του Αχιλλέα
Ως ρομαντικοί υιοθετούμε οργανιστικές προσεγγίσεις. Τόσο στις οντολογικές μας ανησυχίες όσο και στις αισθητικές-πολιτικές μας αναλύσεις. Δεν είμαστε κλασικιστές και «καρτεσιανά παιδιά του Διαφωτισμού» να πιστεύουμε ότι ο κόσμος αποτελεί ένα τέλειο αλλά και ψυχρό οικοδόμημα, βασισμένο απλά σε μια υποτιθέμενα έξοχη γεωμετρική συμπαντική αρμονία. Δεν είμαστε μεταμοντέρνοι ώστε να θεωρούμε ότι η αλήθεια και η δύναμη είναι απλές νοητικές προβολές του έμβιου Εγώ. Δεν είμαστε σανδαλιοφόροι της παγανιστικής χλαμύδας ώστε να πιστεύουμε ότι η πνευματικότητα του ανθρώπου εξαντλείται σε μια λατρεία των στοιχείων της Φύσης. Είμαστε ρομαντικοί και αντιλαμβανόμαστε ότι η Φύση, ο Κόσμος, το Εγώ, η Φαντασία και ο Λόγος αποτελούν ένα Όλον που διαπνέεται από την ανάσα του Θείου. Όλα τα παραπάνω αποτελούν «ιδέες από την φαντασία τους Θεού» όπως χαρακτηριστικά λέει ο Ρώσος φιλόσοφος Alexander Dugin, που κάποτε μου άρεσε να διαβάζω αλλά τα τελευταία χρόνια μας τα έχει χαλάσει.
Έγραψα προηγουμένως ότι δεν είμαστε κλασικιστές. Λάθος! Το σωστό θα ήταν να γράψω ότι δεν υιοθετούμε την νεωτερική ανάγνωση του κλασικισμού που πρόκρινε ο Διαφωτισμός. Αυτό δεν σημαίνει ότι αρνούμαστε έννοιες της κλασικιστικής ερμηνευτικής, όπως αυτές τις καθολικότητας των προτύπων της ομορφιάς και της αλήθειας. Τις δεχόμαστε αλλά τις νοηματοδοτούμε μέσα από το πρίσμα του ρομαντικού ιδεαλισμού. Κάποιες ενδιαφέρουσες ερμηνείες τέτοιων εννοιών περιλαμβάνουν οι αναλύσεις του Βρετανού συντηρητικού φιλοσόφου. Sir Roger Scruton. Ο Scruton υπήρξε σημαντικός διανοητής των καιρών μας. Ωστόσο, στην Ελλάδα και στην ηπειρωτική Ευρώπη εν γένει, θα πρέπει να διαβάζεται με προσοχή. Καθώς η παραδοσιοκρατία και ο συντηρητισμός του ακολουθούν την αγγλοσαξονική παράδοση. Πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί στα θέματα της αισθητικής και της κριτικής τόσο του μεταμοντέρνου φιλελευθερισμού όσο και της φιλελεύθερης Νέας Αριστεράς να εκφράζει τις παραδοσιοκρατικές απόψεις που μας ικανοποιούν. Ωστόσο, όταν έπρεπε να προτείνει τα αντίδοτα οι θέσεις του είχαν την ήπια απόχρωση του βρετανικού συντηρητισμού της σχολής του Μπερκ και εμπεριείχαν στοιχεία που για έναν ηπειρωτικό παραδοσιοκράτη θεωρούνται φιλικά προς τον φιλελευθερισμό.
Πάντως στα θέματα της αισθητικής ανάλυσης και της οντολογίας ο Scruton μας είναι πολύ χρήσιμος. Για τον ιδεαλιστή Άγγλο η λογική, οι αξίες, τα καλλιτεχνικά αρχέτυπα και, κυρίως, η ψυχή του ανθρώπου, βρίσκονται πέρα από το θνητό σώμα μας και έξω από το πεδίο του αισθητού. Αυτό το πέρα από τον κόσμο φιλοξενεί την ουσία του κόσμου[1]. Σύμφωνα με τον Scruton η ομορφιά είναι αυτό από το οποίο τίποτα δεν μπορεί να αφαιρεθεί και τίποτα δεν μπορεί να προστεθεί παρά μόνον για να το ασχημίσει[2]. Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Η φιλοσοφία της αισθητικής του αναφέρει ότι την ομορφιά την βρίσκουμε προσπαθώντας να συλλάβουμε το νόημα στο αντικείμενο το οποίο κοιτάμε, στο να το συγκρίνουμε και, τέλος, να εξετάσουμε τα συναισθήματα που μας προκαλεί. Ασφαλώς, μέσα από τα παραπάνω, να εξετάσουμε και τις ίδιες τις ζωές μας[3]. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι, σύμφωνα με τον Άγγλο φιλόσοφο, εκείνο που θεωρεί κάποιος ότι είναι όμορφο αντανακλά και τα πραγματικά του ιδεώδη. Με λίγα λόγια το τι άνθρωπος είναι και το πως βλέπει τον κόσμο αλλά και τον εαυτό του. Πρόκειται για μια παραδοσιακά ρομαντική θέση σύμφωνα με την οποία η αισθητική αποτελεί απαραίτητη συνάρτηση της πολιτικής και το πολιτικό με το αισθητικό στοιχείο οφείλουν να νοούνται και να αναλύονται συμπληρωματικά.
Υπάρχουν πολλοί που δυσκολεύονται να διακρίνουν ανάμεσα στον οικουμενισμό και τον διεθνισμό. Καλό θα είναι να αντιληφθούν ότι ο οικουμενισμός είναι κάτι που προσελκύει το ενδιαφέρον της οικουμένης. Ο Τολστόι και ο Δουμάς είναι οικουμενικοί συγγραφείς γιατί τους διαβάζουν ανά τον κόσμο. Το ποδόσφαιρο είναι άθλημα οικουμενικής εμβέλειας γιατί αρέσει σε όλο τον κόσμο. Ο εθνικισμός είναι οικουμενικός γιατί έχει υποστηρικτές και πολέμιους σε όλο τον κόσμο. Ο Χέρντερ θεωρούσε τον εθνικισμό ως προϋπόθεση του οικουμενισμού. Έβλεπε την οικουμένη σαν ένα καμβά που το κάθε έθνος αποτελεί την ξεχωριστή του ψηφίδα. Δεν πρέπει όλες οι ψηφίδες να είναι ίδιες γιατί τότε δεν θα υπάρχει καμβάς αλλά μια άμορφη εικόνα. Ο ιδεαλισμός διαλέγεται με την οικουμενικότητα γιατί υποστηρίζει ότι κάποια σχήματα (το όμορφο, το αγαθό κ.α) μπορούν να γίνουν αντιληπτά ως τέτοια και με τον ίδιο τρόπο σε όλο τον κόσμο. Ο διεθνισμός είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από την οικουμενικότητα. Είναι η μονομερής επιβολή ενός συγκεκριμένου μοντέλου (σκέψης, πολιτικής κ.α) σε όλο τον κόσμο, με το πρόσχημα ότι είναι τάχα οικουμενικό. Είναι η απόπειρα προκειμένου να γίνουν όλες οι ψηφίδες του καμβά ίδιες.
Ας δοκιμάσουμε τώρα να προσγειώσουμε αυτές τις αναλύσεις στην απαίσια πραγματικότητα του ελληνικού εθνικιστικού(;;) χώρου. Πρόσφατο παράδειγμα οι συγκεντρώσεις κατά των εμβολιασμών. Κάποιες χιλιάδες κόσμου, που φαινομενικά πρόσκειται στον πολιτικό μας χώρο (ή κινείται στις παρυφές του), ξεχύθηκε στους δρόμους της Ελλάδας υπερασπιζόμενος θεωρίες συνομωσιολογίας (και όχι συνωμοσίας) που ανακατεύουν αναφορές για το τέλος του κόσμου, πολιτικές στοχεύσεις της Νέας Τάξης Πραγμάτων, σενάρια εσωτερικής, υγειονομικής και οικονομικής πολιτικής, μέχρι και προσωπικές απόψεις περί χριστιανικής πατερολογίας. Ασφαλώς η ρίζα της συνομωσιολογικής πολιτικής θεωρίας βρίσκεται στις Η.Π.Α. Όπως έχουμε γράψει συχνά η συνομωσιολογία αποτελεί ένα εργαλείο της αγγλοσαξονικής φιλελεύθερης Δεξιάς, ασχέτως αν παρουσιάζεται ως μη ιδεολογικοποιημένη.
Το κεντρικό επιχείρημα των συνομωσιολόγων είναι ότι μας κυβερνά μια διεφθαρμένη ελίτ, που καταφέρνει να κρύβει τις προσθέσεις της από τις λαϊκές μάζες με επικοινωνιακά τεχνάσματα. Στόχος των συνομωσιολόγων είναι να ανακαλύψουν τις προθέσεις της διεφθαρμένης ελίτ εξουσίας και να τις αποκαλύψουν στον λαό. Αυτό που δεν λένε -ή δεν καταλαβαίνουν- οι συνομωσιολόγοι είναι ότι ακόμη και αν αποκαλυφθούν τα μεγαλύτερα αίσχη της ελίτ που μας κυβερνά, ο λαός κατά πάσα πιθανότητα δε θα αντιδράσει. Γιατί έχει ήδη συναινέσει στην εξουσία της διεφθαρμένης ελίτ με το να αποδεχτεί τον τρόπο ζωής που προϋποθέτει η φιλελεύθερη ιδεολογία της εξουσίας. Γιατί έχει αποδεχτεί την αισθητική και την καθημερινότητα του φιλελεύθερου γίγνεσθαι. Το πρόβλημα λοιπόν δεν είναι μόνο η ηθική ανεπάρκεια της εξουσίας όπως υποστηρίζουν οι συνομωσιολόγοι αλλά η συνολική ηθική, αισθητική και ιδεολογικο-πολιτική ανεπάρκεια της εξουσίας και του φιλελευθερισμού μοντέλου που χρησιμοποιεί.
Όσο ο λαός δεν αντιλαμβάνεται ότι το πρόβλημα αφορά το σύστημα εξουσίας συνολικά, το πολύ που θα βλέπουμε θα είναι εναλλαγές φιλελεύθερων ομοϊδεατών στις κυβερνήσεις που θα ελέγχονται από την ίδια ελίτ εξουσίας. Υπό αυτή την έννοια η συνομωσιολόγοι της Δεξιάς αποτελούν έναν μοχλό της ίδιας της εξουσίας που υποτίθεται ότι πολεμούν, εφόσον δεν προτείνουν μια ιδεολογική-πολιτική αλλαγή, αλλά μένουν στην απλή κατάκριση των ηθικών ελαττωμάτων των εκάστοτε κυβερνήσεων της ίδιας κεντρικής φιλελεύθερης εξουσίας.
Υπάρχουν ορισμένοι αναγνώστες που προτείνουν να συμμετάσχουμε στις συγκεντρώσεις των αντιεμβολιαστών και να προσπαθήσουμε να περάσουμε μια δική μας γραμμή από μέσα, όπως κάναμε στους Αγανακτισμένους. Αν και η συγκεκριμένη πρόταση είναι καλοπροαίρετη έχει εμφανή κενά. Γιατί οι Αναγακτισμένοι ήταν ένα σοβαρό μαζικό κίνημα, που την εποχή κατά την οποία εκδηλώθηκε εξέφραζε την λέσχη μας και στις συγκεντρώσεις του συμμετείχαν ομαδώσεις και άνθρωποι με τους οποίους είχε νόημα να συζητήσουμε και να συνεργαστούμε. Πράγμα που δεν ισχύει στις συγκεντρώσεις των αντιεμβολιαστών στις οποίες οι καλοπροαίρετοι γίνονται πιόνια εσωτερικών συγκρούσεων ανάμεσα σε Δεξιές πολιτικές κλίκες.
Τις τελευταίες μέρες βλέπω ότι το αντιμεβολιαστικό κίνημα αποκτά μια διεθνή διάσταση. Στην Ιταλία, τη Γαλλία, το Ισραήλ και άλλες χώρες αναδύονται αντιμεβολιαστικές κινήσεις. Ασφαλώς τα επιχειρήματα των αντιεμβολιαστών είναι εκείνα μιας φιλελεύθερης αντιπολίτευσης που ελέγχει τις κυβερνήσεις για καταπάτηση ατομικών ελευθεριών. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι αντιεμβολιαστές κατηγορούν τις κυβερνήσεις της φιλελεύθερης εξουσίας ακόμη και ως φασιστικές ή υπερσυντηρητικές. Παραβλέποντας ότι το πρόβλημα είναι συνυφασμένο με κεντρικά γνωρίσματα του φιλελευθερισμού, όπως τα ανοιχτά σύνορα, η εμπορευματοποίηση των φαρμακοβιομηχανιών και η κατάρρευση της δημόσιας υγείας ανά την Ευρώπη, οι αντιεμβολιαστές εστιάζουν σε ένα ατομικό δικαίωμα που αποτελεί μια μόνο πτυχή του όλου θέματος. Ενδεχομένως να δούμε πολλά παράδοξα στη μεταμοντέρνα εποχή των αντιφάσεων την οποία διανύουμε. Όσο οι διάφοροι Μπάνον βολτάρουν στην Ευρώπη τίποτα δε θα μου φανεί παράξενο. Πάντως ως παραδοσιοκράτης, αν και θα υπερασπιστώ μέχρι τέλος την άρνησή μου να δω εφήβους και παιδιά να εμβολιάζονται, δεν θέλω να σταθώ δίπλα σε φιλελεύθερους που ζητούν από τις κυβερνήσεις ακόμη περισσότερο φιλελευθερισμό. Ιδίως δεν θα σταθώ δίπλα σε εκείνους που όπως ουρλιάζουν σήμερα κατά των εμβολιασμών πριν δυο χρόνια ούρλιαζαν για τη μεγάλη εκλογική τους νίκη.
Προσωπικά θεωρώ ότι η ελευθερία που έδωσε ο Σταμάτης στα μέλη μας να συμμετέχουν προσωπικά στις συγκεντρώσεις των αντιεμβολιαστών είναι υπεραρκετή. Στην εκτίμησή μου αυτή συνηγορεί η αισθητική των συγκεντρώσεων. Βλέποντας αυτούς τους ανθρώπους και εξετάζοντας την γενικότερη αισθητική τους, όπως και την αισθητική των απόψεων τους, προσωπικά κάνω ένα βήμα πίσω και αφήνω αυτήν την μπόρα να περάσει. Πολλοί εξ όσων συμμετέχουν κουβαλώντας εικόνες του Χριστού και επιχειρηματολογούν στο όνομά Του, ξεχνούν ότι ο Θεός είναι στον κόσμο αλλά όχι του κόσμου. Οπότε όσοι λένε ότι τον προστατεύουν και ότι μιλάνε εκ μέρους Του ας ανακηρυχθούν άγιοι και ας δώσουν κάτι και σε εμάς τους απλούς πιστούς από την «αγιότητά» τους.
Θα με ρωτήσει κανείς ποιος είμαι εγώ και με ποια κριτήρια αξιολογώ την αισθητική άλλων ανθρώπων. Η απάντηση είναι ο ρομαντικός ιδεαλισμός. Είναι ο Scruton, είναι η γνώση ότι τα αισθητικά κριτήρια είναι έμφυτα σε όσους ανθρώπους περιφρουρούν τη σοβαρότητά τους και, ταυτόχρονα, είναι οικουμενικά. Δεν έχει παρά να ακούσει την εσωτερική φωνή μιας ρομαντικής σκέψης κανείς για να τα αντιληφθεί. Αυτή η φωνή είναι που με κάνει να κρίνω την αισθητική αυτών των ανθρώπων αυστηρά. Για να το γράψω πιο απλά, αρκεί μια περιήγηση στα διαδικτυακά προφίλ των συνομωσιολόγων. Προσωπικά εξομολογούμαι ότι δεν έχω δει μια φάτσα κανονικού ανθρώπου, ρε παιδιά. Αφρισμένα goblins έτοιμα να επιτεθούν λυσσασμένα και άφρονα σε όποιον διαφωνεί με τις αερολογίες τους. Αυτό εισπράττω από τέτοια πρόσωπα (όπως και από τα περισσότερα πρόσωπα που εκφυλίζουν την ιδεολογία μας σε ακροδεξιό αχταρμά). Αν το ψάξουμε ιστορικά θα διαπιστώσουμε ότι αυτή ήταν ανέκαθεν η κουλτούρα της ελληνικής Δεξιάς. Η ΑΝΤΙ-θεση. Ο ΑΝΤΙ-κομμουνισμός, ο ΑΝΤΙ-εθνικισμός. Ένας λόγος μουλιασμένος στην αντίδραση, στις κραυγές και στην πολιτική κουλτούρα του καφενέ.
Το απροκάλυπτα εξωφρενικό αυτής της περίπτωσης είναι ότι τα εν λόγω goblins επιτίθενται με κουφιοκέφαλη απαξίωση σε σοβαρούς και καλλιεργημένους ιερείς, που ψηλάφησαν το μήνυμα του Χριστού στο Άγιο Όρος, που γράφουν ψυχωφελή βιβλία και που έχουν γνωρίσει προσωπικά αγίους της εκκλησίας μας. Θα ήθελα οι συναγωνιστές μας να κρατήσουν αποστάσεις από τέτοιες συμπεριφορές, να κατηχηθούν στην αιώνια καθολική έννοια της ομορφιάς και να δώσουν μια αύρα ποιότητας στις ζωές τους. Αλλά γνωρίζω ότι ίσως ζητάω πολλά.
[1] Μαρία Κορνάρου, «Η πολιτική φιλοσοφία του σερ Ρότζερ Σκρούτον», Περιοδικό Το ένζυμο, τεύχος Θ, Αθήνα Χειμώνας 2020-2021, σελ. 111.
[2] Roger Scruton, BEAUTY Avery Short Introduction, OXFORD UNIVERSITY PRESS, 2011, σελ.162.
[3] Ο.π. σελ.163.
Σχόλια:
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Το να μιλάς για άρνηση της ομορφιάς σε αυτό το μπλογκ του οποίου ο ιδιοκτήτης μοιάζει με ανατολίτη εμπόρου ζάχαρης με χαίτη είναι τουλάχιστον ειρωνικό.
Εκτός αν είναι ο Μαμούτος αυτοσαρκαστικός και όχι τόσο χαμηλής ευφυίας όσο νομίζουμε όλοι τόσα χρόνια
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Παιδιά καλησπέρα!
Ο Κυριάκος είμαι, πάλι θα μπω στον πειρασμό να σχολιάσω και να πω τα εξής:
(1) Πολύ καλό το άρθρο του Αχιλλέα, ωραία δουλεμένο επιχειρηματολογικά, όπως και το προηγούμενο που έγραψες για την ουκρανική κρίση, άσχετα αν εγώ διαφωνώ και θα εξηγήσω το γιατί.
(2) Τα σχόλιά μου για τα συλλαλητήρια τα είπα στο προηγούμενο σχετικό άρθρο σας. Ότι δηλαδή επιτηδευμένα κάποιοι προσπαθούν να ταυτίσουν τους διαδηλωτές με την διανοητική πλέμπα, και ότι όλοι, ακροδεξιοί και γκλομπαλιστές (του ΣΥΡΙΖΑ της ΝΔ και του ΚΚΕ) έχουν, ο καθένας, τους ρόλους τους στην θεατρική παράσταση που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας. Διότι δεν νομίζω ότι υπάρχει κανένας που να πιστεύει ότι οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο λειτουργούν αυτόφωτα και δεν παίρνουν εντολές από κάπου, δεδομένης της απόλυτης ευθυγράμμισης όλων των κυβερνήσεων στο θέμα αντιμετώπισης του ιού της κορώνα. Σωστά ως εδώ; Έτσι λοιπόν, η εντολή στην Ελλάδα έχει ως εξής: η αριστερά επίτηδες απέχει από τον δρόμο, δημιουργώντας έτσι μια πρωτοφανή ομερτά και συναίνεση γύρω από το τόσο σοβαρό θέμα ‘υποχρεωτικοί εμβολιασμοί’, θέλοντας παράλληλα να αφήσει το ‘προνόμιο’ της αντίστασης στους ‘αμόρφωτους’ ακροδεξιούς (για ευνόητους λόγους).
(3) Οι οποίοι φυσικά ακροδεξιοί με την σειρά τους δεν αφήνουν έστω την μειοψηφική αριστερά να διαδηλώσει. Έγινε ένα περιστατικό με τον αριστερό διανοητή Τερζάκη στο πρώτο συλλαλητήριο, τον οποίον παρά λίγο να τον λυντσάρουν, και ο οποίος, προς τιμήν του, είναι ενάντια σε όλον αυτόν τον ολοκληρωτισμό. Αποκλείεται επομένως να βγουν μαζί στον δρόμο αριστεροί και δεξιοί, ενωμένοι ως μία γροθιά, κάτι το οποίο θα ήταν τρομερά ενοχλητικό για τον μηχανισμό εξουσίας. Οι μεν δεν θέλουν τους δε, και το αντίστροφο.
(4) Επίσης, όπως σας έχω πει και εξηγήσει εδώ και πολύ καιρό, το κίνημα δεν είναι των αντιεμβολιαστών, το κίνημα είναι ενάντια στην παγκοσμιοποίηση. Σε επίπεδο συνωμοσιολογίας ακόμη φαινομενικά είναι έτσι, φυσικά θα φανεί στην συνέχεια το αποτέλεσμα του πώς οι κυβερνήσεις θα εργαλειοποιήσουν την πανδημία, ώστε να μετατρέψουν τον πλανήτη σε ένα καθεστώς ψηφιακής δικτατορίας (βασικά το κάνουν ήδη), τελικό αποτέλεσμα του οποίου θα είναι να μην μπορείς να πας ούτε μέχρι το περίπτερο χωρίς άδεια από τον Μεγάλο Αδελφό.
(5) Από εκεί και πέρα, γιατί θα έπρεπε να μας απασχολεί ο μέσος όρος των διαδηλωτών, όταν οι εξελίξεις τελικά δικαιώνουν τους 'goblin';
Όταν δηλαδή ήδη οι κλειστοί χώροι στην εστίαση πρέπει να είναι covid free, και όταν το πρώτο θέμα του φίλου του Κυριάκου, του Φουρθιώτη, έβγαλε προς τα έξω αυτό το άρθρο σχετικά με τις προθέσεις της κυβέρνησης.
https://www.protothema.gr/greece/article/1148332/oute-gia-kafe-horis-emvolio/
Γιατί δηλαδή να ασχολούμαστε με το ποιοι αντιδρούν ενάντια στον ολοκληρωτισμό, αντί να μας απασχολεί το πώς επιβάλλει τον ολοκληρωτισμό η κυβέρνηση και το γιατί η μεγάλη πλειοψηφία τελικά δεν αντιδρά σε όλο αυτό που γίνεται;
Ανόητε ανώνυμε, το αν η αισθητική του Σταμάτη είναι καλή, μέτρια ή άριστη δεν θα το κρίνω εγώ καθώς είναι πολύ καλός φίλος και δεν θα είμαι δίκαιος. Βέβαια αυτό είναι το πρώτο και τελευταίο σχόλιο το οποίο θα λάβεις από εμένα καθώς είμαι πολυπράγμων και δεν έχω χρόνο να ασχολούμαι με ακαλαίσθητα σχόλια της ακροδεξιάς πτέρυγας της Νέας Δημοκρατίας. Το πρόβλημα σας είναι ότι τα φιλοσοφικά σας universals για την εκάστοτε συμπεριφορά σας δεν τα ακολουθήτε με γνώμονα το Θείο αλλά τον... θείο που σας χαρτζιλικώνει για να μπορείτε να περνάτε τόσες ώρες στο πληκτρολόγιο. Καλή συνέχεια στο εποικοδομητικό σας έργο!
Κυριάκο συμφωνούμε σε γενικές γραμμές. Πάντως εφόσον σου αρέσει το άρθρο θα πρέπει να συμφωνείς ότι η αισθητική με την πολιτική θα πρέπει να δρουν συμπληρωματικά. Αυτό απαντά στο ερώτημά που έθεσες.