Σταμάτης Μαμούτος
Ένα από τα ωραιότερα αναγνώσματα της ρομαντικής λογοτεχνίας του φανταστικού που σχετίζονται με το κλίμα των χριστουγεννιάτικων εορτών είναι αναμφίβολα η νουβέλα του Νικολάι Γκόγκολ, η οποία φέρει τον τίτλο Η Νύχτα των Χριστουγέννων. Γράφτηκε στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα και αποτελεί ένα κείμενο που θα συνεχίσει να προσφέρει τέρψη εσαεί σε όσους το διαβάσουν. Πρόκειται για κείμενο κλασικό όσον αφορά την ποιότητα (αλλά καθόλου κλασικιστικό όσον αφορά το ύφος). Για να γράψει την συγκεκριμένη νουβέλα ο Γκόγκολ βασίστηκε στις λαϊκές παραδόσεις των επαρχιών της Ουκρανίας προκειμένου να συλλέξει πραγματολογικό υλικό και άντλησε επιρροές από τα ρομαντικά μυθιστορήματα του Ουώλτερ Σκοτ για να συγκροτήσει την λογοτεχνική τεχνική του. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργήσει ένα μικρό λογοτεχνικό αριστούργημα του ρωσικού Ρομαντισμού.
Μέσα από τις σελίδες της εξαιρετικής αυτής νουβέλας αναβιώνει η καθημερινή ζωή των ανθρώπων της ουκρανικής υπαίθρου και της τότε ρωσικής πρωτεύουσας, κατά τις ημέρες των Χριστουγέννων. Και, παράλληλα, το υπερφυσικό στοιχείο της λογοτεχνίας του φανταστικού βρίσκει εύφορους τόπους και γονιμοποιείται στο, συνηθισμένο για τους ρομαντικούς συγγραφείς και δυσνόητο για όλους τους μη ρομαντικούς, πάντρεμα θεματικών της χριστιανικής θεολογίας με τις μυθικές παγανιστικές λαϊκές παραδόσεις. Μάγισσες με ιπτάμενες σκούπες και άλλα ξωτικά του ουρανού συναντούν τον κερασφόρο διάβολο της χριστιανικής θεολογίας και επιχειρούν να χαλάσουν την εορταστική παραμονή των Χριστουγέννων, κλέβοντας το φεγγάρι από τον ουρανό και βυθίζοντας την γη στο σκοτάδι, κατά την περίοδο που ηγεμόνευσε στην Ρωσία η Μεγάλη Αικατερίνη. Ωστόσο σε ένα ουκρανικό χωριό οι κάτοικοι της υπαίθρου, όντας βυθισμένοι στα μικροπροβλήματα της καθημερινότητας, με την απλοϊκότητά τους εμπλέκονται ασυναίσθητα στους σχεδιασμούς των κακών πνευμάτων και πυροδοτούν μια σειρά από περιπέτειες και ξεκαρδιστικά γεγονότα. Στο φόντο όλων αυτών ο Γκογκόλ περιέγραψε με αρχετυπική ακρίβεια τις ψυχικές μεταπτώσεις και την εναλλαγή συναισθημάτων ή διαθέσεων, που σχετίζονται με το προαιώνιο ερωτικό παιχνίδι ανάμεσα στον άντρα και την γυναίκα.
Η υπόθεση του έργου αφορά τον παθιασμένο έρωτα του στιβαρού και όμορφου σιδερά ενός ουκρανικού χωριού για την πιο όμορφη κοπέλα της περιοχής. Η κοκέτα και ψηλομύτα νεαρή αγνοεί επιδεικτικά τον σιδερά, φέρνοντάς τον στα πρόθυρα της ψυχικής κατάρρευσης. Μάλιστα, την νύχτα της παραμονής των Χριστουγέννων, του λέει περιπαικτικά ότι μόνο αν της φέρει τα μποτάκια που φορά η αυτοκράτειρα Αικατερίνη θα δει με κάποιο ενδιαφέρον τις ερωτικές του εκκλήσεις. Ωστόσο την ίδια νύχτα ο διάβολος αποφασίζει να κλέψει το φεγγάρι, να σβήσει τα άστρα και να στείλει μια χιονοθύελλα στο θεοσκότεινο χωριό. Πράγμα που αναγκάζει πολλούς διαβάτες να χάσουν τον δρόμο τους και να καταφύγουν για βοήθεια σε γειτονικά σπίτια. Ανάμεσα σε αυτούς και οι μεγαλόσχημοι πολιτικοί, οικονομικοί και εκκλησιαστικοί παράγοντες της περιοχής, οι οποίοι θεωρούν ότι το απόλυτο σκοτάδι τους παρέχει μια μεγάλη ευκαιρία για να επισκεφθούν τις ερωμένες τους. Όμως, για κακή τους τύχη, και ο διάβολος κάνει την ίδια σκέψη. Μόνο που προσπαθώντας να επισκεφθεί μια ερωμένη του μάγισσα, στριμώχνεται στην καμινάδα του σπιτιού της, με αποτέλεσμα να γλιστρήσει το φεγγάρι από την τσέπη του και να επιστρέψει στην θέση του.
Το αργυρό φως του φεγγαριού λούζει ξανά την παγωμένη Ρωσία και ο κόσμος ξεχύνεται στους δρόμους για να πει τα κάλαντα. Οι παράνομοι εραστές πρέπει να βρουν τρόπο να κρυφτούν και ο σιδεράς να φτάσει στο παλάτι της αυτοκράτειρας για να φέρει τα μποτάκια της αγαπημένης του. Ο διάβολος προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τις περιστάσεις για να τους πάρει με το μέρος του σαν άλλος Μεφιστοφελής αλλά υποπίπτει από την μια γκάφα στην άλλη, χωρίς να μπορέσει να λάβει βοήθεια από μάγισσες και στοιχειά του νυχτερινού ουρανού.
Η νουβέλα του Γκόγκολ κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ερατώ σε πολύ καλή τιμή και όμορφη βιβλιοδεσία. Διαβάστε την και θα απολαύσετε ένα εξαιρετικό δείγμα φανταστικής λογοτεχνίας του ρωσικού Ρομαντισμού.
Εικόνα 2: Κωνσταντίν Τρουτόφσκι, Κάλαντα την παραμονή των Χριστουγέννων