από τον Flammentrupp
Πριν λίγες ημέρες, συμπληρώθηκαν 119 χρόνια από το θάνατο του Περικλή Γιαννόπουλου, του ελληνολάτρη στοχαστή, λογοτέχνη και μεταφραστή. Στη ΦΛΕΦΑΛΟ, πιστοί στην παρουσίαση εν πολλοίς ξεχασμένων μορφών του Ελληνισμού, προχωρήσαμε σε εκδήλωση-ομιλία για να τιμήσουμε τη, μνήμη ενός αληθινού Έλληνα.
Μέλη της Λέσχης, ορίσαμε ως τόπο συνάντησης τα προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών και κατευθυνθήκαμε στο προαύλιο του πανέμορφου νεοκλασικού κτιρίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης, όπου και πραγματοποιήσαμε την εκδήλωση. Σύμμαχος μας ο καιρός, αφού παρά την αστάθεια που διακρίνει τα πρώτα βήματα της άνοιξης, οι Υάδες νύμφες επέλεξαν να στηρίξουν την προσπάθεια μας αφήνοντας τον υετό να περιπλανάται στα νέφη άνωθεν του άστεως και όχι να ξεπλένει τη μαυρίλα της σύγχρονης Αθήνας.
Πρώτος ομιλητής της εκδήλωσης ήταν ο Σταμάτης, ο οποίος μίλησε για την ζωή και τις ιδές του Περικλή Γιαννόπουλου. Ο Σταμάτης ανέφερες ότι ο Γιαννόπουλος γεννήθηκε στην Πάτρα και ανατράφηκε σε μια οικογένεια που διέθετε ανθρώπους με λογοτεχνικές ανησυχίες. Όταν ενηλικιώθηκε ήρθε για σπουδές στην Αθήνα και αργότερα έφυγε για να σπουδάσει ιατρική στη Γαλλία. Εκεί διάβασε τους ρομαντικούς και μαγεύτηκε από τα κείμενα του Μπωντλαίρ και του Έντγκαρ Άλαν Πόε. Γρήγορα έγινε μέλος του κύκλου των συμβολιστών, οι οποίοι έγραφαν αναμιγνύοντας τεχνοτροπικά στοιχεία του Ρομαντισμού και μοντέρνων τάσεων.
Ο Γιαννόπουλος έγινε γνωστός στους παρισινούς κοσμικούς κύκλους, λόγω της όμορφης εξωτερικής του εμφάνισης. Οι κοσμικές Γαλλίδες των παρομοίαζαν με τον Απόλλωνα. Δυστυχώς, όμως, εκείνα τα χρόνια έφυγε από την ζωή ο πατέρας του. Έτσι, μετά από μια σύντομη παραμονή στην Αγγλία, ο Γιαννόπουλος επέστρεψε στην Ελλάδα. Κατά την επιστροφή του συνδέθηκε με τους λογοτεχνικούς κύκλους των Αθηνών και άρχισε να εκφράζει θέσεις της εθνικιστικής ιδεολογίας. Μετέφρασε στα ελληνικά κείμενα του Καρόλου Ντίκενς, του Όσκαρ Ουάιλντ, το «Κοράκι» του Έντγκαρ Άλαν Πόε και άλλα και σύντομα κέρδισε την εκτίμηση λογοτεχνών όπως ο Ίωνας Δραγούμης, ο Κωστής Παλαμάς και ο Παύλος Νιρβάνας.
Η ιδιότυπη στάση ζωής του Γιαννόπουλου κέντρισε το ενδιαφέρον του πνευματικού κόσμου των Αθηνών. Μοναχικός, ζούσε συνειδητά δίχως οικονομική άνεση και χωρίς πρακτικούς σκοπούς ζωής, αλλά φρόντιζε πάντα την εξωτερική του εμφάνιση και ήταν συνεχώς δοσμένος στον πνευματικό του αγώνα ενάντια στην παρακμή της νεοελληνικής πραγματικότητας, και κόντρα στον μιμητισμό των νεωτερικών ευρωπαϊκών τάσεων. Αγωνίστηκε για την πραγματοποίηση μιας αισθητικής, ηθικής και πολιτικής επανάστασης που θα έπρεπε να οργανώσει μια ελληνική πνευματική ελίτ. Το ύφος της γραφής του δεν είχε καμιά σχέση με τον Συμβολισμό, ήταν εντελώς προσωπικό και εξέφραζε έναν πληθωρικό ρομαντικό εθνικισμό.
Αν θα θέλαμε να συνοψίσουμε την φιλοσοφία του Γιαννόπουλου, ο Σταμάτης πρότεινε να εστιάσουμε σε δυο κεντρικές ιδέες. Την ελληνική γραμμή και την μεταφυσική του ηλιακού φωτός. Ο Γιαννόπουλος θεωρούσε ότι αυτό που αποκαλούσε «ελληνική γραμμή» είναι μια μεταφυσική δύναμη η οποία διαπερνά την υλική πραγματικότητα των ελληνικών τοπίων. Στόχος του ήταν να κάνει τους καλλιτέχνες και τους πολιτικούς να συντονίσουν το πνευματικό γίγνεσθαι της χώρας μας με την ελληνική γραμμή. Ωστόσο, την αποστολή αυτή έπρεπε να την φέρουν σε πέρας οι πνευματικοί άντρες που θα είχαν λούσει την πνευματική τους υπόσταση στο χρυσό φως του ελληνικού ήλιου. Όπως και ο Πλάτωνας, ο Γιαννόπουλος αντιλαμβανόταν τον ήλιο ως σύμβολο του Θείου.
Το ιδιαίτερο της περίπτωσης του Γιαννόπουλου είναι ότι πρόκρινε μια ρομαντική προσέγγιση έχοντας ως επίκεντρο όχι την σκοτεινή ατμοσφαιρικότητα, τα ήπια χρώματα και την μεσαιωνική αισθητική, αλλά το φως και την αρχαία ελληνική κουλτούρα. Στην ουσία επρόκειτο για έναν «Ρομαντισμό του φωτός», καθώς ο Γιαννόπουλος χρησιμοποίησε τα εργαλεία του κλασικισμού (φως, αρχαίοι ρυθμοί) με ύφος και τρόπο ρομαντικό.
Ο «ξανθός ιππότης» της ελληνικής λογοτεχνίας, νιώθοντας ότι το νόημα της ζωής του έχει ολοκληρωθεί, αποφάσισε τον Απρίλιο του 1910 να δώσει τέλος στην ζωή του. Λίγο πριν το κάνει, κατέστρεψε όλα τα έργα του και τις περισσότερες φωτογραφίες που τον απεικόνιζαν. Ο Παύλος Νιρβάνας, που είχε δει κάποια χειρόγραφά του, αναφέρει ότι επρόκειτο για έργα φανταστικής λογοτεχνίας. Τελικά, ο Γιαννόπουλος κάλπασε γυμνός με το άλογό του στα κύματα της θάλασσας του Σκαραμαγκά και αυτοπυροβολήθηκε, βρίσκοντας τον θάνατο στα εν μέσω των όμορφων τοπίων της ελληνικής γης. Τουλάχιστον, έμειναν τα μικρά δοκίμια και τα άρθρα που είχε γράψει στις εφημερίδες της εποχής, καθώς και οι μαρτυρίες των ανθρώπων που των έζησαν, ώστε να έχουμε σήμερα μια εικόνα της προσωπικότητάς του.
Όταν ο Σταμάτης ολοκλήρωσε όσα είχε να πει ξεκίνησε μια συζήτηση στην οποία συμμετείχαμε οι παρευρισκόμενοι. Αναφέρθηκε από τον Δημήτρη Αργασταρά ότι είχαν μιλήσει με κολακευτικά σχόλια για τον Γιαννόπουλο ο Δραγούμης, ο Σικελιανός, ο Παλαμάς, ακόμη και ο Σεφέρης. Ο Γιώργος Α. παρέθεσε κάποια στοιχεία σχετικά με την εθνικιστική ιδεολογική συγκρότηση του Περικλή Γιαννόπουλου, ενώ εγώ και ο Ανδρέας Σκαμανδρώνυμος μιλήσαμε για τον λογοτεχνικό του αισθητισμό, για το πώς έγινε νοητή η έννοια της μεταφυσικής στην σκέψη του (αποκαλούμενου τα τελευταία χρόνια ως), «Έλληνα Τζων Ράσκιν[1]» και για το πώς την συνέδεσε με τις πολιτικές του προσεγγίσεις.
Η εκδήλωση έκλεισε με διανομή ενημερωτικού υλικού στο πεζοδρόμιο των Προπυλαίων του Πανεπιστημίου, καθώς και στο Μοναστηράκι, και με την υπόσχεση να συνεχίσουμε να θυμόμαστε και να τιμούμε με ανάλογες εκδηλώσεις μορφές του Ελληνισμού που, άλλοτε με την πένα τους και άλλοτε με τον τρόπο ζωής τους, έδωσαν σε εμάς τα οροθέσια για να πορευτούμε στον δικό μας αγώνα για τη διατήρηση του ελληνικού τρόπου σκέψης και ζωής και, τελικά, της ίδιας της Ελλάδος και ό,τι αυτή πρεσβεύει ως Ιδέα.
[1] Κώστας Γιαννόπουλος, Περικλής Γιαννόπουλος, πορτρέτο που κάηκε στο φως, Ηλέκτρα, Αθήνα 2007.
ΥΓ. Την δεύτερη εικόνα αλιεύσαμε από τον διαδικτυακό τόπο https://www.paideiainstitute.org/_o_tragoudistis_the_troubadour