(Πριν λίγο καιρό ο Σταμάτης είχε γράψει μια ηλεκτρονική επιστολή προκειμένου να αποσαφηνίσει ορισμένα θέματα, τα οποία προέκυψαν από μια συζήτηση που έλαβε χώρα σε διαδικτυακό forum και αφορούσε την αρθρογραφία του Sun Knight, παλαιότερα fanzines «ρομαντικών προσανατολισμών», την μεταγενέστερη Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ. και άλλα σχετικά. Το κείμενο του Σταμάτη μπορείτε να το διαβάσετε εδώ. Σε απάντηση του κειμένου αυτού, το μέλος του forum που υπογράφει με το ψευδώνυμο απείθαρχος μας έστειλε την δική του διευκρίνιση και μας παρακάλεσε να την αναρτήσουμε. Μπορείτε, λοιπόν, να την διαβάσετε παρακάτω).
Αγαπητέ Σταμάτη,
Διάβασα με προσοχή το σχόλιo-απάντησή σου, αναφορικά με την θεματική ενότητα στο forum forgotten scroll, η οποία έχει να κάνει με τον Sun Knight, την ΦΛΕΦΑΛΟ και τις γενικότερες προεκτάσεις των όσων παλαιότερα έλεγε ο πρώτος, αλλά και ισχυρίζεται και η λογοτεχνική ομάδα επίσης, ως προς το ότι το epic metal αποτελεί μια μουσική προέκταση του εθνικισμού.
Κατ’ αρχάς, να ξεκαθαρίσω ορισμένα πράγματα:
Πρώτον: Σ’ ευχαριστώ που μου δίνεις βήμα μέσω του ιστολογίου σου να εκθέσω τις απόψεις μου, μέσω της παρακάτω αναλυτικής απάντησής μου.
Δεύτερον: Μου είσαι συμπαθής. Για τρεις λόγους. Μας ενώνει η αγάπη προς την πατρίδα, η αγάπη προς το heavy metal αλλά και η επιθυμία μας οι κοινωνίες μας να αποκτήσουν έναν διαφορετικό, πιο ‘ρομαντικό’ τρόπο ζωής, διαφορετικό από το πρότυπο του άκρατου καταναλωτισμού και της άκρατης επίδειξης πλούτου, ως συνέπεια του αθεϊστικού υλισμού, που μας επιβάλλει να ζήσουμε το προτεσταντικό πρότυπο.
Τρίτον: Όπως σωστά είπες, κάποιες φορές οι συζητήσεις σε forum είναι πιο χαλαρές. Κατά συνέπεια, με την έκφραση ‘έκαψα εγκέφαλο από το διάβασμα’ επουδενί δεν υπονοούσα τίποτε το υποτιμητικό, υπονοούσα αντίθετα ότι όταν προσπαθείς να μπεις σε ένα Πανεπιστήμιο όπως η Νομική, αυτό απαιτεί πολύ διάβασμα από την Πρώτη τάξη του Λυκείου ακόμη, με συνέπεια, εν τέλει, αυτά τα χρόνια να μην είναι και τόσο γεμάτα ξενοιασιά όπως είναι για τα άλλα παιδιά. Θυμάμαι τον εαυτό μου, προκειμένου να μην έχω κενά στα Μαθηματικά, τη Φυσική και τη Χημεία, να παραμελώ αθλοπαιδιές που μου άρεσαν, όπως το μπάσκετ, ή βόλτες στις ωραίες, τότε (αλλά και σήμερα), γειτονιές της περιοχής που μεγάλωσα. Μάλιστα παραμελούσα, λόγω έλλειψης χρόνου και άλλα μαθήματα όπως τα αρχαία ελληνικά, σε τέτοιο βαθμό που, πλέον, ήταν αδύνατο στην Δευτέρα λυκείου να καλύψω τα κενά της Πρώτης στο συγκεκριμένο μάθημα. Υποθέτω ότι και για εσένα πιθανότατα συνέβαινε το ίδιο, αλλά από την αντίστροφη πλευρά. Πάντως, κοινή συνιστώσα και στις δύο περιπτώσεις ήταν το πολύ διάβασμα, σε σημείο που έπρεπε να θυσιάσεις πολύ από τον ελεύθερο χρόνο ως έφηβος, για να αφοσιωθείς σε κάτι που προϋπέθετε ανταγωνισμό. Και στον ανταγωνισμό πρέπει να δουλεύεις για να ξεχωρίζεις, καλώς ή κακώς.
Τέταρτον: Κακώς εξέλαβα την παρουσίαση του βιβλίου ‘τα Ροκ Ημερολόγια’ ως απάντηση στα γραφόμενά μας στο εν λόγω φόρουμ, και ζητώ συγγνώμη για αυτό.
Διάβασα επίσης με νοσταλγική διάθεση το άρθρο σου ‘Ιππότες των Δρόμων’, και εύχομαι ολόψυχα κάποια στιγμή να κυκλοφορήσεις το βιβλίο που έχεις οραματιστεί.
Αφού νομίζω λύθηκαν οι όποιες παρεξηγήσεις μπορεί να δημιουργήθηκαν, πάμε τώρα στα πιο ουσιώδη, που αφορούν την εν λόγω θεματική ενότητα στο συγκεκριμένο forum.
Να πω κατ’ αρχάς, ως γενική παρατήρηση, ότι στην ελληνική κοινωνία δυστυχώς επικρατεί ο δογματισμός, η τυφλή και άκριτη δηλαδή υιοθέτηση θέσεων πολιτικών παρατάξεων, και απόψεων αργυρώνητων δημοσιογράφων οι οποίες, κάθε άλλο παρά την ενημέρωση του κοινού έχουν ως στόχο, και κάθε άλλο παρά την πραγματικότητα αντικατοπτρίζουν.
Ως συνέπεια αυτού, μεγάλη μερίδα του κοινού στην πραγματικότητα δεν υιοθετεί τη δική της γνώμη, ούτε επεξεργάζεται το κίνητρο πίσω από την διατύπωση της εκάστοτε άποψης, παρά υιοθετούν άκριτα ό,τι θέλει να υιοθετήσουν το καθολικό ρεύμα της ενημέρωσης. Το αποτέλεσμα αυτού είναι ένα: Ότι η διατύπωση πολιτικών απόψεων από τέτοιο κοινό, είναι διατύπωση δογματικών απόψεων, και, ως εκ τούτου, είναι ελλιπείς και στερούνται λογικής, καθώς αποκαλύπτουν την μισή αλήθεια, ενώ, συνήθως, στερούνται και οικονομικής εφαρμογής. Νομίζω πως είναι χρήσιμο να ειπωθεί κάτι τέτοιο, καθώς ορισμένες από τις παρακάτω θέσεις ίσως δοκιμάσουν τα δογματικά αντανακλαστικά ορισμένων.
Ζήτησα λοιπόν, να μου δοθεί βήμα να απαντήσω, μέσα από το ιστολόγιό σας διότι, στο εν λόγω forum forgotten scroll, έχουμε συνομολογήσει την μη συζήτηση περί πολιτικών (καθότι μουσικό forum) και πρέπει να γίνει σεβαστή αυτή η συμφωνία, οπότε, επειδή το σχόλιό μου θα έχει και πολιτικές προεκτάσεις, προτίμησα να απαντήσω, έπειτα από το δικό σου σχόλιο, μέσω του δικού σας ιστολογίου, στο οποίο δεν υπάρχουν τέτοιου είδους περιορισμοί.
Θα διαπίστωσες, ότι η παρέμβασή μου στην εν λόγω συζήτηση είχε να κάνει από το σημείο εκείνο, έπειτα από το οποίο, άρχιζε να συνδέεται από κάποιους από τους υπόλοιπους συζητητές, η σχέση του επικού heavy metal με τον εθνικισμό, εξ αιτίας της ρητορικής του Sun Knight.
Στο σημείο αυτό, δεν μπορούσα να μην διαφωνήσω για τους εξής λόγους.
Πρώτον: Γιατί η ρητορική του Sun Knight στο περιοδικό δεν είχε αποκλειστικά πολιτικές προεκτάσεις. Είχε να κάνει και με την απόλυτα απολυταρχική και αφοριστική αντιμετώπισή του απέναντι στα υπόλοιπα είδη μουσικής, η οποία, πάνω απ’ όλα, προστάτευσε το αγαπημένο μας είδος. Αν σε παγκόσμιο επίπεδο υπήρχαν οι manowar, οι οποίοι ήταν (και δικαίως) οι αυτόκλητοι εκπρόσωποι και θεματοφύλακες του αληθινού heavy metal, στην Ελλάδα, ο Sun Knight υπερθεμάτισε επ’ αυτού, δημιουργώντας έτσι έναν πυρήνα οπαδών, ο οποίος κληροδότησε στη χώρα μας το γεγονός ότι αν βλέπουμε σήμερα συγκροτήματα-θρύλους της εποχής μας, τα οποία στη δεκαετία του ’90 τα είχαμε για διαλυμένα και ξεχασμένα, και επ’ ουδενί δεν πιστεύαμε ότι θα τα βλέπαμε ποτέ ζωντανά, να έχει την γενεσιουργό του αιτία σε εκείνη την ρητορική.
Δεν θα ήταν υπερβολή επομένως να πούμε ότι πολλές ξεχασμένες αμερικάνικες μπάντες του επικού metal της δεκαετίας του ’80, αναβίωσαν ειδικά χάρη στην αγάπη των ελλήνων οπαδών, οπαδών ανεξαρτήτως πολιτικών πεποιθήσεων, τους οποίους μας ένωνε και ενώνει η αγάπη για το heavy metal, την οποία, εν πολλοίς, μας είχε καλλιεργήσει, στα πρώτα στάδια, ο Sun Knight. Χαρακτηριστικό παράδειγμα δεν είναι μόνο η αναβίωση των Warlord, τους οποίους αξιωθήκαμε να απολαύσουμε πρόσφατα στη χώρα μας, αλλά και η αναβίωση μπαντών όπως οι Manilla Road, από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 ήδη, αλλά και, προσφάτως, των θρυλικών Cirith Ungol.
Αγνοήθηκε επομένως ή, για να το πω σωστότερα, δεν δόθηκε η απαιτούμενη βαρύτητα, σε αυτή την πολύ σημαντική συνεισφορά, η οποία συνοψίζεται στο ότι διατηρήθηκε έκτοτε ένας πολύ σημαντικός πυρήνας οπαδών του κλασσικού ή αληθινού heavy metal (όπως θέλει ο καθένας το προσδιορίζει- το heavy metal πάντως αυτό ήταν, είναι και θα είναι), ο οποίος πυρήνας δεν αφέθηκε να παρασυρθεί από τις πρόσκαιρες μόδες.
Ειδικά μάλιστα στην σημερινή εποχή, όπου δαιμονοποιούνται η αδιαλλαξία, η ακαμψία, και η πίστη σε αρχές και ιδέες, και επαίρεται η ‘προσαρμοστικότητα’ και η ‘κυβίσθηση’, αυτή η ακαμψία του Sun Knight τότε, θεωρείται αδιανόητη σήμερα για το μεγάλο μέρος του νεαρότερου μεταλλικού κόσμου. Για αυτήν την ‘προσαρμοστικότητα’ φυσικά, δεν είναι ανεύθυνη η πολιτική του Metal Hammer που ακολουθήθηκε κατά τα χρόνια της αποχώρησης του Sun Knight, αλλά αυτό ίσως αποτελέσει ξεχωριστό θέμα συζήτησης στο μέλλον.
Κατά συνέπεια, εφόσον έχει συνομολογηθεί από τα μέλη του forum η μη συζήτηση περί της πολιτικής, θα ήταν τραγικά άστοχο να πάρει το θέμα ‘Sun Knight’ αποκλειστικά πολιτικές προεκτάσεις (όπως φαινόταν να γίνεται από ένα σημείο και έπειτα), και να μην περιχαρακωθεί γύρω από την ευεργετική επίδρασή του στο μουσικό κομμάτι, που δεν είναι άλλο από το heavy metal στην Ελλάδα, στα χρόνια που ακολούθησαν. Κινδύνευε να υποτιμηθεί η τότε προσφορά του Sun Knight στο ότι, εξαιτίας του, ζούμε σήμερα μουσικά γεγονότα.
Ειδικά μάλιστα, αν αναλογιστεί κανείς πως δεν είναι απόλυτα σίγουρο πως, όσοι κατηγορούσαν τον Sun Knight για προσκόλληση στον παγκοσμιοποιητικό μιλιταρισμό, γνωρίζουν ότι η ιδεολογία που ασπάζονται εκείνοι, ή, εν γένει, τα βέλη της κριτικής τους δεν την αγγίζουν, εμπεριέχει την έννοια του ολοκληρωτισμού της δικτατορίας του προλεταριάτου οι οποίες, σε σχέση με τη δημοκρατία, είναι δύο έννοιες εντελώς διαφορετικές.
Εδώ βέβαια θα πρέπει να πω πως η πολιτική ορθότητα, αλλά φυσικά και ολόκληρος ο μηχανισμός εκπαίδευσης έχει συνεισφέρει σημαντικά σε αυτό, έχουν τόσο πολύ δημιουργήσει σύγχυση για τις έννοιες αυτές, δημιουργώντας ψευδεπίγραφα οράματα μέσω της ταύτισης της ιδεολογίας της αριστεράς με την δημοκρατία, που είναι ομολογουμένως δύσκολο να ξεφύγει κάποιος από το μαντρί της αγελαίας γνώμης.
Δεύτερον: Κατά τη γνώμη μου, τα συμπεράσματα του Sun Knight, περί τέτοιας διασύνδεσης, heavy metal και επιθετικού εθνικισμού ή, σωστότερα, σοσιαλιστικού μιλιταρισμού δεν προέκυπταν αξιωματικά από κάπου συγκεκριμένα, μέσα από την θεματολογία των συγκροτημάτων του ήχου. Ήταν ένα αυθαίρετο συμπέρασμα. Το επικό heavy metal είχε να κάνει με την αυθεντικότητα της ύπαρξης, του ανθρώπου δηλαδή που παραμένει πιστός στο σύστημα αξιών του, παρά τις γύρω του αντιξοότητες, του ανθρώπου που παλεύει μέχρι τέλους για αυτά που πιστεύει, ακόμη και αν είναι μόνος σε αυτή τη μάχη. Επειδή ακριβώς τέτοιου είδους νοοτροπίες συναντούσες περισσότερο σε μεσαιωνικά χρόνια, όπου και υπήρχε το πρότυπο του άνδρα-πολεμιστή, γύρω από όλη αυτή την κοσμοθεώρηση θεωρώ, πολύ επιγραμματικά και με πινελιές, ότι χτίστηκε το ιδεολογικό υπόβαθρο του επικού metal.
Στην σημερινή εποχή βέβαια, τυγχάνει ο διαφορετικός αυτός τρόπος ζωής να έχει κάποια κοινά με την αγάπη προς την πατρίδα. Του καθενός την πατρίδα, ωστόσο. Του Έλληνα, του Ιταλού, του Ισπανού, του Γερμανού κλπ. Σε αντίθεση δηλαδή με την σημερινή πραγματικότητα της ευρωπαϊκής ένωσης, η οποία προτάσσει την ομογενοποίηση των λαών της Ευρώπης και την κατάργηση των εννοιών πατρίδα, έθνος, οικογένεια, θρησκεία, νοοτροπία που έχει συμπαρασύρει μεγάλο μέρος των ευρωπαίων πολιτών στο να υιοθετήσουν είτε μια εντελώς απολιτίκ στάση απέναντι σε όλο αυτό, κυνηγώντας το καταναλωτικό πρότυπο, είτε μια ακραιφνώς διεθνιστική, για ένα επίσης μεγάλο μέρος των ευρωπαίων πολιτών, υπάρχει η στάση και ο τρόπος ζωής των λίγων απέναντι σε αυτό το διαφαινόμενο και επερχόμενο ιδεολογικό και κοινωνικό ‘ολοκαύτωμα’.
Αυτά όμως τα αμυδρώς ‘εφαπτόμενα σημεία’ μεταξύ heavy metal και αγάπης για την πατρίδα, εν τέλει:
(α) Δεν μπορούν νομίζω να υπερκεράσουν την ως άνω αναφερόμενη κοσμοθεώρηση.
(β) Επ’ ουδενί δεν μπορούν να συνδεθούν με επιθετικές ιδεολογίες ακραίες, οι οποίες, εν γένει όμως, και επιπλέον, έχουν σοσιαλιστικό (άρα παγκοσμιοποιητικό-ολοκληρωτικό) χαρακτήρα, και όχι προστατευτικό-εθνικό.
(γ) Ηθελημένα δεν καθορίστηκαν στην εν λόγω συζήτηση. Με λύπησε το γεγονός ότι αυτή η διαφορά του προστατευτισμού από τον επιθετικό εθνικισμό (ας το πούμε του ήσσονος από τον μείζονα εθνικισμό), η οποία δεν είναι δα και τόσο λεπτή- αντίθετα βγάζει μάτι- δεν τονίστηκε από κάποιον συζητητή (παρά επιλέχθηκε να αναμιχθούν όλα στο ίδιο τσουβάλι), και αυτό αποδεικνύει την πάρα πολύ αποτελεσματική προπαγάνδα του παναριστερισμού, μέσω της πολιτικής ορθότητας, η οποία εύκολα συνδέει και συγχέει τον πατριωτισμό, με τον εθνικισμό και τον ναζισμό. Για τους λόγους, για τους οποίους συμβαίνει αυτό, ειδικά στην Ελλάδα, έχει φροντίσει ο υπερεθνικός μηχανισμός εξουσίας, ο οποίος, εκτός των άλλων, δημιουργεί Δούρειους Ίππους του πατριωτισμού.
Επομένως, και αυτοί οι Δούρειοι Ίπποι του πατριωτισμού, δεν πήραν τυχαία την θέση που έχουν σήμερα στο σημερινό πολιτικό γίγνεσθαι.
Βλέπουν δηλαδή οι περισσότεροι πολίτες, το δένδρο του ναζισμού, που ντύνεται την στολή του πατριωτισμού, αλλά δεν βλέπουν ότι αυτό είναι μέρος του δάσους του παναριστερισμού και της πολιτικής ορθότητας, απαραίτητο κομμάτι της οποίας είναι και η ύπαρξη του ιδεολογικού σκιάχτρου, το οποίο θα βρίσκεται εκεί, ώστε να ταυτίσει έννοιες, οι οποίες, σε διαφορετική περίπτωση, θα ήταν απόλυτα ξεκάθαρες μεταξύ τους, και οι οποίες, αν ξεκαθαρίζονταν, θα αποτελούσαν τεράστια απειλή για τα σχέδια των παγκοσμιοποιητών.
Φυσικά, πολλοί ‘ελεύθερα σκεπτόμενοι’, αριστερών πεποιθήσεων, πολίτες, δεν έχουν πρόβλημα να χρησιμοποιήσουν αυτήν ακριβώς την αποκρουστική εικόνα προκειμένου να ορίσουν τον πατριωτισμό, γιατί πολύ απλά δεν έχουν αντιληφθεί πόσο σημαντική είναι η έννοια του έθνους-κράτους ή/και επειδή, σε τελική ανάλυση, δεν θέλουν να κάνουν τον διαχωρισμό που ανέφερα (το γιατί, ας το απαντήσουν οι ίδιοι).
Και οι δύο πλευρές επομένως, τόσο ο Sun Knight τότε, όσο και οι συνομιλητές του φόρουμ σήμερα ήθελαν, για δικούς τους λόγους ο καθένας, να συσχετίσουν το heavy metal με τον σοσιαλισμό μιλιταριστικού τύπου. Και οι δύο πλευρές, ο Sun Knight στο παρελθόν, όσο και οι τωρινοί συζητητές, αποφεύγουν επιμελώς να οριοθετήσουν τις διαφορές ανάμεσα στον πατριωτισμό και στην μιλιταριστικού τύπου παγκοσμιοποίηση.
Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να δώσω ένα ιστορικό παράδειγμα για τον προστατευτικό εθνικισμό ή πατριωτισμό, για να καταλάβουν και οι αναγνώστες μας. Όσο και αν προκαλέσει θυμηδία το παράδειγμα σε κάποιους που πρωτοαντιλαμβάνονται την ιστορία έτσι, λυπάμαι, αλλά αυτή είναι η πραγματικότητα.
Κατά τον ισπανικό εμφύλιο, ο συνασπισμός των αριστερών και των αναρχικών του Αθάνια, προσπάθησε, με το που κέρδισε τις εκλογές, να διαταράξει συθέμελα της δομές της καθολικής Ισπανίας. Οι ωμότητες των αριστερών ήταν πράγματι φριχτές και έφταναν στα όρια του κανιβαλισμού. Έφτασαν στο σημείο να καταστρέφουν εργοστάσια και υποδομές, και οτιδήποτε άλλο συμβόλιζε την αστική τάξη, αλλά και οτιδήποτε συμβόλιζε τον Καθολικισμό. Έφτασαν στο σημείο σύλησης τάφων ιερέων, τους οποίους, αφού ξέθαβαν, τους κρεμούσαν ανάποδα αναγράφοντας: ‘Πωλείται κρέας χοιρινό’. Είναι επίσης γνωστή η ιστορία του τηλεφωνήματος προς τον υπερασπιστή του Αλκαθάρ του Τολέδο, συνταγματάρχη Μοσκαρντό, από τον επικεφαλής της πολιτοφυλακής των Εργατών, που πολιορκούσαν το Αλκαθάρ, Καντίντο Καμπέγιο, ότι αν δεν παραδοθεί στα επόμενα 10’ θα σκοτώσει τον γιο του (όπως και τελικά έπραξε).
Απέναντι σε όλα αυτά επομένως, οι Ισπανοί πατριώτες έπρεπε να αντιδράσουν για να μην καταστραφεί η πατρίδα τους.
Η πολιτική ορθότητα, ωστόσο, βάφτισε τον Φράνκο φασίστα. Εκτός αυτού, για ακόμη έναν λόγο: Διότι, όλοι οι ‘επαναστάτες’ αριστεροί ήταν στην πραγματικότητα όλοι τους μασόνοι, και ο Φράνκο, όταν ανέλαβε την εξουσία, ποινικοποίησε την μασονία. Αντίστοιχα, και οι Ιακωβίνοι στη Γαλλία, τέκτονες ήταν. Με λίγα λόγια, όλα τα αριστερά ‘ινδάλματα’ διαχρονικά στην ιστορία ήταν, στην καλύτερη, τέκτονες, στην χειρότερη τέκτονες και πράκτορες μυστικών υπηρεσιών, εξυπηρετώντας κρυφή ατζέντα. Σε γενικές γραμμές, ωστόσο, μέλη τεκτονικών στοών υπήρξε το σύνολο σχεδόν του πολιτικού κόσμου σε όλα τα κράτη, διαχρονικά εδώ και πολλές δεκαετίες, ανεξαρτήτως παρατάξεων (με κάποιες εξαιρέσεις, ωστόσο).
Δεν έχει βέβαια ποτέ κανείς αναρωτηθεί (για να επανέλθω στον ισπανικό εμφύλιο) πού θα ήταν σήμερα η Ισπανία, χωρίς την ‘Cruzada’ όπως η ίδια η Καθολική Εκκλησία βάφτισε την επίθεση των ξένων ιδεών που δέχτηκε η χώρα, και η οποία διασώθηκε χάρη στην αντίδραση των Ισπανών πατριωτών, με επικεφαλής τους τον Φράνκο.
Χρησιμοποίησα επομένως το εν λόγω παράδειγμα για να αποδείξω το προφανές: Πως πάντα, μα πάντα, όταν μια χώρα προσβάλλεται από ξένες προς αυτήν ιδέες, αργά ή γρήγορα αυτό θα ενεργοποιήσει τα ένστικτα επιβίωσης των πολιτών της. Διότι, από ένα σημείο και μετά τίθεται θέμα επιβίωσης. Αυτή ακριβώς είναι η έννοια του πατριωτισμού μέσα από το δικό μου πρίσμα (ή του προστατευτικού εθνικισμού, αν θες, όρος δικής μου επινόησης).
Άλλωστε, νομίζω ότι και εσύ, αγαπητέ Σταμάτη, έχεις θίξει ανάλογα την έννοια του εθνικισμού με πατριωτικό πρόσημο, στην συνέντευξη για την οποία κάναμε λόγο και στο forgotten scroll.
Όταν ρωτήθηκες να ορίσεις τον εθνικισμό, η απάντησή σου είχε ως εξής (βλ. https://flefaloarticles.blogspot.com/2018/10/blog-post.html ):
‘Συνέπεια αυτής της θέσης είναι η διαχρονική προσπάθεια των εθνικιστικών πολιτικών σχηματισμών, συντηρητικών ή ριζοσπαστικών, να οργανώσουν τον δημόσιο βίο έτσι ώστε να βασίζεται στον σεβασμό της προσωπικής ιδιοκτησίας και, ταυτόχρονα, να μην επιτρέπει την ανεξέλεγκτη ελευθερία της αγοράς.’
Δεν έχει σημασία επομένως, επανερχόμενος στον Ισπανικό εμφύλιο, αν ο πόλεμος ήταν μεταξύ Ισπανών. Η εκκλησία βάφτισε την αντίδραση σε αυτό που συνέβαινε ως ‘Σταυροφορία’ για να υπογραμμίσει ότι η βίαιη κατάργηση της έννοιας της πατρίδας, η βίαιη κατάργηση της έννοιας της θρησκείας, η βίαιη κατάργηση του αστικού τρόπου ζωής και η βίαιη υφαρπαγή της ατομικής περιουσίας, είναι έννοιες όχι μόνο ξένες προς την Ισπανία, αλλά και ενάντια στην ίδια την ανθρώπινη φύση.
Και εν τέλει, από τη στιγμή που η συζήτηση στο εν λόγω μουσικό forum έτεινε προς την κατεύθυνση που πήρε τελικά, νομίζω πως ο σχετικός διαχωρισμός μεταξύ των εννοιών, και η χρήση τέτοιων παραδειγμάτων έπρεπε να γίνει. Από εκεί και πέρα, οι πολιτικές προεκτάσεις και αναλυτικές επεξηγήσεις που ανέφερα παραπάνω, ίσως και να μην μπορούσαν να γίνουν στο εν λόγω μουσικό φόρουμ, οπότε σ’ ευχαριστώ και πάλι για την ευκαιρία που μου έδωσες ώστε να τεκμηριώσω και αναλύσω πιο διεξοδικά κάποιες απόψεις που διατύπωσα ήδη, πιο επιγραμματικά ωστόσο, για ευνόητους λόγους, στο εν λόγω μουσικό φόρουμ.
Οποιοδήποτε σχόλιο από την πλευρά σου είναι ευπρόσδεκτο και θα το διαβάσω με προσοχή.
Σχόλια:
Αγαπητέ Απείθαρχε, καταρχάς ευχαριστώ για την απάντηση. Με τιμά το γεγονός ότι δαπάνησες χρόνο προκειμένου να μελετήσεις κείμενά μου.
Όσον αφορά το περιεχόμενο της επιστολής σου, παραθέτω τις εξής παρατηρήσεις:
Επειδή αναφέρεται συχνά ο Sun Knight και η αρθρογραφία του, φρονώ ότι ο πλέον κατάλληλος να απαντήσει είναι ο ίδιος. Συνεπώς, ίσως να ήταν πιο γόνιμο αν θέτονταν στον ίδιο τα παραπάνω θέματα προς συζήτηση και όχι προς εμένα.
Σε ότι έχει να κάνει με τον φασισμό θα υπενθυμίσω ότι προκειμένου να εξαχθούν βάσιμα συμπεράσματα καλό θα είναι να ληφθεί υπόψη η ακαδημαϊκή βιβλιογραφία και να αποφευχθούν οι βιαστικές διαπιστώσεις. Νομίζω ότι δεν πρέπει να προσπερνάμε το γεγονός ότι και ο φασισμός υπήρξε ένα πολιτικό ρεύμα του ριζοσπαστικού εθνικισμού, που είχε τις κεντρικές καταβολές της ιδεολογίας του στον Ρομαντισμό.
Ήδη από τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, στα πλαίσια του γερμανικού Ρομαντισμού, οι δυο σημαντικοί φιλόσοφοι Γιόχαν, Γκ. Φίχτε και Άνταμ Μύλλερ, έγραφαν δοκίμια στα οποία υπερασπίζονταν την οικονομική αυτάρκεια, το κορπορατιστικό παραγωγικό σύστημα και το ολοκληρωτικό κράτος. Επίσης, Καθώς τα χρόνια περνούσαν και φτάσαμε στα μισά του 19ου αιώνα, προέκυψαν ανανεώσεις του ριζοσπαστικού εθνικισμού από στοχαστές όπως ο Τζων Ράσκιν, ο Πωλ ντε Λαγκάρντ, ο Μωρίς Μπαρρές κλπ.
Αλλά και στο πλαίσιο του 20ου αιώνα υπήρξαν εκδοχές που συχνά λησμονούνται. Για παράδειγμα, ο Γάλλος νεορομαντικός στοχαστής Μωρρίς Μπαρρές χρησιμοποίησε τον όρο εθνικιστικός σοσιαλισμός πολύ πριν τον μεσοπόλεμο. Ο Ίων Δραγούμης, στα τελευταία χρόνια της ζωής του, αναζητούσε την διασύνδεση του εθνικισμού με τον σοσιαλισμό. Μιας και αναφέρθηκες στην Ισπανία ο Χοσέ Αντόνιο (που αν και αυτοπροσδιοριζόταν ως παραδοσιοκράτης θεωρείται ως εκφραστής του φασισμού) ήταν μια ευγενική και σεβαστή προσωπικότητα, που απεχθανόταν την βία. Ο Ιωάννης Μεταξάς, επίσης, που ήταν δηλωμένος φιλοφασίστας, εκτιμώ ότι αποτέλεσε σπουδαίο ηγέτη της χώρας μας. Ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στην Βραζιλία, κατά τον μεσοπόλεμο, υπήρχε η λατινοαμερικανική εκδοχή του φασισμού, ο λεγόμενος ιντεγκραλισμός, ο οποίος στελεχωνόταν τόσο από λευκούς, όσο και από Ινδιάνους ή έγχρωμους, δίχως να κάνει ρατσιστικές διακρίσεις.
Κοντολογίς, αν εξετάσουμε το φαινόμενο με προσοχή, ενδεχομένως να εξάγουμε διαφορετικά συμπεράσματα από αυτά που παραθέτονται συνήθως. Και, ασφαλώς, θα δούμε ότι δεν είχε να κάνει σε τίποτε με τον διεθνισμό που σε ανησυχεί.
Επιπλέον, η φράση της συνέντευξής μου που παραθέτεις-
(Συνέπεια αυτής της θέσης είναι η διαχρονική προσπάθεια των
εθνικιστικών πολιτικών σχηματισμών, συντηρητικών ή ριζοσπαστικών, να
οργανώσουν τον δημόσιο βίο έτσι ώστε να βασίζεται στον σεβασμό της
προσωπικής ιδιοκτησίας και, ταυτόχρονα, να μην επιτρέπει την
ανεξέλεγκτη ελευθερία της αγοράς)-
συμπεριλαμβάνει και τις φασιστικές οικονομικές πολιτικές. Ο κορπορατισμός, ως οικονομικό και παραγωγικό μοντέλο, σε αυτό στόχευε.
Ασφαλώς, όμως, θα συμφωνήσω μαζί σου ότι σε πολλές μεταπολεμικές εκδοχές ο φασισμός έγινε έκφραση περιθωριακών, ημίτρελων, πρακτόρων κλπ, που λες και ήθελαν να δικαιώσουν τους αντιπάλους του εθνικισμού, παρουσίασαν αποκρουστικές συμπεριφορές.
Πέρα πάντως από την πολιτική θεωρία, ένα από τα κεντρικά γνωρίσματα των ρομαντικών είναι ότι δεν πιστεύουμε στην στρατευμένη τέχνη. Συνεπώς, δεν θα μπορούσαμε να δούμε ένα μουσικό ρεύμα ως ηχητικό δεκανίκι του εθνικισμού. Είναι άλλο πράγμα να αντιλαμβανόμαστε τους κοινούς κοσμοθεωρητικούς προσανατολισμούς κάποιων ρευμάτων, και να τους αναδεικνύουμε με επιστημολογική ακρίβεια ή με αισθητικά κριτήρια, και άλλο να προσπαθούμε να τις χωρέσουμε σε μια προπαγανδιστική αφήγηση.
Όσον αφορά το περιεχόμενο της επιστολής σου, παραθέτω τις εξής παρατηρήσεις:
Επειδή αναφέρεται συχνά ο Sun Knight και η αρθρογραφία του, φρονώ ότι ο πλέον κατάλληλος να απαντήσει είναι ο ίδιος. Συνεπώς, ίσως να ήταν πιο γόνιμο αν θέτονταν στον ίδιο τα παραπάνω θέματα προς συζήτηση και όχι προς εμένα.
Σε ότι έχει να κάνει με τον φασισμό θα υπενθυμίσω ότι προκειμένου να εξαχθούν βάσιμα συμπεράσματα καλό θα είναι να ληφθεί υπόψη η ακαδημαϊκή βιβλιογραφία και να αποφευχθούν οι βιαστικές διαπιστώσεις. Νομίζω ότι δεν πρέπει να προσπερνάμε το γεγονός ότι και ο φασισμός υπήρξε ένα πολιτικό ρεύμα του ριζοσπαστικού εθνικισμού, που είχε τις κεντρικές καταβολές της ιδεολογίας του στον Ρομαντισμό.
Ήδη από τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, στα πλαίσια του γερμανικού Ρομαντισμού, οι δυο σημαντικοί φιλόσοφοι Γιόχαν, Γκ. Φίχτε και Άνταμ Μύλλερ, έγραφαν δοκίμια στα οποία υπερασπίζονταν την οικονομική αυτάρκεια, το κορπορατιστικό παραγωγικό σύστημα και το ολοκληρωτικό κράτος. Επίσης, Καθώς τα χρόνια περνούσαν και φτάσαμε στα μισά του 19ου αιώνα, προέκυψαν ανανεώσεις του ριζοσπαστικού εθνικισμού από στοχαστές όπως ο Τζων Ράσκιν, ο Πωλ ντε Λαγκάρντ, ο Μωρίς Μπαρρές κλπ.
Αλλά και στο πλαίσιο του 20ου αιώνα υπήρξαν εκδοχές που συχνά λησμονούνται. Για παράδειγμα, ο Γάλλος νεορομαντικός στοχαστής Μωρρίς Μπαρρές χρησιμοποίησε τον όρο εθνικιστικός σοσιαλισμός πολύ πριν τον μεσοπόλεμο. Ο Ίων Δραγούμης, στα τελευταία χρόνια της ζωής του, αναζητούσε την διασύνδεση του εθνικισμού με τον σοσιαλισμό. Μιας και αναφέρθηκες στην Ισπανία ο Χοσέ Αντόνιο (που αν και αυτοπροσδιοριζόταν ως παραδοσιοκράτης θεωρείται ως εκφραστής του φασισμού) ήταν μια ευγενική και σεβαστή προσωπικότητα, που απεχθανόταν την βία. Ο Ιωάννης Μεταξάς, επίσης, που ήταν δηλωμένος φιλοφασίστας, εκτιμώ ότι αποτέλεσε σπουδαίο ηγέτη της χώρας μας. Ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στην Βραζιλία, κατά τον μεσοπόλεμο, υπήρχε η λατινοαμερικανική εκδοχή του φασισμού, ο λεγόμενος ιντεγκραλισμός, ο οποίος στελεχωνόταν τόσο από λευκούς, όσο και από Ινδιάνους ή έγχρωμους, δίχως να κάνει ρατσιστικές διακρίσεις.
Κοντολογίς, αν εξετάσουμε το φαινόμενο με προσοχή, ενδεχομένως να εξάγουμε διαφορετικά συμπεράσματα από αυτά που παραθέτονται συνήθως. Και, ασφαλώς, θα δούμε ότι δεν είχε να κάνει σε τίποτε με τον διεθνισμό που σε ανησυχεί.
Επιπλέον, η φράση της συνέντευξής μου που παραθέτεις-
(Συνέπεια αυτής της θέσης είναι η διαχρονική προσπάθεια των
εθνικιστικών πολιτικών σχηματισμών, συντηρητικών ή ριζοσπαστικών, να
οργανώσουν τον δημόσιο βίο έτσι ώστε να βασίζεται στον σεβασμό της
προσωπικής ιδιοκτησίας και, ταυτόχρονα, να μην επιτρέπει την
ανεξέλεγκτη ελευθερία της αγοράς)-
συμπεριλαμβάνει και τις φασιστικές οικονομικές πολιτικές. Ο κορπορατισμός, ως οικονομικό και παραγωγικό μοντέλο, σε αυτό στόχευε.
Ασφαλώς, όμως, θα συμφωνήσω μαζί σου ότι σε πολλές μεταπολεμικές εκδοχές ο φασισμός έγινε έκφραση περιθωριακών, ημίτρελων, πρακτόρων κλπ, που λες και ήθελαν να δικαιώσουν τους αντιπάλους του εθνικισμού, παρουσίασαν αποκρουστικές συμπεριφορές.
Πέρα πάντως από την πολιτική θεωρία, ένα από τα κεντρικά γνωρίσματα των ρομαντικών είναι ότι δεν πιστεύουμε στην στρατευμένη τέχνη. Συνεπώς, δεν θα μπορούσαμε να δούμε ένα μουσικό ρεύμα ως ηχητικό δεκανίκι του εθνικισμού. Είναι άλλο πράγμα να αντιλαμβανόμαστε τους κοινούς κοσμοθεωρητικούς προσανατολισμούς κάποιων ρευμάτων, και να τους αναδεικνύουμε με επιστημολογική ακρίβεια ή με αισθητικά κριτήρια, και άλλο να προσπαθούμε να τις χωρέσουμε σε μια προπαγανδιστική αφήγηση.