του Σταμάτη Μαμούτου
Ο Μάρλον Μπράντο αποτελεί αναμφίβολα έναν θρύλο της υποκριτικής, που συνέδεσε το όνομά του με σημαντικές κινηματογραφικές παραγωγές και θεατρικές παραστάσεις. Ωστόσο για τους ακροατές των ρευμάτων του σκληρού ήχου, καθώς επίσης και για τους κοινωνικούς επιστήμονες, ο συγκεκριμένος ηθοποιός παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, μεταξύ των άλλων, και λόγω του γεγονότος ότι πρωταγωνίστησε σε μια κινηματογραφική ταινία, η οποία εξακολουθεί να αποτελεί σημείο αναφοράς του rock κινήματος από την δεκαετία του 1950 μέχρι και σήμερα. Ασφαλώς αναφέρομαι στην ταινία «The Wild One», που στην χώρα μας προβλήθηκε υπό τον τίτλο «Ο Ατίθασος».
«Ο Ατίθασος» είναι ένα κινηματογραφικό έργο του 1953, σκηνοθετημένο από τον Λάζλο Μπένεντεκ, με πρωταγωνιστές τον Μάρλον Μπράντο και τον Λι Μάρβιν. Πρόκειται για την πρώτη απόπειρα να αποτυπωθεί στην μεγάλη οθόνη η κουλτούρα και ο τρόπος ζωής των μηχανόβιων συμμοριών της βόρειας Αμερικής. Το σενάριο της ταινίας βασίστηκε στο διήγημα του Φρανκ Ρούνεϊ, το οποίο φέρει τον τίτλο «The Cyclists Raid».
Ο Ρούνεϊ είχε εμπνευστεί την υπόθεση του διηγήματος διαβάζοντας ανταποκρίσεις των κεραυνοβολημένων αμερικανικών media από την εμφάνιση των πρώτων μηχανόβιων συμμοριών, τον Ιούλιο του 1947, στο Χούλιστερ της California. Η αρρενωπά άγρια συμπεριφορά των μοτοσικλετιστών, φωτογραφίες που τους έδειχναν σε αλήτικες πόζες με τα χέρια κρεμασμένα από τους αντίχειρες σε τσέπες στενών παντελονιών, το ντύσιμο με τα ξεφτισμένα δερμάτινα μπουφάν, με μαντήλια στους λαιμούς και με σκονισμένες αρβύλες, καθώς και η φημολογούμενη τάση τους να καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες αλκοολούχων ποτών, έφερε την «καθωσπρέπει» αστικοφιλελεύθερη αμερικανική κοινωνία ενώπιον ενός ανησυχητικού για εκείνη φαινομένου που θα συνέχιζε να αναπαράγεται μέχρι τις μέρες μας.
Είναι γεγονός ότι η μηχανόβια κουλτούρα έχει συνδεθεί σε πολλές περιπτώσεις με παραβατικές συμπεριφορές του οργανωμένου εγκλήματος. Εντούτοις, δεν απώλεσε ποτέ ως τώρα την ουσία του πυρήνα της. Δηλαδή, τις ιδέες που προδιαγράφουν τον προσανατολισμό προς έναν ρομαντικά άγριο, ανδροπρεπή και επαναστατικό rock τρόπο ζωής.
Κατά την δεκαετία του ’50, όταν και προβλήθηκε στην μεγάλη οθόνη η ταινία «The Wild One», η μηχανόβια κουλτούρα συνδέθηκε με τηνRock’n’Roll μουσική. Ο σκληρός ήχος, από τις απαρχές του κιόλας, ήταν εμφανές ότι θα αποτελούσε την μουσική έκφραση μιας νεολαιίστικης πολιτιστικής εξέγερσης. Μιας εξέγερσης που, μολονότι στρεφόταν κατά του αστικού τρόπου ζωής δεν σχετιζόταν με τα αριστερά κοινωνικά κινήματα, τα οποία εκείνη την εποχή άρχιζαν να εκκολάπτονται. Μιας εξέγερσης με αναφορές σε αισθητικά και ηθικά πρότυπα. Μιας επανάστασης χωρίς αιτία, όπως μαρτυρούσε και ο τίτλος της άλλης ιστορικής κινηματογραφικής ταινίας εκείνης της εποχής στην οποία πρωταγωνίστησε ο Τζέημς Ντην, αλλά με αισθητικές αναφορές, με ηθικές αναζητήσεις και με κοινωνικές εκδηλώσεις. Κοντολογίς, μιας επανάστασης νεορομαντικής.
Στην δομή των μηχανόβιων συμμοριών μπορούν να ανιχνευθούν γνωρίσματα προνεωτερικών, παραδοσιακών οργανωτικών τύπων και συμπεριφορών. Καταρχάς η υιοθέτηση μιας αδιαπραγμάτευτα σεβαστής «φυσικής» ιεραρχίας, που θέλει τους αρχηγούς της συμμορίας να είναι οι γενναιότεροι, οι ικανότεροι και οι οργανωτές της. Επίσης, η ομαδική ζωή υπό αντίξοες συνθήκες, με έντονο το στοιχείο της δράσης και με την απαίτηση απόδειξης της συντροφικότητας εμπρός σε οποιονδήποτε κίνδυνο, που αντλεί γνωρίσματα από τις παραδοσιακές φατρίες. Επιπλέον, η φαντασίωση της μοτοσικλέτας ως μιας μηχανοκίνητης εκδοχής του ίππου, η εξ ολοκλήρου αντρική σύνθεση της ομάδας, η έφεση προς την περιπέτεια και την περιπλάνηση, αυτά και αρκετά ακόμη γνωρίσματα συνομολογούν την επικράτηση μιας ρομαντικά παραδοσιοκρατικής απόχρωσης στην κουλτούρα των μηχανόβιων συμμοριών –και ιδίως σε εκείνων της δεκαετίας του ’50.
Αλλά και η γένεση της Rock’n’Roll μουσικής έγινε αντιληπτή από τους αστούς ως μια επιστροφή στην «βαρβαρότητα». Με έντονους και σκληρούς μουσικούς δρόμους που βασίζονταν στην παραδοσιακή αμερικανική μουσική και χορεύονταν σε επιθετικούς ρυθμούς. Με υφολογικές επιλογές οι οποίες απέπνεαν μια αίσθηση άγριας ελευθερίας. Με τον συνδυασμό της νεανικής δύναμης, της άγριας αρρενωπότητας και των μελωδιών, το Rock’n’Roll σηματοδότησε την έλευση της νεορομαντικής μουσικής επανάστασης που θα ισοπέδωνε το μουσικό στερέωμα για τον υπόλοιπο αιώνα.
Ο Μάρλον Μπράντο πρωταγωνίστησε σε πλήθος ταινιών άξιων να μείνουν για πάντα στην μνήμη των θαυμαστών της μεγάλης οθόνης. Αλλά και ως προσωπικότητα διέθετε πνευματική καλλιέργεια που του επέτρεψε να κατακτήσει μια υψηλή θέση στην εκτίμηση των απανταχού εραστών της τέχνης. Ωστόσο με το να υποδυθεί τον αρχηγό εκείνης της συμμορίας των μηχανόβιων στην ταινία «Τhe Wild One», συνδέθηκε με το νεορομαντικό εξεγερσιακό ρεύμα της εποχής και κατέστη διαχρονικό σύμβολο του αντρικού προτύπου που εξέφρασε ο ανυπότακτος rock’n’roll επαναστάτης της δεκαετίας του ’50.
Η εξωτερική εμφάνιση του γοητευτικού νεαρού με την ατημέλητη, μακριά μπροστινή τούφα των μαλλιών και τις μεγάλες φαβορίτες επηρέασε υφολογικά τα άλλα δυο ανδρικά πρότυπα της εποχής, που λίγα χρόνια αργότερα ακολούθησαν σε δημοφιλία τον Μπράντο. Δηλαδή, τον Τζέημς Ντην και τον Έλβις Πρίσλεϊ. Με απαρχή τον Μάρλον Μπράντο και άμεσους συνοδοιπόρους τον Ντην και τον Έλβις, το στυλ του άγριου μηχανόβιου νεαρού με τις μακριές περιγναθίδες και το μακρύ μπροστινό τσουλούφι -ή «κοκοράκι», όπως ονομάστηκε αργότερα στην rock κοινότητα- κατέστη πρότυπο εμφάνισης των ανά τον κόσμο εκφραστών της πρώτης rock επανάστασης εκείνων των ετών.
Όπως ήταν αναμενόμενο «Ο Ατίθασος» επηρέασε και τις μουσικές εξελίξεις στο rock κίνημα. Μάλιστα, δυο συγκροτήματα επέλεξαν τα ονόματά τους από τoυς μηχανόβιους της ταινίας. Το όνομα της συμμορίας στην οποία ηγήθηκε ο Μάρλον Μπράντο ήταν Black Rebels Motorcycle Club και με αυτό έκανε την εμφάνισή του στο μουσικό στερέωμα το ομώνυμο συγκρότημα. Επίσης το όνομα της μηχανόβιας συμμορίας του Λι Μάρβιν ήταν Beetles, κι εκείνη την εποχή μια παρέα Βρετανών νεαρών μουσικών επηρεάστηκε τόσο πολύ από το «TheWild One» ώστε κάποια χρόνια αργότερα, όταν βρισκόταν σε αναζήτηση ονόματος για το συγκρότημά της, κάνοντας λογοπαίγνιο άλλαξε απλώς το ένα «e» σε «a» και το ονόμασε Beatles!
Είναι ενδεικτικό ότι «Ο Ατίθασος» απαγορεύτηκε για πολλά χρόνια στην Βρετανία και η πρώτη του προβολή στις αίθουσες της χώρας έγινε το 1968. Από τότε μέχρι σήμερα έχουν αλλάξει πολλά. Παραμένει όμως στο αισθητικό σύμπαν όλων εμάς των νεορομαντικών χαραγμένη ανεξίτηλα η αρχετυπικά rock μορφή του μηχανόβιου Johnny Strabler, όπως εκφράστηκε κινηματογραφικά μέσω της εξαιρετικής ερμηνείας του Μπράντο.
Μελαγχολικός, λιγομίλητος, απότομος και οργισμένος, με σκυθρωπό ύφος και μια σκοτεινιασμένη ματιά -η οποία στεκόταν με αργή αρχοντιά στους άδειους χώρους, σα να απέφευγε να συγκρατήσει τα απτά αντικείμενα του υλικού κόσμου, λες και βυθιζόταν ενδοσκοπικά στο απέραντο βάθος του ανθρωπίνου εγώ δοκιμάζοντας να συλλάβει εκεί κάτι απ’ την ουσία του κόσμου- ο «μεγάλος παλαιός» της υποκριτικής συνέλαβε αισθητικά και απέδωσε κινηματογραφικά ένα αρχέτυπο ανδρός, ένα διαχρονικό σημείο αναφοράς για εμάς τους εναπομείναντες ρομαντικούς επαναστάτες.
Σχόλια:
Καλησπέρα. Ίσως θα πρέπει να σκεφτείτε το ενδεχόμενο κάποια άρθρα να ξαναμπαίνουν στο περιοδικό. Δηλαδή το "Μουσική ενάντια στον κόσμο της εποχής μας" ή το "Δεσποινίς Ντ’ Ις. Η γυναικεία ωραιότητα κατά του φεμινισμού" που είναι και από τα ποιο παλιά (το δεύτερο) πιστεύω πως θα έπρεπε να ξαναδημοσιεύονται. Σίγουρα υπάρχουν νέοι αναγνώστες και από τον "κύκλο" μου έχω καταλάβει πως οι περισσότεροι προτιμούν να διαβάζουν κανονικά και όχι σε υπολογιστή. Επίσης νομίζω πως ευκολότερα θα το διαβάσει (και θα το κατανοήσει ή θα δώσει την απαραίτητη προσοχή)και κάποιος που θα του το δώσεις έντυπο πάρα από ένα λινκ που θα του στείλεις, που θα το ανοίξει μαζί με άλλες 8 καρτέλες. Αν είναι δυνατόν βέβαια. Καλή συνέχεια.
Αγαπητέ φίλε, η πρότασή σου είναι πολύ ενδιαφέρουσα.
Άλλος φίλος είχε προτείνει όχι την επαναδημοσίευση αλλά την κυκλοφορία ενός θεματικού εντύπου (περιοδικού ή βιβλίου) που θα συμπεριελάμβανε παλαιότερα άρθρα.
Όλα αυτά τα σκεπτόμαστε και είναι πιθανό κάποια στιγμή να πραγματοποιηθούν. Το μεγαλύτερο εμπόδιο προκειμένου να εστιάσουμε σε τέτοιες κυκλοφορίες είναι το οικονομικό. Ενδεχομένως να το υπερβούμε τώρα που υπάρχει και ο εκδοτικός μας οίκος.
Άλλος φίλος είχε προτείνει όχι την επαναδημοσίευση αλλά την κυκλοφορία ενός θεματικού εντύπου (περιοδικού ή βιβλίου) που θα συμπεριελάμβανε παλαιότερα άρθρα.
Όλα αυτά τα σκεπτόμαστε και είναι πιθανό κάποια στιγμή να πραγματοποιηθούν. Το μεγαλύτερο εμπόδιο προκειμένου να εστιάσουμε σε τέτοιες κυκλοφορίες είναι το οικονομικό. Ενδεχομένως να το υπερβούμε τώρα που υπάρχει και ο εκδοτικός μας οίκος.