Η αδελφότητα του Σεραπίωνα και το κίνημα των Ρομαντικών


Αν με ρωτούσαν τί ακριβώς είναι το κίνημα του Ρομαντισμού, όχι τόσο ως ιστορικό φαινόμενο αλλά ως ψυχική πραγματικότητα εκείνων που το ακολούθησαν, όλων αυτών που θα ονομάζαμε πραγματικούς Ρομαντικούς, νομίζω πως θα τους απαντούσα με την εξής απλή, περιεκτική κι ακριβής διατύπωση : ότι ο Ρομαντισμός θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως εκείνη η ανταρσία των ονειροπόλων εναντίον της πλήξης του υλικού κόσμου, και ο κάθε ρομαντικός σαν ένας εξόριστος θεός, παγιδευμένος μέσα στην ανία της καθημερινής ζωής, όπως το ψάρι έξω από το νερό που σε λίγη ώρα ασφυκτιά.

Κι αν μου ζητούσαν να υποδείξω κάποιον συγγραφέα ως αντιπροσωπευτικό αυτού του κινήματος, με βάση το προσωπικό μου γούστο και τις δικές μου προτιμήσεις, μάλλον θα διάλεγα τον Ε.Τ.Α. Χόφμαν. Ο Χόφμαν ήταν ένα λαμπρά εξεργεμένο πνεύμα, που αγαπούσε την κλασική μουσική αλλά αναγνωρίστηκε ευρύτερα ως συγγραφέας του φανταστικού και του οποίου οι περίεργοι χαρακτήρες κι οι αινιγματικές ατμόσφαιρες άσκησαν πολύ μεγάλη επιρροή στα έργα του 19ου αιώνα. Σε αυτό το μικρό κείμενο, λοιπόν, θα ασχοληθούμε λίγο με μία από τις ιδιοφυείς νουβέλες του, το ‘‘Οι αδερφοί του Σεραπίωνα’’, όπου ο Χόφμαν δημιούργησε ένα χαρακτηριστικό σύμβολο της ρομαντικής φαντασίας.

Η αδελφότητα του Σεραπίωνα είναι μια ομάδα ποιητών και μουσικών, που πήραν το όνομά τους από έναν παράφρονα ευγενή, ο οποίος πιστεύει ότι μαρτύρησε επί βασιλείας του αυτοκράτορα Δέκιου. Τα μέλη της αδελφότητας διαπιστώνουν πως είναι άχρηστο να επιχειρηματολογούν με τον ‘‘μοναχό Σεραπίωνα’’, όπως τον αποκαλούν, γιατί τίποτα δεν θα τον πείσει πως ζει στην Γερμανία του 19ου αιώνα. Όταν ο αφηγητής της ιστορίας λέει στον Σεραπίωνα πως είναι τρελός, εκείνος του απαντά πως αυτός είναι που αυταπατάται καθώς ο κόσμος ‘‘εκεί έξω’’ είναι στην πραγματικότητα μέσα στο μυαλό μας. Συνεπώς, πώς μπορεί να αποδείξει κανείς πως αυτό που βρίσκεται στο μυαλό του είναι αληθινότερο από εκείνο που υπάρχει στο μυαλό κάποιου άλλου ;

Ο ‘‘μοναχός Σεραπίων’’ ήταν κάποτε άριστος ποιητής, διάσημος για την δύναμη της φαντασίας του, τελικά όμως αυτή του η φαντασία θριάμβευσε πάνω στην πραγματική του ζωή. Η Αδελφότητα θαυμάζει την γνήσια ένταση της φαντασίας του Σεραπίωνα (υψηλό όνειρο κάθε ρομαντικού), η οποία μπορεί να αψηφήσει ολόκληρο τον κόσμο : «Είναι άχρηστο για έναν ποιητή να προσπαθεί να μας κάνει να πιστέψουμε σε κάτι που δεν πιστεύει ο ίδιος, που δεν μπορεί να πιστέψει ο ίδιος επειδή δεν το έχει δει ποτέ. Εάν ο ποιητής δεν είναι αυθεντικός οραματιστής, τότε τί μπορούν να είναι οι χαρακτήρες του πέρα από απατηλές μαριονέτες, συναρμολογημένες από ετερόκλητα κομμάτια ; Όμως, ο ερημίτης σου ο Σεραπίων ήταν αληθινός ποιητής. Είχε δει όντως αυτά που περιέγραφε και γι’ αυτό επηρέαζε την καρδιά και την ψυχή των ανθρώπων».

Έτσι, ο Χόφμαν μέσα από αυτό το έργο φαίνεται να πιστεύει πως η φαντασία είναι ο πραγματικός κι αιώνιος κόσμος, στον οποίο καλούμαστε να ζήσουμε, κι ότι αυτό εδώ το ‘‘φυτικό σύμπαν’’ δεν είναι παρά μία απλή σκιά. Ο Χόφμαν, ως γνήσιως ιδεαλιστής, φαίνεται πεπεισμένος πως η φαντασία είναι μια μαγική δύναμη και πως σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να υπερβεί την πραγματικότητα του υλικού κόσμου.

Δεν ξεχνά όμως να τονίσει και την ανισορροπία που μπορεί να προκύψει από αυτό : «Φτωχέ Σεραπίωνα! Τί περιεχόμενο έχει η τρέλα σου εκτός από το ότι κάποιο εχθρικό αστέρι σού έκλεψε την ικανότητα να αδράχνεις την δυαδικότητα, η οποία αποτελεί την ουσιαστική συνθήκη της γήινης ύπαρξής μας ; Υπάρχει ένας εσωτερικός κόσμος και μια πνευματική ικανότητα για να κάνει κανείς τον διαχωρισμό με απόλυτη σαφήνεια. Όμως εσύ, ευτυχισμένε ερημίτη, έχασες την όραση του έξω κόσμου και δεν πρόσεξες αυτόν τον διακόπτη που έθεσε σε κίνηση την ικανότητα να στραφείς προς τα μέσα… ξεχνάς πως ο έξω κόσμος είναι εκείνος που κάνει το πνεύμα να χρησιμοποιήσει τις δυνάμεις τις αντίληψης».

Δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε πως μέσα από αυτό το χαρακτηριστικό έργο ο Χόφμαν συνέβαλε σε εκείνη την επαναστατική αλλαγή που παρατηρείται κατά την διάρκεια του 19ου αιώνα, όπου η φαντασία παύει να αποτελεί απλώς έναν τρόπο απόδρασης από την πραγματικότητα (κάτι ψεύτικο που αντίκειται στο αληθινό) και γίνεται ένας τρόπος δημιουργίας πραγματικότητας (κάτι εναλλακτικό που διεκδικεί μια ισονομία ύπαρξης).

Ο Ε.Τ.Α. Χόφμαν, μαζί με τον Γουίλιαμ Μπλέικ και τους άλλους ρομαντικούς εκείνης της εποχής, συνέβαλαν αποφασιστικά στο να προκαλέσουν μία από τις μεγαλύτερες ρήξεις στην ιστορία της ανθρωπότητας – τόσο συνηθισμένη σήμερα (αλλά όχι πλήρως συνειδητοποιημένη ακόμη) ώστε δύσκολα σκεφτόμαστε ότι κάποτε μπορεί να ήταν καινούρια. Η μαγική έννοια της φαντασίας ως δύναμη ζωής αναμείχθηκε με την ρομαντική έννοια περί φαντασίας ως παράγοντα δημιουργίας οραματιστικών κόσμων, δημιουργώντας την πεποίθηση πως ‘‘οι ποιητές δεν ανήκουν σε αυτόν τον κόσμο’’ κι ότι οι θνητοί μπορούν τελικά να φτάσουν στην ‘‘γη του πόθου της καρδιάς’’.

Διαβάζοντας αυτό το αγνοημένο έργο του Χόφμαν, αλλά και παρακολουθώντας ολόκληρο το κίνημα των Ρομαντικών, νομίζω πως μπορούμε να καταλήξουμε σε ένα πολύ βασικό δίδαγμα : πως είναι το δημιουργικό άτομο εκείνο του οποίο το ένστικτο καλείται να βάλει τάξη στο χάος, να αμφισβητήσει τα υπάρχοντα θεμέλια της κοινωνίας, και πως σε κάθε εποχή ένας τέτοιος άνθρωπος είναι πιθανότερο να παρεξηγηθεί, να θεωρηθεί ‘‘μη σοβαρός’’ και τρελός. Ο πολιτισμός αποτελεί εν μέρει και την παρακμή του ανθρώπου, αφού τον εφοδιάζει με όλο και περισσότερες ανέσεις, ενώ τα υγιή πνεύματα συνήθως τα απεχθάνονται όλα αυτά κι αρχίζουν να επιζητούν το ξεβόλεμα. Το κίνημα του 19ου αιώνα που ονομάστηκε Ρομαντισμός εγκαινίασε ένα νέο στάδιο εξέλιξης της ατομικής αυτοσυνείδησης βασισμένο πάνω σε όλα αυτά, καθώς πολυάριθμοι ποιητές, μουσικοί, και καλλιτέχνες άρχισαν να βιώνουν καταστάσεις θεϊκής ελευθερίας που γεννούσαν απέραντη λαχτάρα κι αυτό κατέληξε να κυριαρχεί στην ζωή τους αποκλείοντας την άνεση και την ασφάλεια.

Οι Ρομαντικοί, λοιπόν, αναζητούσαν την αύξηση της εσωτερικής τους ελευθερίας, κι ανακάλυψαν πως μπορούσαν να το πετύχουν αυτό μέσα από την σκέψη και το πνεύμα. Ανακάλυψαν τον τρόπο να αυξήσουν την ‘‘πίεση’’ της ατομικής τους συνείδησης, αλλά ταυτόχρονα αυτό τους οδήγησε σε ρήξη με τον γύρω τους κόσμο και την κοινωνία που ζούσαν. Γι’ αυτό και πολύ από αυτούς κατέληξαν εξόριστοι, βασανισμένοι, τρελοί. Σαν σταυροφόροι ενάντια στην ευτέλεια και την μετριότητα αυτοί οι άνθρωποι εμφανίζονται συχνά σαν παθητικά άτομα με σπασμένα φτερά. Ανάμεσά τους, όμως, βρίσκονται κι αληθινά μεγαλειώδεις φυσιογνωμίες, όπως για παράδειγμα ο Έρνστ Τέοντορ Αμαντέους Χόφμαν.


Δημήτρης Αργασταράς, ε. μέλος Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ.
  • Σχόλια σε αυτήν την ανάρτηση :

Ο/Η Σταμάτης Μαμούτος είπε...
«Προσδίδοντας στην καθημερινότητα μια υψηλή σημασία, στη συνήθη πραγματικότητα μια μυστηριώδη πλευρά, στο οικείο το κύρος του παράξενου, στο πεπερασμένο την όψη του απείρου, γίνομαι Ρομαντικός.»

Νοβάλις

Εύγε για το άρθρο, συμπολεμιστή.
Παρασκευή, 26 Φεβρουάριος, 2010

Ο/Η SUN W KNIGHT είπε...
Ας ελπίσουμε επίσης πως ισχύουν ακόμη και σήμερα τα λόγια του Σέλλεϋ: "Αλλά δεν έσπασαν ακόμα οι ιεροί κρίκοι της αλυσίδας που μας συνδέει με τα μεγάλα πνεύματα... Η ίδια πάντοτε δύναμη αναγεννά την ποίηση και την κοινωνία ταυτόχρονα."(A Defence of Poetry, 1821)
Σάββατο, 27 Φεβρουάριος, 2010

Ο/Η Ανώνυμος είπε...
Αληθινοί ποιητές, Ρομαντικοί και πνευματικοί πολεμιστές... Αληθινή ελευθερία εγκυμονείται από την εσωτερική αφύπνιση. Όταν ο εξωτερικός κόσμος παίρνει ΜΟΡΦΗ από τη δημιουργική φαντασία...όταν παύουμε να είμαστε έρμαια των εξωτερικών συνθηκών... Το αριστερό μονοπάτι του Ευρωπαικού Αποκρυφισμού, ο δρόμος του Ποιητή...

Δημήτρη Αργασταρά εξαιρετικό το αφιέρωμα!

Guardian Lord
Σάββατο, 27 Φεβρουάριος, 2010


Ο/Η Psycho είπε...
Και εγώ γιατί έχω την αίσθηση πως βάζοντας στη θέση του Σεραπίωνα το όνομα Σταμάτης και σε εκείνο της αδελφότητας αυτό της ΦΛΕΦΑΛΟ, προκύπτει αναμφίβολα ένα συμφραζόμενο?
Τρίτη, 02 Μάρτιος, 2010

Ο/Η Skull είπε...
1)Δημήτρη, για μένα αυτό είναι ένα από τα κορυφαία σου κείμενα. Ωραία είναι και τα άρθρα σου που αφορούν τον αποκρυφισμό, το παράξενο, τη μαγεία κλπ, αλλά πιστεύω ότι οι συγκεκριμένες θεματικές ενότητες δεν μπορούν να συγκριθούν με τον φιλοσοφικό στοχασμό.

Στη ρομαντική προσέγγιση του ιδεαλισμού χτυπά η καρδιά του πραγματικού μυστικισμού και της επανάστασης του φανταστικού- και όχι στις μπλαβάτσκιδες και στους διάφορους κλόουν-"πνευματιστές" κλπ. (άσε να μη συνεχίσω γιατί το έχω στη φύση μου να ξεκινώ φασαρίες).

2)Τιμή στον Ιππότη του Ήλιου, το μύστη του ελληνικού Επικού!
Τρίτη, 02 Μάρτιος, 2010

Ο/Η Ανώνυμος είπε...
mesothelioma support and information![url=http://www.mesothelioma-support.org/]asbestos mesothelioma lawsuit[/url]
Τρίτη, 02 Μάρτιος, 2010

Ο/Η Swordmaster είπε...
Psycho, εγώ μάλλον για αναγνεννημένους προραφαηλίτες μας κόβω.

Νίκος Βλαντής αντί του Τζον Ράσκιν, ως ο αναγνωρισμένος άνθρωπος του πνεύματος που παρουσιάζει τη Λέσχη στον κόσμο των ανθρώπων της σύγχρονης ελληνικής διανόησης, ως ρομαντική επανάσταση/αντίδραση (όπως το βλέπει ο καθένας).

Σταμάτης Μαμούτος αντί του Ντάντε Γ. Ροσσέτι, ως ο ποιητής-αρχηγός της ομάδας με τη μεσαιωνογοτθικο-εθνικιστικοσοσιαλ-ρομαντικοεπική αισθητική και την αγάπη για τα μικρά κατοικίδια.

Voodoo Child αντί του Γουίλιαμ Μόρρις, ως ο επικο-βλαχο-παγανιστής που γουστάρει ακριβώς τα ίδια με όλους τους άλλους, αλλά εμφανίζεται ως επικεφαλής της αναρχικής έκφρασης της λέσχης, ονειρευόμενος να καταστεί ο νέος Σορέλ, ενώ κατά βάθος είναι πιο σίστας κι από το Σταμάτη (τα έχει συγκεχυμένα, που λέει κι ο Χάρης, χα, χα,χα!!)
Σάββατο, 06 Μάρτιος, 2010

Ο/Η voodoo child είπε...
"Ο πολιτισμός αποτελεί εν μέρει και την παρακμή του ανθρώπου, αφού τον εφοδιάζει με όλο και περισσότερες ανέσεις, ενώ τα υγιή πνεύματα συνήθως τα απεχθάνονται όλα αυτά κι αρχίζουν να επιζητούν το ξεβόλεμα."

Πόσο αληθινό φαντάζει αυτό σε ένα κόσμο ολικής κρίσης... Και ρωτώ (ρητορικώς): Μπορεί κάποιος άνθρωπος με αξίες να ακολουθήσει τα βλερυρά προτάγματα της σύγχρονης εποχής; (να πατά δηλαδή επί πτωμάτων αναζητώντας τη όποια καριερίστικη "πλαστική" ευτυχία του;). Να αναζητήσει την ελευθερία έξω από τα προτάγματα της καρδιάς του;(κι αυτή ρητορική). Η "απόκλιση" ήταν πάντα πιο "ηδονική"...

Μήτσο τα σπάει το άρθρο και έχει πολύ τροφή για σκέψη(πιο ουσιαστικές παρατηρήσεις από κοντά).

Swordmaster με πληγώνεις... :P
Σάββατο, 06 Μάρτιος, 2010

Ο/Η Δημήτρης Αργασταράς είπε...
Χαίρομαι για τα σχόλιά σας παιδιά.

Σταμάτη, πολύ καλό το απόσπασμα του Νοβάλις.

Sun War Knight, μας τιμά η συμμετοχή σου. Επίτρεψέ μου να απαντήσω με τα δικά σου λόγια που μου άρεσαν πολύ:

«Όλοι μου οι άγιοι έζησαν αληθινά και πέθαναν νέοι. Άλλοι αυτοκτόνησαν, άλλοι σκοτώθηκαν στη μάχη, άλλοι απλώς ολοκλήρωσαν γρήγορα την επίγεια αποστολή τους. Έζησαν σε διαφορετικές κι άνισες εποχές. Κι όμως, ακράδαντα πιστεύω πως όλοι τους αναστήθηκαν στον ιδανικό κόσμο των ηρώων και των ποιητών. Εκεί γνωρίζονται μεταξύ τους, ανταλλάσσουν φιλοφρονήσεις και προετοιμάζουν την προφυλακή της ανώτερης ανθρωπότητας.

»Όσο γιά μένα, που ζω ψεύτικα, φυλακισμένος μέσα σε σκληρές αλήθειες, τους ονειρεύομαι μα δεν τολμώ να τους αντικρύσω κατάματα. Γιατί αυτοί που νίκησαν τη Μέδουσα οικειοποιήθηκαν το πέτρινο βλέμμα της και μόνον μέσα από τα κάτοπτρα μιας ορισμένης πνευματικότητας γίνονται προσπελάσιμοι.»

Gardian Lord, ευχαριστώ για την ανταπόκρισή σου. Θεωρώ πως ανήκεις κι εσύ σε εκείνα τα πνεύματα που δεν περιμένουν παθητικά αλλά παρακινούνται με τις δικές τους δυνάμεις να δημιουργήσουν οι ίδιοι. Hail !

Skull, ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια.

Voodoo, σωστά θίγεις το συγκεκριμένο κομμάτι. Είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα των εναπομείναντων ρομαντικών.

Οι Ρομαντικοί ''...έχουν φτιάξει μια εικόνα για την ζωή γεμάτη πίστη και πρόκληση, έτοιμη για ανδραγανθίες, για οδύνες και θυσίες, κι έπειτα καταλαβαίνουν σιγά-σιγά ότι ο κόσμος δεν ζητά από αυτούς ούτε ανδραγαθίες, ούτε θυσίες, ότι η ζωή δεν είναι ένα ηρωικό έπος με ηρωικούς ρόλους, αλλά ένα άνετο, περιποιημένο δωμάτιο, όπου οι άνθρωποι είναι ικανοποιημένοι να τρώνε και να πίνουν, να παίζουν χαρτιά και να βλέπουν ραδιόφωνο...''
Δευτέρα, 08 Μάρτιος, 2010

Ο/Η Ίων Αλβέριχος είπε...
Μήτσο πολύ ωραίο άρθρο πραγματικα. Ο Ρομαντισμός ότι όνομα και να προσπαθούν να του προσδώσουν οι θολοκουλτουριάδηδες της σύγχρονης πνευματικής καταχνιάς, παραμένει ένας και μοναδικός, ορμητικός και επιθετικός απέναντι στις σκιές της υποταγής και της υποχώρησης.

Hail Flefalo !
Δευτέρα, 08 Μάρτιος, 2010

Ο/Η Αθηνά Κ. είπε...
Ένα μεγάλο μπράβο στα μέλη της λέσχης σας που παραβρέθηκαν στη χθεσινή συγκέντρωση. Ευτυχώς που υπάρχουν ακόμη ελληνόπουλα σας κι εσάς.

ΥΓ. Ο Χάρης ήταν πραγματικός Θεός του πολέμου. Και ο Σταμάτης, ο Γιάννης, ο Στέφανος και τα άλλα παιδιά υπέροχοι.
Πέμπτη, 11 Μάρτιος, 2010

Ο/Η Σταμάτης Μαμούτος είπε...
Αγαπητή Αθηνά, ανεξάρτητα του τι πιστεύει κανείς, το δομικό θεμέλιο της Λέσχης μας είναι η ρομαντική κοσμοθέαση και η άρνηση του κόσμου της εποχής μας. Αν οι ακαδημαϊκοί που εκφράζουν τον εργαλειακό ορθολογισμό του Διαφωτισμού, οι μισθοφόροι δημοσιογράφοι του διεθνιστικού κεφαλαίου και οι μεταδομιστές των "σαλονιών", υποστηρίζουν ότι κάτι τόσο βαθύ και ανθρώπινο, όπως η συνείδηση, κατακτιέται με test, συστατικές επιστολές των ΜΚΟ και των βουλευτών του ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ και άλλα σχετικά, ως ρομαντικοί έχουμε χρέος να σταθούμε απέναντί τους... Αυτό κάνουμε καθημερινά. Αυτό θα συνεχίσουμε να κάνουμε.

Σε ευχαριστούμε για τα καλά σου λόγια.
Πέμπτη, 11 Μάρτιος, 2010