από τον Σταμάτη Μαμούτο
Ανέκαθεν αντιμετώπιζα με επιφύλαξη τους περισσότερους μεταπολεμικούς Αμερικανούς συγγραφείς φανταστικής λογοτεχνίας. Υπάρχουν, πάντως, αναμφίβολα ποιοτικές εξαιρέσεις. Τι να πει κανείς, φερειπείν, για τον σπουδαίο Ρέη Μπράντμμπερυ; Ο Ρότζερ Ζελάζνυ, από την άλλη, δεν ήταν της ίδιας κλάσης. Ξεχώρισε, όμως, από τους πολλούς και μάλλον άξιζε την φήμη που απέκτησε.
Το Επιστροφή στη Γη , που κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Τρίτων, το 2000, αποτελεί ένα απ’ τα πρώτα του μυθιστορήματα επιστημονικής φαντασίας. Μολονότι από την μέση κι έπειτα η πλοκή παίρνει μια εύκολη τροπή, την οποία απλοποιούν διαδοχικοί deus ex machina, σε γενικές γραμμές έχουμε να κάνουμε με ένα ενδιαφέρον βιβλίο. Οι διάλογοι είναι δοσμένοι με ένα αμερικανικά κινηματογραφικό ύφος, που έχει ζωντάνια. Η αφήγηση δεν πλατιάζει και είναι εμβολιασμένη με επιτυχημένες δόσεις μαύρου χιούμορ. Κυρίως, όμως, η υπόθεση έχει ενδιαφέρον, καθώς πραγματεύεται πολιτικούς προβληματισμούς έχοντας ως επίκεντρο την πατρίδα μας.
Σε μια δυστοπική μελλοντική εποχή έχει γίνει εφικτή η συμβίωση ανάμεσα σε ανθρώπους και εξωγήινους. Οι άνθρωποι, όντας επιπόλαιοι και υποταγμένοι σε καταναλωτικές συμπεριφορές, έχουν μολύνει ανεπανόρθωτα μεγάλο μέρος της γης. Για να αποφύγουν τις συνέπειες της καταστροφής μεταναστεύουν σε άλλα πλανητικά συστήματα. Εκεί ζουν ασφαλείς, αλλά ως μέλη κατώτερων, κοινωνικά και οικονομικά, στρωμάτων. Ωστόσο, ως υλιστές που είναι, η λάμψη των ανώτερων εξωγήινων πολιτισμών τους σαγηνεύει. Κι έτσι συνεχίζουν να ζουν ως κοινωνικά υποδεέστεροι, απαιτώντας απλώς υπηκοότητες εξωγήινων πολιτισμών και κάπως καλύτερες συνθήκες ζωής. Ακόμη και η κυβέρνηση του πλανήτη γη, βρίσκεται σε άλλο πλανητικό σύστημα και διαπλέκεται με τους ισχυρούς εξωγήινους πολιτικούς. Από την άλλη, όσοι άνθρωποι έχουν απομείνει στις μη μολυσμένες περιοχές της γης εργάζονται ως σερβιτόροι, ξεναγοί και σωματοφύλακες των πλούσιων εξωγήινων, που αγοράζουν τις μη μολυσμένες περιοχές του πλανήτη μας και τις μετατρέπουν σε θέρετρα διακοπών.
Ώσπου κάποιοι γήινοι οργανώνουν στρατιωτική αντίσταση ενάντια στο ξεπούλημα του πλανήτη. Αφού αναγκάζουν τους εξωγήινους να μην αγοράσουν ολόκληρο τον πλανήτη, η ειρήνη επιστρέφει. Αλλά οι επαναστάτες οργανώνουν ένα πολιτικό κίνημα, που καλεί τους αυτοεξόριστους ανθρώπους, οι οποίοι αναζήτησαν μια νέα ζωή στους οικονομικά ανεπτυγμένους και τεχνολογικά εξελιγμένους εξωγήινους πλανήτες, να επιστρέψουν στην γη και να εμποδίσουν τον μαρασμό και τον εποικισμό της από πλούσιους εξωγήινους. Κεντρική φυσιογνωμία του όλου κινήματος είναι ένας Έλληνας, που ζει ανεξήγητα πολύ και διαθέτει γνωρίσματα τα οποία παραπέμπουν στον θεό Πάνα. Ωστόσο, οι άνθρωποι που έχουν εγκαταλείψει την γη αντιμετωπίζουν ασυγκίνητοι τις πατριωτικές εκκλήσεις και προτιμούν να παραμείνουν στους ξένους πλανήτες, ακόμη κι ως πολίτες τρίτης κατηγορίας.
Ο Ζελάζνυ είχε δηλώσει ότι μελέτησε καλά τον ελληνικό πολιτισμό για να γράψει το συγκεκριμένο μυθιστόρημα. Το σίγουρο, πάντως, είναι πως κατάφερε να διαβάσει, πολύ νωρίς, την κουλτούρα και τις συμπεριφορές των μεταπολεμικών Ελλήνων. Ένα έθνος με σημαντικό πολιτισμικό βάθος, που συνεχίζει να γεννά λίγους ανθρώπους ικανούς να κινήσουν τον κόσμο, αλλά και με τα περισσότερα μέλη του πάσχοντα από τάσεις ραγιαδισμού προς τους λαούς των τεχνολογικά ανώτερων πολιτισμών. Αυτή είναι η γενική εικόνα την οποία ο συγγραφέας φιλοτεχνεί για τους χαρακτήρες του βιβλίου του, με την διαφορά ότι στο κάδρο δεν μπαίνουν μόνον οι μεταπολεμικοί Έλληνες, αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι της γης στην αντιπαράθεσή τους με τους ανώτερους τεχνολογικά εξωγήινους.
Μπορείτε να βρείτε πια την Επιστροφή στη Γη σε οικονομική τιμή, σε κάποιο παζάρι βιβλίου. Είναι βιβλίο μεσαίου μεγέθους και μπορεί να διαβαστεί ευχάριστα, σε σύντομο χρονικό διάστημα.