του Αχιλλέα
Ο πόλεμος ενάντια στο κάπνισμα έχει κάνει τους πάντες να συνειδητοποιήσουν τις οδυνηρές επιπτώσεις του καπνού στο σώμα. Από την άλλη η γενικευμένη αντικαπνιστική καμπάνια έχει αποκρύψει έναν περισσότερο βαθύ, σχεδόν εσωτεριστικό, τρόπο αντίληψης για το κάπνισμα που υιοθετούμε λίγοι ρομαντικοί. Ο καπνός είναι μια γέφυρα προς την ψυχή. Καθώς η περίοδος του καπνίσματος περνά στο τέλος της, ας στοχαστούμε την παραπάνω σύνδεση.
Στην αρχαιότητα ο Πλάτωνας πρότεινε να θεωρήσουμε ότι η ψυχή είναι χωρισμένη σε τρία μέρη - το επιθυμητικό, το θυμοειδές και το λογικό - που αντιστοιχούν στα τρία βασικά είδη ανθρώπινων επιθυμιών: την επιθυμία να ικανοποιηθούν οι σωματικές ορέξεις, την επιθυμία για αναγνώριση και την επιθυμία για αλήθεια. Μόλις υπενθυμιστεί αυτή η τριμερής διαίρεση, η εσωτεριστική σχέση του καπνού με την ψυχή αποκτά μια πιο κατανοητή μορφή στην σκέψη: οι τρεις επικρατέστεροι τύποι καπνίσματος -τσιγάρα, πούρα και καπνοσύριγγες- μου δίνουν την εικόνα ότι αντιστοιχούν στα τρία μέρη της ψυχής.
Τα τσιγάρα αντιστοιχούν στο επιθυμητικό κομμάτι της ψυχής, γεγονός που εξηγεί τη σχέση τους τόσο με το φαγητό όσο και με την ερωτική πράξη. Η σύνδεση με το τελευταίο είναι ιδιαίτερα προφανής: σκεφτείτε το παροιμιώδες τσιγάρο μετά τη συνουσία ή την πανταχού παρουσία των τσιγάρων στα single μπαρ. Οι άνθρωποι με έντονες σωματικές επιθυμίες απαιτούν άμεση ικανοποίηση: η πείνα απαιτεί φαγητό, η δίψα ποτό και η λαγνεία το τσιγάρο όπου γίνεται ένα με το σώμα του ανθρώπου. Ένα τσιγάρο εισπνέεται: πρέπει να καταναλωθεί πλήρως και ο καπνός να εισχωρήσει στα πνευμόνια για να προσφέρει ευχαρίστηση. Ακόμη και η περιβόητη σύνδεση του τσιγάρου με τον θάνατο το συνδέει με τις ανθρώπινες ορέξεις και φοβίες.
Τα πούρα, από την άλλη, θα μπορούσαμε να τα αντιστοιχίσουμε στο θυμοειδές μέρος της ψυχής. Αυτό εξηγεί την δημοτικότητά τους μεταξύ των ανδρών που αναζητούν τιμή ή φήμη -πολιτικούς, μεγάλα στελέχη επιχειρήσεων, δικηγόρους κ.λπ. Ο λόγος αυτής της αντιστοιχίας μπορεί να βρεθεί στην ομοιότητα μεταξύ πούρων και φιλοδοξίας. Ένα πούρο είναι οπτικά εντυπωσιακό: με το μεγάλο του μέγεθος και τους πυκνούς καπνούς του, συχνά αφήνει μεγαλύτερο αντίκτυπο στον θεατή παρά στον καπνιστή. Επιπλέον, το πούρο έχει ερμηνευτεί από τους ψυχολόγους ως φαλλικό σύμβολο, ως ένα αρχέτυπο ανδρικής δύναμης. Η φαλλική ιδιότητα του πούρου δίνει μία δημόσια μαρτυρία για την εξέχουσα θέση του καπνιστή, την αρρενωπότητά του. Το γεγονός ότι ένα πούρο δεν εισπνέεται αντανακλά αυτή την εξωτερική δυναμικότητά του. Η φιλοδοξία έχει επίσης αυτά τα χαρακτηριστικά: είναι επίσης περισσότερο εξωτερική παρά εσωτερική. Σε αντίθεση με τις σωματικές επιθυμίες, οι οποίες ικανοποιούνται απλώς με την κατανάλωση, η φιλοδοξία απαιτεί τη συναίνεση των άλλων. Ο αναζητητής της δόξας, για παράδειγμα, πρέπει να δοξαστεί από όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους.
Τέλος, η καπνοσύριγγα αντιστοιχεί στο έλλογο μέρος της ψυχής, γεγονός που εξηγεί γιατί τείνουμε να απεικονίζουμε σοφές φιγούρες να την καπνίζουν. Σε αντίθεση με τα πούρα και τα τσιγάρα, η καπνοσύριγγα έχει μεγάλη διάρκεια. Ομοίως, τα ερωτήματα του φιλοσόφου ξεπερνούν κατά πολύ τις παροδικές ανησυχίες των σωματικών επιθυμιών από τη μια και των ανθρώπινων φιλοδοξιών από την άλλη. Επιπλέον, ενώ το πούρο είναι εξ ολοκλήρου αρσενικό, η καπνοσύριγγα έχει τόσο ανδρικά όσο και θηλυκά στοιχεία (το στέλεχος και το μπολ). Αυτό αντιστοιχεί στη δραστηριότητα του φιλοσόφου, η οποία είναι και αρσενική και θηλυκή: αρρενωπή στην επιδίωξη της Αλήθειας, θηλυκή στην αποδοχή του οτιδήποτε αποκαλύπτει. Τέλος, η επίδραση που έχει η καπνοσύριγγα στους άλλους είναι ανάλογη με την επίδραση της φιλοσοφίας: το γλυκό άρωμα του καπνού που αναδύεται από την καπνοσύριγγα, είναι μια απολαυστική και για όλους όσους βρίσκονται κοντά.
Ερώτημα παραμένει, ωστόσο, το κάπνισμα χωρίς καπνό. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η περίπτωση της μαριχουάνας επειδή χρησιμοποιείται με τους ίδιους τρόπους όπως το κάπνισμα. Η ειδοποιός διαφορά μεταξύ των δύο είναι πώς επηρεάζει το καθένα τον καπνιστή. Ο καπνός -σε τσιγάρο, πούρο ή καπνοσύριγγα- οδηγεί σε συζήτηση, χαλαρώνοντας τη γλώσσα τόσο ώστε να την κλίνει προς την ομιλία, αλλά όχι τόσο ώστε να την αποσυνδέει από τον εγκέφαλο. Η μαριχουάνα, από την άλλη, δεν κρατά αυτή την ισορροπία, χαλαρώνοντας τη γλώσσα μόνο και μόνο για να την απομακρύνει από τη λογική σκέψη. Δεν διευκολύνει πραγματικά τη συνομιλία, τραβώντας τον καπνιστή στα εσώτερα της σκέψης του (όχι προς τα έξω, όπως κάνει κάθε καλή κουβέντα) και βάζοντας εμπόδια σε κάθε λογική ιδέα που εκφωνείται. Η μαριχουάνα είναι ατομικιστική. Ο καπνός κοινωνικός. Σίγουρα η εσωτερικότητα της μαριχουάνας έχει συνδεθεί με καλλιτεχνικές απόπειρες υπέρβασης του έλλογου νου σε φαντασιακά σχήματα. Αλλά το αποτέλεσμα μάλλον είναι μακριά από τις αισθητικές γραμμές εμάς των ρομαντικών παραδοσιοκρατών. Η μαριχουάνα ταιριάζει περισσότερο στους ελευθεριακούς. Όχι σε εμάς τους παραδοσιοκράτες. Όπως και ο ελευθεριακός υπερρεαλισμός, σε αντίθεση με την δική μας λογοτεχνία του φανταστικού.
Ενδεχομένως η σχετική σπανιότητα του καπνίσματος καπνοσύριγγας στην Ελλάδα να αποτελεί χαρακτηριστικό σημάδι της τρέχουσας διανοητικής της υπόστασης. Η μεταμοντέρνα εκστρατεία κατά του καπνίσματος που υιοθετεί η επικρατούσα ιδεολογία ενδεχομένως να έχει επηρεάσει την όλη κατάσταση. Δυστυχώς, η εποχή του καπνιστή της πίπας είναι τόσο μακριά από εμάς όσο η μέρα που οι φιλόσοφοι θα είναι βασιλιάδες και οι βασιλιάδες θα φιλοσοφούν.
Πολύ ενδιαφέρον κείμενο. Προσωπικά μου αρέσουν εξίσου και τα τρία, αλλά η τσέπη μου σηκώνει μόνο το πρώτο.
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Xαχαχα κορυφαίο και πολύ ευχάριστο άρθρο!
Για να συνεχίσω λίγο την διασκεδαστική ανάλυση στον συμβολισμό της πίπας, αυτή αντικατοπτρίζει εξαιρετικά παραδοσιακούς συμβολισμούς της τελείωσης, του μεγάλου έργου. Το στέλεχος (αρσενικό-μέθοδος) διεισδύει στο μπολ (θυληκό-σοφία) και μέσω αυτού γευόμαστε το κρυμμένο νέκταρ
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Εκστρατεία κατά, επειδή κατέστη καπιταλιστικό εργαλείο,θα προτιμούσα την ατομική καλλιέργεια καπνού για χρήση...
Ενδιαφέρουσες σκέψεις. Η αλήθεια είναι πως ποτέ στο παρελθόν δεν υπήρξα καπνιστής. Η σημερινή όμως κατάσταση με τις διάφορες "αντι" καμπάνιες, από ένα κράτος που υποτίθεται ενδιαφέρεται για την "υγεία και το καλό του πολίτη", ενώ στην πραγματικότητα αξιολογεί τα πάντα μόνο από οικονομική σκοπιά σκεπτόμενο εν προκυμμένου τα νοσήλια, (απόδειξη τούτου είναι ότι επί παραδείγματι καρφί δεν του καίγεται για το ότι εισάγονται οχήματα που μπορούν να αναπτύξουν ταχύτητες πολύ πάνω από τα επιτρεπτά όρια, καθώς από αυτά παίρνει φόρους), αυτή η υποκρισία λοιπόν έγινε αιτία πριν ένα χρόνο, από αντίδραση και μόνο, να αρχίσω το κάπνισμα.. Βέβαια κι αυτό είναι λάθος. Το να ρυθμίζω δηλαδή την ζωή μου έτσι ώστε να πάω κόντρα στα κελεύσματα του αντεθνικού κράτους κάνοντας κακό στον εαυτό μου. Εν πάση περιπτώση, πιστεύω ότι αργά η γρήγορα, η μεγαλύτερη απώλεια του σύγχρονου ανθρώπου, θα είναι η απώλεια του δικαιώματός του στον θάνατο με τον τρόπο που ο κάθε ένας τον ανταλλάσσει χάριν ενός πάθους του. Ζούμε σε εποχές απόλυτα αντι-ηρωικές, όπου η ποσότητα είναι προτιμητέα της ποιότητας. Όχι βέβαια ότι το κάπνισμα είναι κάτι το "ηρωικό", αλλά η όλη λογική και η στάση πίσω και από αυτό είναι η ίδια.
Παρεμπιπτόντως ωραία η ιδέα της "καπνοσύριγγας" όπως την ονομάζεται.
Kαι εγώ την ίδια άποψη είχα κάποτε (αντι-καπνιστικές καμπάνιες για μείωση των εξόδων περίθαλψης) αλλά όσο το σκέφτομαι τόσο λιγότερο νόημα βγάζει. Δεν μιλάμε για ελληνική πρωτοτυπία αλλά για φαινόμενο σε όλη την "Δύση" ακόμα και σε χώρες όπως η αμερική, με ιδιωτικό σύστημα υγείας και με το κράτος να κάνει πλάτες για να έχουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερα έσοδα όσοι μοιράζονται την πίτα. Είναι περίεργο θέμα αυτό, ακόμα δεν έχω βρει μια λογική εξήγηση (πέραν των γενικών για την όλο και μειούμενη ελευθερία του μέσου ανθρώπου στην καθημερινή του ζωή)
Η Φοιτητική Λέσχη Φανταστικής Λογοτεχνίας είπε...Δεν νομίζουμε ότι είναι κυρίως οικονομικό το θέμα. Απλά η αντικαπνιστική εκστρατεία είναι μια επικοινωνιακά εύπεπτη καμπάνια που χρησιμοποιείται από την φιλελεύθερη εξουσία για να δείχνει ένα "καλό", υπεύθυνο και φιλικό προς τον ανθρώπινο οργανισμό πρόσωπο.
Δεν γίνεται να μας αφήνει μόνο στο έλεος των τραπεζών, των κυπατζήδων/ΜΚΟ και των υπολοίπων παρασίτων της αστικής τάξης. Πρέπει να δικαιολογήσει κάπως την ύπαρξη της. Να βρει κάποια θετικά αντίβαρα. Ένα τέτοιο είναι και η αντικαπνιστική καμπάνια.
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Όταν Πρότο εμφανίστηκε ο καπνός, κοινώς το τσιγάρο,για να το αγοράσει ο κόσμος, διαλαλούσαν οι επιστήμονες της εποχής εκείνης ότι κάνει καλό στην υγεία κι έτσι αυξήθηκε ραγδαία η πώληση του καπνού, χωρίς να αναφερθούν ποτέ τα σχεδόν εβδομήντα καρκινογόνα συστατικά, κατέστη ένα πείραμα εθισμού,το οποίο φάνηκε μετά από χρόνια που μαθεύτηκε η αλήθεια για τη ζημιά που προκαλεί στους πνεύμονες κτλ,με την εκστρατεία κατά του καπνίσματος θέλοντας να ελέγξουν την αντίδραση των μαζών, κατά κάποιο περίεργο ρόλο όχι μόνο υπήρξε μείωση,μα αυξήσει του καπνίσματος, πράγμα που υποθέτει ότι κάποια συγκεκριμένα συστατικά προκαλούν εθισμό κι όχι κατά αυτού ο καπνός, κάτι ανάλογο με τον καφέ,που ακόμα τουλάχιστον δεν υπάρχει αντί καμπάνια...
Αντίδραση δεν είναι να κάψεις τους πνεύμονες σου, αντίδραση Κάτε με τουλάχιστον θα μπορούσε είτε να μην Καπνίσης ποτέ,ή να καλλιεργήσεις δικό σου καπνό καθαρό,ή τουλάχιστον να προμηθευτείς καπνό που να ξέρεις πως παρασκευάζεται, γνώμη μου...
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Ισα ίσα που μονο οικονομικοί δεν είναι οι λόγοι.
Διότι αν πεσει η κατανάλωση καπνού οι καπιταλιστές θα χάσουν πολλά χρήματα. Κάτι που σίγουρα δεν θέλει ο φιλελευθερισμός.
Προοδευτική Δύση: το πολιτισμικό σύμπαν όπου απαγορεύεται ο καπνός σε ενήλικες και επιτρέπονται οιστογόνα σε 12χρονα. Δοξάζεται η κόκα και τρώει cancel το μάρλμπορο. Πιο εύκολα βρίσκεις πρόζακ και ρεμερόν παρά τσιγάρα.
Εν πάση περιπτώσει, εγώ πήγα ηλεκτρονικό εδώ και χρόνια, πάντα με φτιαχτά liquids της ώρας (μακριά από συσκευασμένα, πληρώνεις το βάρος τους σε χρυσάφι), και ησύχασε λίγο η τσέπη μου.
Τώρα για υγείες κτλ δεν έχω ιδέα, δεν με ενδιαφέρουν κιόλας, αλλά καλό θα ήταν τα νέα παιδιά να μην το ξεκινήσουν καθόλου. Μεταξύ μας τώρα μία acquired taste είναι το κάπνισμα που δεν προσφέρει κάτι σε όποιον δεν μυήθηκε. Btw το αυτό και με το πιοτί. Ακόμα καλύτερα όμως να μην αρχίσουν τις κρεατίνες "για τους δελτοειδείς να ούμ", τα ηρεμιστικά που τά χουν κάνει καραμέλες για τον βήχα, τον σκληρό (σκληρότατο) εθνισμό στην ιντερνετική πορνογραφία, την εξάρτηση απ 'τα σόσιαλ και το gaming κτλ. Οι σύγχρονοι εθισμοί είναι τρισχειρότεροι απ' το καφέ-τσιγάρο-χοσέ κουέρβο που είχαμε εμείς. Στην υγειά σας.