιό σου είχες αναφέρει ότι ίσως να σε παρέσυραν άρθρα άλλων ιστολογίων.
Κι επειδή στην ΦΛΕΦΑΛΟ γνωρίζουμε πολύ καλά ότι υπάρχουν κάποια ιστολόγια που ο λόγος της ύπαρξής τους είναι ακριβώς αυτός, να αποπροσανατολίζουν δηλαδή, συμπλήρωσα το εν λόγω σχόλιό μου με αυτή την φράση. Συνεπώς, δεν χρειάζεται να ανησυχείς. Σε εκτιμούμε αμέριστα ως αναγνώστη και δεν δημιούργησες καμιά προστριβή.
Γνωρίζουμε εδώ και χρόνια ποιοι αρθρογραφούν σε θέματα πολιτικής ιστορίας και θεωρίας με επιστημονική ακρίβεια, ποιοι μπορεί να κάνουν καλοπροαίρετα λάθη σε κάποιες ιστορικές εκτιμήσεις επειδή απλώς δεν είχαν στην διάθεσή τους τα πρέποντα στοιχεία και ποιοι αποπροσανατολίζουν συνειδητά εξυπηρετώντας αδιαφανείς σκοπούς
Ενδεχομένως κι ο Γούναρης να συνέχιζε σε μια τέτοια αστική κατεύθυνση. Ωστόσο, δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε με σιγουριά γιατί τον σκότωσαν νωρίς.
Σαφώς κι ο Μεταξάς, μολονότι υποστήριζε ο ίδιος αρκετές θέσεις του ριζοσπαστικού εθνικισμού. πλαισιωνόταν από τυχοδιωκτικά πρόσωπα που δεν είχαν σχέση με την εθνικιστική θεώρηση, όπως ο Κανελλόπουλος. Μην ξεχνάμε, εξάλλου, ότι δεν ήταν ο απόλυτος κυρίαρχος, ακόμη κι εντός του πολιτεύματος που εγκαθίδρυσε, μιας και ο κεντρικός εξουσιαστικός πόλος της χώρας ήταν εκείνη την εποχή -δυστυχώς- το αστικοβρετανικό παλάτι.
Εννοείται πως τόσο εγώ όσο και τα υπόλοιπα παιδιά της λέσχης διαβάζουμε με ικανοποίηση και χαρά σχόλια όπως τα δικά σου. Η αναφορά μου για το αν σε παρέσυραν άλλα ιστολόγια έγινε, όχι βέβαια για να μειωθεί η σημασία παρεμβάσεών από αναγνώστες που εκτιμούμε όπως είσαι εσύ, αλλά γιατί σε προηγούμενο σχόλιό σου είχες αναφέρει ότι ίσως να σε παρέσυραν άρθρα άλλων ιστολογίων.
Κι επειδή στην ΦΛΕΦΑΛΟ γνωρίζουμε πολύ καλά ότι υπάρχουν κάποια ιστολόγια που ο λόγος της ύπαρξής τους είναι ακριβώς αυτός, να αποπροσανατολίζουν δηλαδή, συμπλήρωσα το εν λόγω σχόλιό μου με αυτή την φράση. Συνεπώς, δεν χρειάζεται να ανησυχείς. Σε εκτιμούμε αμέριστα ως αναγνώστη και δεν δημιούργησες καμιά προστριβή.
Γνωρίζουμε εδώ και χρόνια ποιοι αρθρογραφούν σε θέματα πολιτικής ιστορίας και θεωρίας με επιστημονική ακρίβεια, ποιοι μπορεί να κάνουν καλοπροαίρετα λάθη σε κάποιες ιστορικές εκτιμήσεις επειδή απλώς δεν είχαν στην διάθεσή τους τα πρέποντα στοιχεία και ποιοι αποπροσανατολίζουν συνειδητά εξυπηρετώντας αδιαφανείς σκοπούς
Ο/Η Ανώνυμος είπε...
Καλά το σίγουρο είναι ότι και εμείς ζούμε σε μια αστική πόλη και ευτυχώς που διαβάζω και ακούω εσάς και ξεφεύγω με τον ρομαντισμό σας.
ευχαριστώ για την απάντηση
Kostas epic
ευχαριστώ για την απάντηση
Kostas epic
Ο/Η Σταμάτης Μαμούτος είπε...
Κι εμείς ευχαριστούμε για την υποστήριξη!
Και όπως έγραψα παραπάνω, τόσο εσύ όσο και ο κάθε φίλος αναγνώστης που θα θελήσει να μας συναντήσει από κοντά ή να στελεχώσει την προσπάθεια, θα μας βρει πάντοτε στην διάθεσή του.
Και όπως έγραψα παραπάνω, τόσο εσύ όσο και ο κάθε φίλος αναγνώστης που θα θελήσει να μας συναντήσει από κοντά ή να στελεχώσει την προσπάθεια, θα μας βρει πάντοτε στην διάθεσή του.