του Στέφανου Linassos
Την Κυριακή 1η Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε η πολυαναμενόμενη εκδήλωση για τη ζωή και το έργο του σημαντικού συγγραφέα και πολιτικού στοχαστή Ίων Δραγούμη. Ο Δραγούμης ως λογοτέχνης είχε περισσότερες ρεαλιστικές επιρροές, χωρίς όμως να απουσιάζουν από την βιβλιογραφία του χωρία με αυθεντικό φαντασιακό περιεχόμενο. Ωστόσο, για εμάς στην Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ, αποτελεί επίκεντρο του ενδιαφέροντος όχι μόνο για την σημαντική λογοτεχνική του παρακαταθήκη αλλά και για την πολιτική του θεωρία.
Ο Δραγούμης αποτέλεσε τον σημαντικότερο εκφραστή του ελληνικού πολιτικού Ρομαντισμού. Μολονότι ανέπτυξε τις προσεγγίσεις του κατά την εποχή που ο ελληνικός Ρομαντισμός είχε υποχωρήσει από το πνευματικό στερέωμα, ο Δραγούμης διατήρησε ζωντανές και ανανέωσε τις θέσεις του εθνικιστικού Ρομαντισμού στις αρχές του 20ου αιώνα. Ασφαλώς θα πρέπει να σημειωθεί ότι μπορεί οι θεωρητικές απαρχές των περισσότερων προσεγγίσεων του Δραγούμη να ανιχνεύονται στο εθνικιστικό πλαίσιο του Ρομαντισμού, ωστόσο ο Έλληνας στοχαστής κατά την διάρκεια της ζωής του κατάφερε να διαλεχθεί με ολόκληρο το φάσμα της ρομαντικής πολιτικής θεωρίας και να ψηλαφίσει μέχρι και τις παρυφές του ρομαντικού παραδοσιοκρατικού αναρχισμού.
Η εκδήλωση για τον Δραγούμη έλαβε χώρα στο Polis Art Café, (έναν χώρο γνωστό στα μέλη της Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ από παλαιότερες συναντήσεις) και περιελάμβανε ομιλίες, προβολές ντοκιμαντέρ και συναυλία. Η προσέλευση του κόσμου ξεπέρασε κάθε προσδοκία, καθώς από τις τέσσερις το μεσημέρι μέχρι και τις έντεκα το βράδυ οι παρευρισκόμενοι στο Polis Art Café ξεπέρασαν τον αριθμό των τριακοσίων ατόμων.
Η εκδήλωση ξεκίνησε το μεσημέρι με ομιλίες του υπευθύνου εκδηλώσεων του Polis Art Café Βασίλη Χατζηιακώβου, του δημοσιογράφου Παναγιώτη Λιάκου, του εκδότη Γιάννη Γιαννάκενα, του δημοσιογράφου Γιάννη Παναγιωτακόπουλου και του Πολύδωρου Δάκογλου. Οι συγκεκριμένες ομιλίες είχαν ως θέμα τη ζωή και την δράση του αείμνηστου Γιάννη Σχοινά, του εκδότη που κυκλοφόρησε τα άπαντα του Ίωνα Δραγούμη. Αναμφίβολα, επρόκειτο για έναν φόρο τιμής σε έναν άνθρωπο του βιβλίου, που σε όλα τα χρόνια της ζωής του αγωνίστηκε υπερασπιζόμενος τα εθνικά ιδεώδη.
Ακολούθησε η προβολή ντοκιμαντέρ και έπειτα μίλησαν η συγγραφέας Ελίνα Μαστέλου, ο δοκιμιογράφος Νίκος Καρράς και ο εκπρόσωπος του κύκλου Ιδεάπολις Παναγιώτης Λουκάς, εστιάζοντας σε πρόσωπα του «δραγουμικού κύκλου» όπως ο Περικλής Γιαννόπουλος, ο Παύλος Μελάς και ο Αθανάσιος Σουλιώτης-Νικολαϊδης. Με το πέρας των ομιλών είχαμε την συνέχεια προβολής ντοκιμαντέρ.
Έπειτα τον λόγο πήραν ο πολιτικός επιστήμονας Ιωάννης Λάμπρου και ο αρθογράφος του περιοδικού «Ενδοχώρα» Γιάννης Κουριανίδης.
Τις ομιλίες έκλεισαν ο επικεφαλής της Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ Σταμάτης Μαμούτος, ένας ακόμη εκπρόσωπος του κύκλου Ιδεάπολις και ο αρθρογράφος της εφημερίδας «Ρήξη» Νίκος Ντάσιος. Ο κύριος Ντάσιος αναφέρθηκε στις κοινοτιστικές προσεγγίσεις του Δραγούμη και στην προοπτική των σύγχρονων κοινοτιστικών κινημάτων.
Ο Σταμάτης έκανε μια περιεκτική αναδρομή στην ιστορία των πολιτικών ιδεών και στο πώς τα κινήματα του Ρομαντισμού και του Διαφωτισμού διαμόρφωσαν τη νεότερη πολιτική σκέψη. Έχοντας βαθιά γνώση του θέματος, ο Σταμάτης στάθηκε αρχικά στην διάκριση της χρήσης του όρου εθνικισμός «ως αίσθηση του ανήκειν» από την μια και ως πολιτική θεωρία από την άλλη. Στη συνέχεια εξήγησε πως ο εθνικισμός ως πολιτική θεωρία ξεπήδησε μέσα από την πολιτική σκέψη του ρομαντικού κινήματος κατά τον 18ο αιώνα. Έπειτα σκιαγράφησε την ιστορικά διαχρονική αντιπαράθεση ανάμεσα στον φιλελευθερισμό του Διαφωτισμού και στον ρομαντικό εθνικισμό, για να περάσει στον ελληνικό 19ο αιώνα και στην εποχή του ελληνικού Ρομαντισμού (1850-1880). Όπως πολύ χαρακτηριστικά επισήμανε ο Σταμάτης στα πλαίσια του ελληνικού Ρομαντισμού γεννήθηκε το πολιτικό αίτημα της Μεγάλης Ιδέας, που προϋπέθετε την ενότητα των Ελλήνων στον χρόνο (απόγονοι των αρχαίων και των μεσαιωνικών Ελλήνων) και στον χώρο (ένωση της ελληνικής φυλής σε ένα κράτος δυο ηπείρων και πέντε θαλασσών), καθώς επίσης και οι όροι «ελληνοχριστιανικός», «ανθέλληνας» και «ανθελληνικός». Στη συνέχεια εξήγησε γιατί ο Δραγούμης, ο Περικλής Γιαννόπουλος, ο Κωστής Παλαμάς κι άλλοι στοχαστές, διατήρησαν ζωντανές τις πολιτικές ιδέες του ρομαντικού εθνικισμού σε μια εποχή που το ευρύτερο ρομαντικό κίνημα είχε υποχωρήσει στα λογοτεχνικά και τα καλλιτεχνικά δρώμενα.
Κυρίως, όμως, έχει σημασία το γεγονός ότι ο Σταμάτης έκλεισε την ομιλία του στεκόμενος σε ένα απόσπασμα από το κεφάλαιο «Πηγή Ζωής» του δοκιμίου Ελληνικός Πολιτισμός. Πρόκειται για το απόσπασμα στο οποίο ο Δραγούμης, σε μια από τις κορυφαίες στιγμές του έργου του, περιέγραψε την ιδεολογική διαδρομή κάποιων διανοητών και πολιτευτών από την στείρα αρχική τους κλασικιστική αρχαιομανία στον δυτικό φιλελευθερισμό. Ο Σταμάτης σημείωσε ότι ο Ίωνας είχε ήδη από την δεκαετία του 1910 «φωτογραφήσει» με ακρίβεια τις ιδεολογικές διακλαδώσεις, οι οποίες ξεκινώντας από έναν φαύλο και αρχαιόπληκτο «υπερπατριωτισμό», τροφοδοτήθηκαν στις στοές των πνευματικών εργαστηρίων του δυτικού Διαφωτισμού για να καταλήξουν στον δεξιό φιλελευθερισμό. Όπως εύστοχα σημείωσε ο Σταμάτης, ο Δραγούμης αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα στοχαστή που πρόκρινε έναν αυθεντικά ρομαντικό κοινωνικό εθνικισμό, ο οποίος ήταν εντελώς διαφορετικός από την αστική ακροδεξιά που πολλές φορές οικειοποιείται ή διαλέγεται ψευδώς με τον όρο (του εθνικισμού) στις μέρες μας.
Στη συνέχεια ακολούθησαν οι βραβεύσεις του ψηφιακού καλλιτέχνη Κώστα Νικέλλη από τον Σταμάτη Μαμούτο και του συγκροτήματος ΣΑΟΣ από τον Παναγιώτη Λιάκο. Ο Κώστας Νικέλλης ως ζωγράφος δημιουργεί έργα που αφορούν την ελληνική αρχαιότητα, τον ελληνικό μεσαίωνα και τις νεότερες δημοτικές παραδόσεις.
Στο τέλος, η βραδιά έκλεισε με την ζωντανή εμφάνιση των ΣΑΟΣ. Οι ΣΑΟΣ αποτελούν ένα σχήμα που παίζει σε ένα μουσικό ύφος το οποίο μπολιάζει επιρροές από την ελληνική παραδοσιακή μουσική, την κλασική μουσική και το νεότερο ελληνικό τραγούδι. Οι στίχοι τους είναι βασισμένοι εξολοκλήρου σε θέματα της ελληνικής παράδοσης και μυθολογίας και το συναίσθημα που αποπνέει ο ήχος τους είναι βαθύ και μαγευτικό.
Συμπερασματικά η εκδήλωση ήταν κάτι παραπάνω από επιτυχημένη, μολονότι ο φόβος της βροχής έκανε τον υπεύθυνο τον εκδόσεων Πελασγός Γιάννη Γιαννάκενα να μην εκθέσει στο αίθριο του χώρου το πλούσιο φωτογραφικό αρχείο που διαθέτει με θέμα τον Ίωνα Δραγούμη. Εμείς απ’ την μεριά μας ευχόμαστε οι διοργανωτές να πραγματοποιήσουν και νέες τέτοιες εκδηλώσεις, τις οποίες το αναγνωστικό κοινό των Αθηνών έχει τόση ανάγκη και τους ευχαριστούμε θερμά για το τραπεζάκι που μας παραχώρησαν προκειμένου να προβάλει η λέσχη μας τα έντυπά της.
Παρακολουθήστε τα video της ομιλίας του Σταμάτη (Γιορτή του Ίωνος-ενότητα 3, λεπτά 39:15 έως 1:05:04) και της βράβευσης του Κώστα Νικέλλη (Γιορτή Ίωνος 2017-Βραβεύσεις Συναυλία)