από τον Σταμάτη Μαμούτο
Ο Πολυδεύκης Ανδριανός είναι παλιός γνώριμος της ελληνικής κοινότητας αναγνωστών της λογοτεχνίας του φανταστικού και του επικού heavy metal. Τον θυμόμαστε τόσο ως συγγραφέα μυθιστορημάτων όσο και ως τραγουδιστή του συγκροτήματος Sacred Blood. Κάποια χρόνια πριν είχαμε διαβάσει το μυθιστόρημα του Πολυδεύκη που έφερε τον τίτλο Στον καιρό των θεών. Ήταν μια επικής φανταστικής λογοτεχνίας νουβέλα, που βασιζόταν στους μύθους της αρχαίας θρησκείας των βορειοευρωπαϊκών λαών. Πρόσφατα ο Πολυδεύκης επέστρεψε με μια αστυνομική νουβέλα. Πρόκειται για το βιβλίο Σέρλοκ η Επιστροφή του Χολμς, το οποίο μπορείτε να προμηθευτείτε από τον εξής διαδικτυακό τόπο (πατήστε εδώ).
Η πρώτη εμφανής διαφορά που γίνεται άμεσα αντιληπτή στο γράψιμο του Πολυδεύκη, πέρα από την αλλαγή θεματικού πεδίου, είναι το ύφος και η ροή του γραπτού του λόγου. Η βελτίωση είναι κάτι παραπάνω από εμφανής. Ο γραπτός του λόγος είναι πλέον στρωτός, γλαφυρός, με ρυθμό και δυναμική που κρατά το ενδιαφέρον του αναγνώστη με άνεση.
Το θέμα της νουβέλας είναι ο Σέρλοκ Χολμς και ο κόσμος του. Ο Πολυδεύκης φαίνεται ότι έχει διαβάσει πολύ καλά τον Ντόιλ και μπορεί να χειριστεί εύκολα το λογοτεχνικό σύμπαν του θρυλικού ντεντέκτιβ. Μάλιστα, στην πλοκή της υπόθεσης, ο Πολυδεύκης έχει εμπλέξει κι άλλους γνωστούς χαρακτήρες από τις περιπέτειες του Χολμς, όπως η Ίρεν Άντλερ, ο Τζων Γουάτσον και ο Τ. Α. Μίλβερτον. Αυτή την φορά οι ήρωες του Ντόιλ παρουσιάζονται σε μεγαλύτερη ηλικία να επιστρέφουν αναγκαστικά στην δράση, καθώς μια μυστική αδελφότητα επιχειρεί να αποκτήσει δύναμη και εξουσία μέσω της επίκλησης ενός αρχαίου δαίμονα, ο οποίος στις παραδόσεις των μυστικιστών και των εσωτεριστών μπερδεύεται με τον αρχαίο θεό Απόλλωνα.
Ο Πολυδεύκης πλέκει σε λογοτεχνική αφήγηση μια ωραία ιδέα. Ρυθμός και δράση διατρέχουν κάθε σελίδα του κειμένου που διαβάζεται απνευστί δίχως να κουράζει. Ωστόσο, η επιλογή του Πολυδεύκη να εμπλέξει τόσους χαρακτήρες σε μια μικρής έκτασης νουβέλα και να αφηγηθεί μια υπόθεση, που κανονικά θα έπρεπε να είναι σκοτεινή και περίπλοκη, σε λίγες σελίδες, έχει ένα αναπόφευκτο τίμημα. Το βιβλίο είναι μικρό για να προλάβουν οι χαρακτήρες να αποκτήσουν ένα κάποιο βάθος, καθώς και για να αποπνεύσει η αφήγηση υποβολή, αγωνία και, εν τέλει, το ενδιαφέρον της προσμονής που προϋποθέτει μια αστυνομική περιπέτεια μυστηρίου. Το στρατόπεδο των κακών και τα τεχνάσματά του αντιμετωπίζονται γρήγορα μέσα στις λίγες σελίδες της αφήγησης, με αποτέλεσμα οι έρευνες του Χολμς, που οδηγούν στην αποκρυπτογράφηση μυστικών κωδικών, ο εντοπισμός των σημείων που οργανώνουν οι κακοί της υπόθεσης τα στρατηγεία τους και η επίλυση γρίφων να μην απλώνονται όσο θα έπρεπε προκειμένου να προκαλέσουν την απαιτούμενη αγωνία στον αναγνώστη. Εξίσου γρήγορα τα βγάζει πέρα στην τελική μάχη ο Χολμς με έναν δαίμονα που μόλις έχει ενσαρκωθεί στην γη, χρησιμοποιώντας χολυγουντιανής ευκολίας (και ελληνικής απόχρωσης που μας αρέσουν, ιδεολογικά) όπλα. Συνέπεια και αυτή της μικρής έκτασης που προϋποθέτει η νουβέλα.
Σε γενικές γραμμές η εντύπωση είναι θετική. Περνά ευχάριστα η ώρα διαβάζοντας το βιβλίο του Πολυδεύκη. Ωστόσο, φαίνεται ότι και η φόρμα των ειδών της λογοτεχνικής γραφής έχει την σημασία της. Εφόσον θέλουμε να αφηγηθούμε μια αστυνομική περιπέτεια που θα δίνει έμφαση στην δράση και το μυστήριο μάλλον χρειάζεται η πιο εκτενής μυθιστορηματική φόρμα πεζογραφίας, προκειμένου να φιλοξενηθεί το κείμενο στο κατάλληλο πλαίσιο. Τα διηγήματα και οι σύντομες νουβέλες μπορούν να αναδείξουν κείμενα στο στυλ του Πόε, που θα ξυπνούν βαθύτερα συναισθήματα, όπως ο τρόμος, και θα αποπνέουν υποβλητικές ατμόσφαιρες. Δεν ενδείκνυνται, όμως, για την αφήγηση μιας πλοκής που απαιτεί εύρος προκειμένου να παρατεθούν πολλά στοιχεία ώστε να αποδοθεί στα αρχετυπικά της πλαίσια. Το σύντομο κείμενο πρέπει να έχει το κέντρο βάρους του σε διαφορετικό σημείο από το εκτενές μυθιστόρημα.
Σχόλια:
είπε ο Μποβιάτσος,
ΕΣΑτζή.
Αν σου 'χει μείνει
μια σταλιά ντροπή,
δώσε λιγάκι προσοχή.
Έμποροι πίνουν το κρασί μας
και κλέβουνε τη γη
και ο "Πατριάρχης" διασκεδάζει
στα queer bar των τραβεστί.
Τα παίρνεις όλα πολύ στα σοβαρά
ήταν τα λόγια του ΕΣΑτζή.
Έχουν περάσει όλα αυτά
το ξέρετε και οι "θυρωροί".
Εβραίοι και Αντινόλφηδες
δεν δίνουν δεκάρα τσακιστή
για όσα έχουν κερδηθεί,
για όσα έχουν πια χαθεί.
Πίσω απ' του κάστρου τις σκοπιές
οι πρίγκιπες κοιτούν,
καθώς γυναίκες και παιδιά
τον Τέλη προσκυνούν.
Κάπου έξω μακριά
η Λάουρα βογγά.
Ζυγώνουν καβαλάρηδες
με τόξα και σκυλιά.
Θα υπάρχει μια διέξοδος
σκέφτηκαν οι ρομαντικοί.
Μα δεν την ξέρει ο Μαύρος Κρίνος,
ο Γκέκας ή η Χρυσή Αυγή.
Έμποροι πίνουν το κρασί μας
και κλέβουνε τη γη
συνδαιτυμόνας τους ο Τέλης
γενιά αριστοκρατική.
Η λύση είναι ο Άβαταρ
είπε ο Φιλίππου στον ναζί.
Μα στο εστιατόριο
πηγαίνουν μητσοτακικοί.
Στα καμπαρέ της δεξιάς
ο Χατζή go-go τραγουδά,
γνωρίζουν οι Λεμούριοι
του Ζάππειου τα μυστικά.
From choking on Nationalism that s spineless and weak.
FLEFALO is gloating, with victory in hand.
But the last true believers rise up from the land,
Howling our Nationalism we light up the world,
And the banner of Centaur is proudly unfurled.
Raising our legion, and now you belong,
And the point of the blade will be screaming our song,
Crushing the postgraduates with steel in hand,
Our forces together, and nothing can stand.
The Legion of Michael Tarchaniota Marullus shall vanquish the wrong,
And sweep them aside to make way for the strong
Σαν σήμερα το 1758 γεννήθηκε ο ΡΟΒΕΣΠΙΕΡΟΣ
Ο ρόλος αυτής της προσωπικότητας και της πτώσης της στη γέννηση του Ευρωπαϊκού Ρομαντισμού έχει μελετηθεί εκτενώς.
Διαβάζουμε στο "Η Χριστιανοσύνη ή άλλως η Ευρώπη" του Νοβάλις (1799) το παρακάτω:
"Ιστορικά αξιοσημείωτη παραμένει η προσπάθεια εκείνου του μεγάλου σιδερένιου προσωπείου που, με το όνομα Ροβεσπιέρος, αναζήτησε στη θρησκεία το μέσον και τη δύναμη της Δημοκρατίας."
Ο Gerhard Schulz (Geschichte der deutschen Literatur 1789-1806) εξηγεί αυτή την παρατήρηση:
"Σε ένα ευρύ ιστορικό τόξο, ο Νοβάλις συνδέει τη Μεταρρύθμιση, τον Διαφωτισμό και τη Γαλλική Επανάσταση ως τα στάδια της ενηλικίωσης της ανθρωπότητας, η οποία, μέσω της γνώσης, διώχνει εαυτήν από τον παράδεισο της πίστης. Η πίστη και η αγάπη δίνουν τη θέση τους στις απαιτήσεις της γνώσης και των αγαθών. Είναι ακριβώς αυτό το καθεστώς που φαίνεται τώρα να γεννά ελπίδες για την επικείμενη άφιξη μιας "τρίτης" κατάστασης νέας αρμονίας, σαν ένα "τρίτο βασίλειο" (Ιωακείμ της Φλώρας). Ο Νοβάλις το λέει αρχικά σε κωδικοποιημένες νύξεις που αφορούν τον ιδιαίτερο ρόλο της Γερμανίας ως πολιτισμικού έθνους (Kulturnation). Λέγεται ότι «το υψηλότερο σημείο στη φυσική» είναι τώρα παρόν - αναφερόμενος στις επιστημονικές μελέτες του Γκαίτε, οι οποίες, σε αντίθεση με τον αναλυτικό θετικισμό της επιστήμης του Διαφωτισμού, είχαν εισαγάγει την προοπτική της ανάπτυξης και ένα ευρύτερο σύνολο. Ένας άλλος «αδελφός» έχει «φτιάξει» ένα νέο «πέπλο» για το ιερό, τη θρησκεία – οι ομιλίες του Σλάιερμαχερ είναι λοιπόν κοντά. Αυτό που ήταν επίσης παράξενο στους πιο αιματηρούς χρόνους της Γαλλικής Επανάστασης ήταν «η προσπάθεια εκείνης της μεγάλης σιδερένιας μάσκας [...] με το όνομα Ροβεσπιέρος [να αναζητήσει στη θρησκεία το κέντρο και τη δύναμη της Δημοκρατίας» - δηλαδή τη λατρεία του για το Υπέρτατο Ον. Γενικά, «η αληθινή αναρχία [...] είναι το γενεσιουργό στοιχείο της θρησκείας», και η αυξανόμενη δύναμη και ο ρόλος της αναφέρονται τελικά στο ισχυρό ρητορικό συμπέρασμα του δοκιμίου. Διότι «από τη σκοπιά του υπουργικού συμβουλίου, της κοινής συνείδησης, δεν υπάρχει ενοποίηση», δεν υπάρχει ειρήνη, αλλά μόνο κατάπαυση του πυρός."
Οι Γκέοργκ Λούκατς (Die Romantik als Wendung in der deutschen Literatur, 1945) και Ντμίτρι Μίρσκι (Literary Encyclopedia, 1937) θεωρούν ότι ο Ρομαντισμός γεννιέται όχι με τη Γαλλική Επανάσταση καθαυτή, αλλά, ως ιδιαίτερο κίνημα, με την απογοήτευση που προκάλεσαν αρχικά ο Τρόμος και στη συνέχεια η πτώση του Ροβεσπιέρου το 1794:
Λούκατς:
"Οι επιπτώσεις των γαλλικών γεγονότων κυριάρχησαν φυσικά σε ολόκληρη τη γερμανική διανόηση. Ωστόσο, οι κατευθύνσεις στις οποίες η γερμανική διανόηση αντέδρασε στα γεγονότα της εποχής είναι πολύ διαφορετικές, μάλιστα αντίθετες. Είδαμε πώς αυτή η κατάσταση επέφερε την κλασική αντιμετώπιση των μεγάλων και νέων κοινωνικών και ιστορικών προβλημάτων της Γερμανίας στον Γκαίτε και στον Σίλερ. Η νεαρότερη διανόηση ακολούθησε διαφορετικό δρόμο. Με το Θερμιδώρ και το Διευθυντήριο, το βαθιά αναληθές "αστικό πάθος" των ετών 1789-94, που επιβάλλεται από την αυτο-υπερβολή εξαφανίζεται και αντικαθίσταται από την απεριόριστη λατρεία του εντελώς απελευθερωμένου, αυτοδύναμου ατόμου" μετά το 1794."
Συνεχίζεται...
Μίρσκι:
"Στην πρώτη φάση (1789-94), η ριζοσπαστική, πληβειακή μαζική δράση –η οποία ενσταλάζει στη μικροαστική τάξη τον υπαρξιακό φόβο που γεννά την «υπερτροφία του εσωτερικού κόσμου» που απαιτεί ο ρομαντισμός– αποτράπηκε χάρη στο Θερμιδώρ. Η επαναστατική δικτατορία των μαζών το 1793-94 δεν είχε ρομαντικές συνέπειες, αφού ήταν βραχύβια και η έκβαση της επανάστασης αποδείχθηκε υπέρ της. Μετά την πτώση των Ιακωβίνων, η μικροαστική τάξη στη Γαλλία παρέμεινε επίσης ρεαλιστική, αφού το κοινωνικό της πρόγραμμα ουσιαστικά εκπληρώθηκε και η ναπολεόντεια εποχή –με τη βοναπαρτιστική «ταξική ισορροπία» να κρατά αποτελεσματικά τα συμφέροντα της μικροαστικής τάξης ασφαλή από την πίεση του μεγάλου βιομηχανικού καπιταλισμού– μπόρεσε να δαμάσει την επαναστατική ενέργεια των συμφερόντων αυτής της τάξης. Επομένως, πριν από την Παλινόρθωση των Βουρβόνων, βρίσκουμε στη Γαλλία μόνο τον αντιδραστικό ρομαντισμό της εμιγκράτσιας (Chateaubriand) ή τον αντεθνικό ρομαντισμό των μεμονωμένων αστικών ομάδων που βρίσκονταν σε αντίθεση με την Αυτοκρατορία και έκαναν κοινή υπόθεση με την ξένη επέμβαση (Madame de Stael). Αντίθετα, στη Γερμανία και την Αγγλία, προσωπικότητα και επανάσταση ήρθαν σε σύγκρουση. Η αντίφαση ήταν διπλή: αφενός, μεταξύ του ονείρου μιας πολιτιστικής επανάστασης και της αδυναμίας μιας πολιτικής επανάστασης (στη Γερμανία λόγω της υπανάπτυξης της οικονομίας, στην Αγγλία λόγω του από το 1688 υπάρχοντος κοινωνικού συμβολαίου). Ο Γερμανός αστός και ο Άγγλος δημοκράτης τρομοκρατήθηκαν από δύο πράγματα στην επανάσταση – την επαναστατική δραστηριότητα των μαζών, που εκδηλώθηκε τόσο απειλητικά το 1789-1794, και τον «αντεθνικό» χαρακτήρα της επανάστασης, που παρουσιάστηκε με τη μορφή της γαλλικής κατάκτησης."
Τέλος ο Peter Hacks (Zur Romantik, 2001) γράφει:
"Ο ρομαντισμός έχει τις ρίζες του στην Αγγλία, πυροδοτείται από τη Γαλλία και φτάνει στην τελειότητά του στη Γερμανία. Χάρη στον ρομαντισμό, η αγγλική κυβέρνηση συγκέντρωσε ό,τι μπορούσε ιδεολογικά ενάντια στην επαναστατική Γαλλία. Αυτή η διάθεση δεν προκύπτει, δημιουργείται. Δεν ιδρύεται αμέσως με το ξέσπασμα της επανάστασης. Ο Πιτ θεωρεί αρχικά τη Γαλλική Επανάσταση ως μια αντι-απολυταρχική εξέγερση των Γενικών Τάξεων, άρα ανεκτή, και πιθανώς και ως γεγονός που θα επέφερε την κατάρρευση της Γαλλίας, επομένως καλοδεχούμενη. Στο εξωτερικό, για παράδειγμα στη Βαϊμάρη, υπάρχουν ακόμη και άνθρωποι που τη βρίσκουν διασκεδαστική. Ο πρωθυπουργός της Αγγλίας δεν θα ξυπνήσει πριν από το 1792. Μόλις το 1794 αποφάσισε να συνεργαστεί με τον Μπερκ. Μόνο μεταξύ 1792 και 1794 ο ρομαντισμός έγινε θέμα μυστικών υπηρεσιών.
Μπορούμε να χαράξουμε ένα χρονοδιάγραμμα για την ανάπτυξη του ρομαντισμού.
1792: Σφαγές Σεπτεμβρίου, ανακήρυξη της δημοκρατίας, κατάκτηση του Μάιντς.
1793: Αποκεφαλισμός του Λουδοβίκου
1794: Τρόμος, Θερμιδώρ (είναι ξεκάθαρο ότι το κομμένο κεφάλι του Ροβεσπιέρου ήταν ακόμη πιο απειλητικό για την Αγγλία από αυτό του Βασιλιά: έβαλε τέλος στην ελπίδα της αναρχίας), κατάκτηση της αριστερής όχθης του Ρήνου.
1795: «Lovell» του Tieck.
1796: «Εξομολογήσεις» του Wackenroder.
1797: «Ύμνοι στη Νύχτα» του Novalis.
1798: Το «Athenaeum» του Schlegel.
1799: Schleiermacher περί θρησκείας.
Στην ίδια τη Γαλλία, η βρετανική μυστική υπηρεσία περνάει πιο δύσκολα από ό,τι στην εξαρτημένη Γερμανία. Ο γερμανικός ρομαντισμός εμφανίστηκε πριν από τον γαλλικό ρομαντισμό. Το μόνο που μπορεί να προκαλέσει η μυστική υπηρεσία της Αγγλίας στη Γαλλία είναι ο πόλεμος της Βανδέας το 1793, αλλά ο Chateaubriand και η Stael έρχονται πολύ αργότερα. Την εποχή που οι Γάλλοι αρχίζουν τον ρομαντισμό τους, οι Γερμανοί έχουν ήδη τελειώσει με τον δικό τους ρομαντισμό, αλλά χωρίς το προβάδισμα των Γερμανών, ο διεθνής ρομαντισμός δεν θα ήταν μεγάλος."