Ένα από τα μεγάλα ψέματα με τα οποία έχει παραχαραχτεί η ελληνική ιστορία και έχουν γαλουχηθεί οι γενιές των Ελλήνων κατά τα τελευταία χρόνια είναι ότι για την καταστροφή του ποντιακού ελληνισμού, εκτός από τους κεμαλικούς της Τουρκίας οι οποίοι υπήρξαν οι προφανείς θύτες, φταίει οποιοσδήποτε άλλος πέρα από έναν εκ των βασικών συντελεστών της τραγωδίας. Δηλαδή, τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Κάτι τέτοιο είναι αναμενόμενο εφόσον η επίσημη ιστορική αφήγηση του ελλαδικού κράτους, την οποία έχουν κατασκευάσει δυτικά κέντρα εξουσίας, παρουσιάζει τον Βενιζέλο ως «εθνικό μεσσία» μέσα από μια ερμηνεία γεμάτη κενά και αντιφάσεις.
Ο Βενιζέλος υπήρξε ο πολιτικός που ενώ ιδεολογικά ακολουθούσε κατά γράμμα τις επιταγές του δυτικού καθωσπρεπισμού όντας φιλελεύθερος, ορθολογιστής και κοσμοπολίτης, ως πρόσωπο διέθετε τα πλέον βαλκάνια γνωρίσματα του νεότερου ελληνισμού γεγονός που τον έκανε να δρα χωρίς πολιτικό πρόγραμμα, με την πονηριά και το ένστικτο του αρπακολλατζή, με καιροσκοπισμό και ιδεολογική ελαστικότητα, με την ικανότητα να συρράβει στις πολιτικές του διακηρύξεις αντιφατικά πολιτικά αιτήματα τα οποία έκρυβε με επιδεξιότητα κάτω από στομφώδεις ρητορικές διακηρύξεις. Το φαινόμενο «Βενιζέλος» υπήρξε ένα δώρο εξ ουρανού για τις δυνάμεις του δυτικού ιμπεριαλισμού. Γιατί ενώ από το 1830 προσπαθούσαν να ενσωματώσουν την Ελλάδα στον δυτικό κανόνα, προσέκρουαν διαρκώς στα γνωρίσματα της ελληνικής κουλτούρας. Και τα γνωρίσματα αυτά έδιναν στην ελληνική κοινωνία μια ταυτότητα πολύ διαφορετική από εκείνη που χρειάζονταν οι δυτικοί ώστε να την καταστήσουν αποικία τους. Αυτή η σύγκρουση δημιούργησε την μεγάλη διχοστασία του νεότερου ελληνισμού. Η Ελλάς έπρεπε να γίνει ένα Βέλγιο των Βαλκανίων αλλά η ιστορία και η εθνική της ταυτότητα δεν επέτρεπαν στην ελληνική κοινωνία να υποστεί ανώδυνα αυτό τον μετασχηματισμό. Οι συνέπειες αυτής της διχοστασίας εκδηλωνόταν στην κεντρική πολιτική σκηνή της χώρας (και εξακολουθούν σε κάποιο βαθμό να το κάνουν) με εντάσεις και διαρκή έλλειψη αποδοχής των βασικών κανόνων της πολιτικής αντιπαράθεσης. Ώσπου εμφανίστηκε ο Βενιζέλος.
Το «επίτευγμα» του Βενιζέλου ήταν ότι κατάφερε να πείσει μια μεγάλη μερίδα της ελληνικής κοινωνίας ότι μπορούσε να είναι κανείς κοσμοπολίτης, φιλελεύθερος, εκσυγχρονιστής, να υπηρετεί την ιδεολογία της αγοράς, να προωθεί την απώλεια της εθνικής ανεξαρτησίας προς όφελος των δυτικών ιμπεριαλιστικών συμφερόντων και ταυτόχρονα να παρουσιάζεται ως πατριώτης, να έχει λαϊκές καταβολές και να είναι δημοκρατικός. Οι σύγχρονοί του είχαν καταγγείλει πολλάκις αυτό το γεμάτο αντιφάσεις αμάλγαμα. Ωστόσο οι δυτικοί αντιλήφθηκαν γρήγορα ότι το συγκεκριμένο αμάλγαμα ήταν το όχημα που χρειάζονταν ώστε να προωθήσουν την ολοκληρωτική ενσωμάτωση της χώρας μας στον δυτικό κανόνα. Με κάποιο τρόπο έπρεπε αυτός ο εκσυγχρονιστικός αχταρμάς που πρόκρινε ως πολιτική πρόταση ο Βενιζέλος να δικαιωθεί ιστορικά και να καταστεί κεντρική αφήγηση της ελληνικής πολιτείας.
Η αρχή έγινε ήδη από το 1922. Ωστόσο η ολοκληρωτική επικράτηση των ελλαδικών δυνάμεων που εγκαθίδρυσαν το αφήγημα του εκσυγχρονισμού ως επίσημη κρατική ιδεολογία και κοινωνική μυθολογία, όπως ακριβώς το διαμόρφωσαν οι γεωπολιτικές προσδοκίες των δυτικών ισχυρών χωρών, πραγματοποιήθηκε πολύ αργότερα. Η μνήμη της γενοκτονίας του ποντιακού ελληνισμού υπήρξε ένα από τα θύματα της εξουσιαστικής κοπτοραπτικής επί των ιστορικών δεδομένων, προκειμένου να εξαγνιστεί ο Βενιζέλος και να μεταφερθούν οι ευθύνες σε οποιονδήποτε άλλο πέρα από τον «μεσσία» των εκσυγχρονιστών.
Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου ξεκίνησε με την έναρξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και συνεχίστηκε μέχρι το 1923. Σε αυτό το άρθρο δεν θα εστιάσω στην συζήτηση σχετικά με το πότε θα έπρεπε να εισέλθει η Ελλάδα στον πόλεμο. Ο Βενιζέλος είχε την δική του γνώμη, το παλάτι και οι μοναρχικοί κύκλοι μια διαφορετική και ο Ίων Δραγούμης με τον κύκλο της Πολιτικής Επιθεωρήσεως μια τρίτη. Αυτές οι τομές οδήγησαν στον Εθνικό Διχασμό. Μια ανάλυση αυτού του ζητήματος θα μας οδηγούσε έξω από το θέμα του άρθρου. Το ίδιο ισχύει και για μια δυνητική ανάλυση του αντάρτικου των Ποντίων που με ηρωικό τρόπο αντιμετώπισε από τις αρχές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου το τουρκικό κράτος και παρακράτος. Πέρα από τον κίνδυνο να οδηγηθώ εκτός θέματος θα εστιάσω σε άλλο σημείο της ιστορίας γιατί είμαι της γνώμης ότι η κύρια ευθύνη για την ποντιακή τραγωδία ανιχνεύεται στις προθέσεις του Βενιζέλου που έγιναν φανερές κατά τις διαπραγματεύσεις της Συνδιάσκεψης της Ειρήνης. Το ζήτημα των ευθυνών του Βενιζέλου για την ποντιακή γενοκτονία ξεκινά σε μεγάλο βαθμό από τον Ιούνιο του 1917 όταν οι Αγγλογάλλοι τον έφεραν θριαμβευτή στην Αθήνα. Από εκείνο τον μήνα και μέχρι τις εκλογές του 1920 (με ένα μικρό διάστημα χαλάρωσης) ο Βενιζέλος κυβέρνησε με στρατιωτικό νόμο, με τους πολιτικούς του αντιπάλους στην εξορία και με ενεργή λογοκρισία των εφημερίδων και των εντύπων. Ήταν ο απόλυτος κυρίαρχος στην ελληνική πολιτική σκηνή. Ας δούμε, λοιπόν, πως χειρίστηκε το ποντιακό ζήτημα ο Βενιζέλος κατά την περίοδο της δικτατορικής του κυβέρνησης.
Κύριος εκπρόσωπος του ποντιακού ελληνισμού ήταν ο Μητροπολίτης Τραπεζούντας και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, Χρύσανθος (1881-1949). Ο Χρύσανθος, ο οποίος υπήρξε από το 1916 αρθρογράφος στο περιοδικό Πολιτική Επιθεωρήσις[1] του Ίωνος Δραγούμη, συνοδευόμενος από τον Μητροπολίτη Προύσης και Τοποτηρητή του Οικουμενικού Θρόνου Δωρόθεο (1886-1921) επισκέφθηκαν τον Δεκέμβριο του 1918 το Λονδίνο, το Παρίσι και το Σαν Ρἐμο συζητώντας με τους ηγέτες των ευρωπαϊκών κρατών τα θέματα της Εκκλησίας, αλλά και των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Επίσης ο Χρύσανθος, συνοδευόμενος από μια αντιπροσωπεία Ποντίων, παραβρέθηκε το 1919 στην Συνδιάσκεψη της Ειρήνης στο Παρίσι προσπαθώντας να προωθήσει την ανεξαρτησία του ποντιακού ζητήματος. Ο Χρύσανθος ήταν φίλος της οικογένειας Δραγούμη και μετέφερε στον Ίωνα Δραγούμη τα τεκταινόμενα των συνεδριάσεων και των συνομιλιών.
Ας εξετάσουμε τώρα το ιστορικό πλαίσιο της περιόδου. Κατά τον Απρίλιο του 1916, όταν οι Ρώσοι κατέλαβαν την Τραπεζούντα, οι οθωμανικές αρχές παρέδωσαν τα κλειδιά της περιοχής στην ελληνική Εκκλησία. Οι Οθωμανοί, μολονότι την προηγούμενη περίοδο είχαν αρχίσει τις διώξεις του ελληνικού στοιχείου στον Πόντο, στις περιοχές που ασκούσε επιρροή ο Χρύσανθος έδειξαν ήπια στάση και παραδίδοντάς του τα κλειδιά της περιοχής φημολογείται ότι δήλωσαν πως από τους Έλληνες παρέλαβαν την γη τους και στους Έλληνες την επέστρεφαν. Κατά την διάρκεια της παραμονής του ρωσικού στρατού περιοχές του Πόντου απέκτησαν αυξημένες αυτονομίες και εκπροσωπούσαν τόσο τους Έλληνες όσο και τους εναπομείναντες Οθωμανούς. Μάλιστα σχηματίστηκε μια προσωρινή κυβέρνηση υπό την προεδρεία του Μητροπολίτη Χρύσανθου. Όλα έδειχναν να κυλούν ομαλά προς όφελος των ελληνικών συμφερόντων.
Τον Μάρτιο του 1917 κηρύχθηκε επανάσταση στην Ρωσία. Πόντιοι που ζούσαν στην Ευρώπη άρχισαν να οργανώνονται προκειμένου να προκρίνουν αιτήματα της ποντιακής κοινότητας στα πλαίσια του νέου ρωσικού συστήματος εξουσίας. Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση Πόντιοι της διασποράς κινήθηκαν προκειμένου να συγκροτηθεί αντιπροσωπεία που θα αγωνιζόταν για την αναγνώριση της αυτονομίας του Πόντου. Στην Κωνσταντινούπολη ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις ανάμεσα σε εκπροσώπους του Οικουμενικού και του Αρμενικού Πατριαρχείου προκειμένου να συνεργαστούν οι δυο πλευρές σε ένα σχέδιο αμφότερων απαιτήσεων προς το οθωμανικό κράτος. Οι διαπραγματεύσεις έδειχναν ότι θα κατέληγαν σε συμφωνία με προοπτική περαιτέρω συνεννόησης. Ωστόσο, λίγο πριν επιτευχθεί συμφωνία ανάμεσα στα δυο Πατριαρχεία, ο Βενιζέλος έκανε την έκπληξη. Με τις γνωστές επικοινωνιακές ψευδοπατριωτικές τυμπανοκρουσίες και δίχως να ρωτήσει κανέναν από τους εμπλεκόμενους της ελληνικής πλευράς, ο Βενιζέλος έστειλε υπόμνημα στην Συνδιάσκεψη της Ειρήνης προτείνοντας να χαριστεί ένα μεγάλο μέρος του Πόντου στο νεοσύστατο κράτος της Αρμενίας!! Η κίνηση του Βενιζέλου πυροδότησε αντιδράσεις των Ποντίων. Τον Απρίλιο του 1919 η επιτροπή που εκπροσωπούσε τον ποντιακό ελληνισμό στην Συνδιάσκεψη της Ειρήνης συζήτησε με την αρμενική αποστολή το ενδεχόμενο ίδρυσης ποντο-αρμενικής ομοσπονδίας. Οι συζητήσεις δεν απέδωσαν καρπούς επειδή οι Αρμένιοι ήταν ανένδοτοι, επιμένοντας να προσαρτηθεί στο αρμενικό κράτος είτε συνολικά ο Πόντος είτε ένα μέρος του. Ασφαλώς η επιμονή των αντιπροσώπων της Αρμενίας στηρίχθηκε στο υπόμνημα που περιελάμβανε τις παραχωρήσεις του Βενιζέλου.
Στα τέλη Απριλίου του 1919 έφτασε στο Παρίσι ο Χρύσανθος και άρχισε να λαμβάνει μέρος στις συνομιλίες. Προηγουμένως είχε επισκεφθεί στην Αθήνα την οικογένεια Δραγούμη. Την 16η Μαρτίου, με τον Ίωνα ακόμη στην εξορία, ο Χρύσανθος συζήτησε περίπου μια ώρα με τον Φίλιππο Δραγούμη και με τον Αθανάσιο Σουλιώτη. Σύμφωνα με την μαρτυρία του Φιλίππου Δραγούμη, ο Χρύσανθος ήταν στενοχωρημένος γιατί ο Βενιζέλος ήθελε να παραχωρήσει μέρος του Πόντου στην Αρμενία[2]. Σκόπευε μάλιστα να ζητήσει αγγλική παρέμβαση κατά της επιλογής του Βενιζέλου. Ο Σουλιώτης άδραξε την ευκαιρία και του είπε να μην ζητήσει την βοήθεια κανενός και αν χρειαστεί να προτιμήσει μια απευθείας συνεννόηση, με ίσους όρους, με τους εκπροσώπους της Αρμενίας[3]. Επίσης ο Σουλιώτης του εξήγησε την ιδέα για την συνεργασία όλων των ανατολικών λαών εναντίον στην πίεση της Δύσης[4]. Ο Χρύσανθος συμφώνησε και από εκείνη την ημέρα αποτέλεσε άτυπο μέλος της πολιτικής κίνησης του Ίωνος Δραγούμη.
Όταν ο Χρύσανθος έφτασε στην Συνδιάσκεψη ως εκπρόσωπος του ποντιακού ελληνισμού, συμφώνησε με τον Βενιζέλο να υποβάλει ένα υπόμνημα. Στο υπόμνημα ο Χρύσανθος δεν απέρριψε το ενδεχόμενο της ίδρυσης ομοσπονδίας κρατών του Πόντου και της Αρμενίας, αλλά έθετε ως κύριο αίτημα την ίδρυση αυτόνομου ποντιακού κράτους. Το υπόμνημα του Χρύσανθου υποβλήθηκε στις 2 Μαΐου 1919. Στην συνέχεια ο Χρύσανθος συνάντησε τον Ουίλσον, τον Κλεμανσώ (1841- 1929) και πολλούς δημοσιογράφους. Οι Αρμένιοι αντιπρόσωποι δήλωσαν προφορικά στον Χρύσανθο ότι παραιτούνταν των βασικών αξιώσεών τους επί του Πόντου και ζητούσαν μόνο κάποιες εμπορικές διευκολύνσεις. Ήταν μια πρώτη διπλωματική νίκη του ποντιακού ελληνισμού. Ωστόσο οι Αρμένιοι δεν κοινοποίησαν ρητά την παραίτησή τους. Μάλλον γνώριζαν τι έκαναν.
Για να αποκρουστεί ο αρμενικός κίνδυνος η ποντιακή αντιπροσωπεία πρότεινε μια ελληνο-οθωμανική σύμπραξη στον Πόντο, καθώς και την στρατιωτική οργάνωση από Έλληνες της περιοχής. Έκτοτε άρχισαν στην Κωνσταντινούπολη διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην ποντιακή και την οθωμανική πλευρά προς αυτή την κατεύθυνση. Παράλληλα ο Χρύσανθος ξεκίνησε να διαπραγματεύεται με την ηγεσία των Αρμενίων. Ζυγίζοντας τις προθέσεις Τούρκων και Αρμενίων ο εκπρόσωπος του Πόντου περίμενε την καλύτερη πρόταση από κάθε πλευρά. Στο μεσοδιάστημα ο Χρύσανθος συνάντησε τρεις ακόμη φορές τον Φίλιππο Δραγούμη και τον Αθανάσιο Σουλιώτη. Την 29η Αυγούστου ο Φίλιππος Δραγούμης συνάντησε τον Χρύσανθο στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία». Ο Χρύσανθος δεν δίστασε μπροστά σε στέλεχος του βενιζελικού κόμματος να κατηγορήσει τον Βενιζέλο ότι με την στάση του έδωσε στους Αρμένιους ένα ακλόνητο επιχείρημα να επιμείνουν στην προσάρτηση μέρους του Πόντου και να αρνούνται την ισότιμη ομοσπονδία δυο κρατών[5]. Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1919 ο Χρύσανθος επισκέφθηκε την οικία των Δραγούμηδων και συζήτησε με τον Στέφανο και τον Φίλιππο Δραγούμη. Ο Χρύσανθος χρέωσε στον Βενιζέλο «αμάθεια», «προστυχιά» και «εγωπάθεια»[6]. Ο Φίλιππος Δραγούμης έδωσε στον Χρύσανθο τα δυο υπομνήματα που είχε στείλει ο Ίων Δραγούμης στην Συνδιάσκεψη της Ειρήνης. Ο Χρύσανθος ενθουσιάστηκε με την πολιτική αντίληψη του Ίωνος σχετικά με την Ανατολή[7]. Την 9η Σεπτεμβρίου ο Χρύσανθος επισκέφθηκε το σπίτι του Σουλιώτη. Στην συνάντηση παραβρέθηκαν και ο Φίλιππος Δραγούμης, ο Γεώργιος Μπούσιος και ένα ακόμη στέλεχος από την πολιτική ομάδα του Ίωνος Δραγούμη[8]. Ο Χρύσανθος είχε επισκεφθεί τις προηγούμενες μέρες βενιζελικούς πολιτικούς που προσπάθησαν να τον πάρουν με το μέρος τους και κατηγόρησαν τους Δραγούμηδες[9]. Ωστόσο αποφάσισε να συνεργαστεί με τους ανθρώπους του περιβάλλοντος Δραγούμη[10].
Τελικά τον Φεβρουάριο του 1920 ο Χρύσανθος συμφώνησε με τον πρωθυπουργό της Αρμενίας να σχηματιστεί μια ομοσπονδία δύο κρατών. Ο Πόντος θα περνούσε ως αυτόνομο κράτος με δικό του στρατό, νόμισμα και Βουλή, σε μια ομοσπονδία με το κράτος της Αρμενίας. Όμως η συγκεκριμένη συμφωνία δεν επικυρώθηκε γιατί ο Πόντος δεν αναγνωρίστηκε στην Συνδιάσκεψη της Ειρήνης ως ανεξάρτητο κράτος. Σύμφωνα με τον Ίωνα Δραγούμη σε εκείνο το σημείο έπρεπε να χρησιμοποιήσει όλες τις διπλωματικές του δυνατότητες ο Βενιζέλος προκειμένου να γίνει πράξη αυτή η συμφωνία. Ωστόσο, κατά τον Δραγούμη, ο Βενιζέλος υπονόμευσε την συμφωνία. Αμέσως μετά την συμφωνία του Χρύσανθου με τον Αρμένιο πρωθυπουργό, ο Βενιζέλος έστειλε τηλεγράφημα στην Κωνσταντινούπολη με το οποίο επέμεινε στις θέσεις του δικού του υπομνήματος και επανέλαβε ότι ο Πόντος έπρεπε να διχοτομηθεί για να προσαρτηθεί η Τραπεζούντα στην Αρμενία[11]. Μετά από αυτό οι αντιπρόσωποι των Αρμενίων στην Συνδιάσκεψη της Ειρήνης αγνόησαν την συμφωνία του Χρύσανθου με τον Αρμένιο πρωθυπουργό. Όταν ο Χρύσανθος βρέθηκε στο Λονδίνο για να συζητήσει με την αρμενική αντιπροσωπεία εκείνη δεν δέχτηκε να συζητήσει την πρόταση της ομοσπονδίας και απαίτησε την προσάρτηση περιοχών του Πόντου στο κράτος της Αρμενίας, όπως τους είχε υποσχεθεί ο Βενιζέλος.
Η θέση του Χρύσανθου και του Ίωνος Δραγούμη ήταν ότι ο Πόντος δεν έπρεπε να διχοτομηθεί. Σύμφωνα με τον Δραγούμη υπήρχαν δυο επιλογές. Ο Πόντος θα έπρεπε να ενταχθεί, με τους όρους που είχαν συμφωνήσει ο Χρύσανθος και ο Αρμένιος πρωθυπουργός, ως αυτόνομο κράτος σε μια ομοσπονδία με την Αρμενία. Εναλλακτικά ο Πόντος θα έπρεπε να μείνει ολόκληρος στο οθωμανικό κράτος απολαμβάνοντας δικαιώματα αυτονομίας. Ο Δραγούμης υποστήριξε ότι μόλις η συμφωνία του Χρύσανθου με τον Αρμένιο πρωθυπουργό αγνοήθηκε και το σχέδιο σχηματισμού αυτόνομου ποντιακού κράτους με δικό του στρατό και νόμισμα ναυάγησε, ο Βενιζέλος έριξε το φταίξιμο στους εκπροσώπους του ποντιακού ελληνισμού[12]. Ο Δραγούμης κατηγόρησε τον Βενιζέλο ότι στην Συνδιάσκεψη της Ειρήνης δεν εζήτησε ομοσπονδίαν των δύο κρατών, δεν ωμίλησε παντελώς περί ποντιακού κράτους, απλώς μόνον παρεχώρησε δια του υπομνήματός το το βιλαέτιον τραπεζούντος, όπως και το βιλαέτιον Αδάνων, εις την Αρμενίαν[13].
Ο Δραγούμης κατηγόρησε ουσιαστικά τον Βενιζέλο ότι μόνο κατά τις συνομιλίες με τους αντιπροσώπους του ποντιακού ελληνισμού έδειχνε να συμφωνεί με τα αιτήματά τους ενώ κατά τις διαπραγματεύσεις με τους διπλωμάτες και τους πολιτικούς των ισχυρών κρατών υιοθετούσε τις προτάσεις μιας ατζέντας που είχε διαμορφώσει ο ίδιος. Συνεπώς ο Δραγούμης υποστήριξε ότι ο Βενιζέλος ψευδόταν όταν χρέωσε στην αντιπροσωπεία των Ποντίων την άρνηση της αποδοχής μιας ομοσπονδιακής λύσης. Ο Ίων Δραγούμης ευχήθηκε ότι οι πολεμικές συνέπειες της μικρασιατικής εκστρατείας θα ανάγκαζαν τον Βενιζέλο να θυμηθεί ότι μεταξύ των ανταλλαγμάτων δια τας νέας ταύτας ελληνικάς θυσίας, έχει το δικαίωμα να ζητήση κάτι υπέρ του Πόντου[14].
Ο Χρύσανθος ανάμεσα στις επισκέψεις του στο Λονδίνο, το Παρίσι, το Σαν Ρέμο, την Κωνσταντινούπολη και την Τραπεζούντα, έκανε μια ακόμη στάση στην Αθήνα την άνοιξη του 1920. Δυο μέρες μετά την άφιξή του, και συγκεκριμένα στις 27 Απριλίου του 1920, ο Χρύσανθος επισκέφτηκε την οικία της οικογένειας Δραγούμη. Εκτός από τα μέλη της οικογένειας Δραγούμη στην πρώτη συνάντηση παραβρέθηκε και ο Σουλιώτης. Σύμφωνα με την μαρτυρία του Φιλίππου Δραγούμη ο Χρύσανθος τους εκμυστηρεύτηκε πως θεωρούσε ανέντιμο τον Βενιζέλο και τους συνεργάτες του. Εκτίμηση του Χρύσανθου ήταν ότι δεν θα μπορούσε ένας καλοπροαίρετος πολιτικός ή πολιτειακός παράγοντας να συνεργαστεί αρμονικά με την βενιζελική παράταξη[15]. Στις 2 Μαΐου 1920 ο Χρύσανθος επισκέφθηκε την οικία της Ναταλίας και του Παύλου Μελά στην Κηφισιά. Αρχικά τον μετέφερε εκεί από την Αθήνα ο Φίλιππος Δραγούμης με αυτοκίνητο. Στην συνέχεια προσήλθαν ο Ίων Δραγούμης και ο Σουλιώτης. Η συνάντηση ήταν πολύωρη και ολοκληρώθηκε μετά τα μεσάνυχτα. Ο Φίλιππος Δραγούμης έγραψε στο ημερολόγιό του για εκείνη την συνάντηση τα εξής.
«Ώρες πολλές μιλήσαμε για τον Πόντο· […] Μας διηγήθηκε τις ενέργειές του εις την Συνδιάσκεψη για να ματαιώση την απόφαση του Βενιζέλου, ο οποίος ήθελε να επιβάλη τη λύση της προσαρτήσεως του Πόντου εις την Αρμενία. Ο Βενιζέλος έως το τέλος με διάφορες ραδιουργίες επροσπάθησε να αντιδράση στη λύση που πρότεινε ο Χρύσανθος και οι Πόντιοι, του να αυτοδιοικηθή ο Πόντος, έστω και ομόσπονδος, με την Αρμενία, αλλά να μην προσαρτηθεί έδαφός του εις την Αρμενία. Ευτυχώς η τελευταία λύση έγινε δεκτή από τη Συνδιάσκεψη.[…]. Μας διηγήθηκε ο Χρύσανθος και τις προτάσεις που περαστικός από την Πόλη είχε κάμει προς διάφορους Τούρκους πολιτικούς και στρατιωτικούς για προσέγγιση Ελληνοτουρική, οι οποίες τους είχαν εύρει πολύ πρόθυμους και πως τις ματαίωσαν ο Κατεχάκης, Εξηντάρης κ.λ.π. Ο Βενιζέλος του είπε κατά πρόσωπο ότι είναι φίλος του Ίωνος του Δραγούμη. Εδώ τον παρακολουθούν παντού και πάντα μυστικοί κατάσκοποι. Όσες φορές ήλθε στο σπίτι, τους είδα και εγώ»[16].
Ο Χρύσανθος είχε άλλη μία τουλάχιστον συνάντηση με τα μέλη της οικογένειας Δραγούμη η οποία πραγματοποιήθηκε στις 5 Μαΐου 1920, στο σπίτι της συμβίας του Ίωνος, Μαρίκας Κοτοπούλη (1887-1954)[17].
Ο Χρύσανθος και πολιτικοί του περιβάλλοντος Δραγούμη θέλησαν να προσεγγίσουν Αριστερές πολιτικές δυνάμεις της Ελλάδας προκειμένου να τις χρησιμοποιήσουν ως γέφυρες για να αποκατασταθούν οι σχέσεις του ελληνικού πολιτικού κόσμου με την Ρωσία, τις οποίες είχε διακόψει ο Βενιζέλος. Ωστόσο η προσπάθεια δεν ευοδώθηκε και οι επαφές με την Αριστερά δεν προχώρησαν πολύ πέρα από το επίπεδο των διαπροσωπικών σχέσεων και τις απόπειρες δημοσίων παραινέσεων προς τους σοσιαλιστές που περιελάμβανε η σχετική με τον σοσιαλισμό αρθρογραφία του Ίωνος Δραγούμη στις εφημερίδες[18]. Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Χρύσανθος υποστήριξε ότι θα ήταν καλό να έρχονταν μερικοί από τους καλλίτερους σοσιαλιστάς μας εις επαφή με τους Μπολσεβίκους[19]. Ο απώτερος στόχος του Χρύσανθου ήταν να εκπληρωθεί το έτερο σκέλος ανανεωμένου του οράματος της Μεγάλης Ιδέας, που ήταν η αποτίναξη του δυτικού ιμπεριαλισμού από την περιοχή[20]. Σύμφωνα με τον Φίλιππο Δραγούμη η πρόταση του Χρύσανθου στόχευε στο άνοιγμα διαύλων επικοινωνίας της ελληνικής πλευράς με την κομμουνιστική Ρωσία απέναντι στην οποία οι Άγγλοι προσπαθούσαν να υψώσουν ως φραγμό διάφορα κράτη από τον Καύκασο ως εις την Μεσοποταμία[21]. Και για να το κάνουν αυτό χρησιμοποιούσαν το ελληνικό κράτος του Βενιζέλου όχι απλά ως αποικία αλλά ως δική τους στρατιωτική βάση.
Σύντομα ο ανταγωνισμός των Άγγλων με τους Γάλλους και τους Ιταλούς όχι μόνο καταδίκασε σε αποτυχία κάθε σχέδιο για ανατροπή του κομμουνισμού στην Ρωσία αλλά και προκάλεσε μια διάσπαση συμφερόντων στο Αιγαίο και την Μικρά Ασία. Η Ελλάδα ήταν τυχερή γιατί η Ιταλία έχανε έδαφος απομακρυνόμενη από τον αγγλικό παράγοντα. Αλλά και άτυχη γιατί ταυτιζόμενη με τα αγγλικά συμφέροντα είχε πλέον απέναντί της όχι μόνο τους εθνικούς ανταγωνιστές Ιταλούς που κρατούσαν ελληνική γη, τις αντάρτικες δυνάμεις του Κεμάλ, την σοβιετική Ρωσία στην οποία ο Βενιζέλος είχε στείλει στρατό για να ανατρέψει το νέο της πολίτευμα, αλλά και την ισχυρότερη Γαλλία. Είναι ένα από τα ψέματα της συστημικής αφήγησης που έχει επιβληθεί στην Ελλάδα η θέση ότι Γάλλοι και Ιταλοί στράφηκαν κατά της Ελλάδος επειδή έπεσε ο Βενιζέλος και επέστρεψε ο Κωνσταντίνος. Οι Γάλλοι και οι Ιταλοί στράφηκαν κατά της Ελλάδος από την στιγμή που ο ελληνικός στρατός με απόφαση του Βενιζέλου μπήκε στην Σμύρνη. Όλοι γνώριζαν ότι αργά ή γρήγορα η Ελλάδα θα αντιμετώπιζε αυτό τον αρνητικό συσχετισμό δυνάμεων. Και, όπως συνήθιζε να κάνει σε όλες τις περιπτώσεις, ο «μεσσίας» ήταν δέσμιος της στρατηγικής του «άρπα κόλλα» και δεν διέθετε καμία εναλλακτική για την στιγμή που θα γινόταν αυτό το οποίο όλοι περίμεναν. Η «μεγάλη ευφυΐα» του Βενιζέλου από την μια είχε κάνει την Ελλάδα πιόνι και επαίτη της Βρετανίας και από την άλλη είχε προσφέρει στην Τουρκία ως συμμάχους την Γαλλία, την Ρωσία και την Ιταλία. Όταν οι Άγγλοι αρνήθηκαν την αυτονομία και την δημιουργία στρατού στον ελληνικό Πόντο, λόγω των «ακατανόητων» προσφορών του Βενιζέλου που χρησιμοποίησαν ως διπλωματική βάση οι Αρμένιοι, το οριστικό τέλος του ποντιακού ελληνισμού της Τουρκίας είχε προδικαστεί. Αλλά είχε προδικαστεί και ο διωγμός των Ποντίων που είχαν περάσει στην επικράτεια της κομμουνιστικής Ρωσίας εφόσον ο Βενιζέλος, όπως κάνουν σήμερα και οι πολιτικοί του απόγονοι, υπονόμευσε τα εθνικά συμφέροντα και έστειλε ελληνικό εκστρατευτικό σώμα για να ανατρέψει το νέο ρωσικό καθεστώς. Η πτώση της κυβέρνησης Βενιζέλου έδωσε απλώς την πρόφαση σε Γάλλους και Ιταλούς να εκδηλώσουν πιο ανοιχτά τις ειλημμένες αποφάσεις τους.
Δυστυχώς για την πατρίδα μας εκείνη την περίοδο δεν στάθηκε δυνατό να διαμορφωθεί μια σοβαρή αντιπρόταση στον βενιζελικό εκσυγχρονισμό. Η ελλαδική Δεξιά υπήρξε ανέκαθεν πολιτικά αστοιχείωτη. Μολονότι ο Γούναρης ήταν καλλιεργημένος ως πολιτικός και το παλάτι διέθετε πόρους και έμψυχο δυναμικό, στην πράξη η Δεξιά ακολούθησε την ίδια ακριβώς εξωτερική πολιτική με τον Βενιζέλο ενώ η εσωτερική της πολιτική υπήρξε ακόμη χειρότερη. Αυτό το δεδομένο, σε συνδυασμό με την ολοκληρωτική πολιτική και πολιτιστική προσήλωση της Δεξιάς στον δυτικό παράγοντα, κατέστησε αναπόφευκτο να αφομοιωθεί η ατζέντα του βενιζελισμού από την Δεξιά στο πέρασμα των χρόνων. Από την άλλη ο βενιζελισμός διείσδυσε και σε ομαδώσεις της Αριστεράς κυρίως μετά τον θάνατο του Βενιζέλου. Αργά και σταθερά ο εκσυγχρονισμός, χωρίς να αποτελεί κυρίαρχο κοινωνικό ρεύμα, κατέκτησε ολοκληρωτικά το ελληνικό πολιτικό στερέωμα. Προφανώς, ο άνθρωπος που έδωσε την εντολή στον Γύπαρη να σκοτώσει τον Ίωνα Δραγούμη γνώριζε ότι με την εξόντωση του Ίωνος η Ελλάδα έχανε την δυνατότητα όχι μόνο να αποκτήσει ανεξάρτητο εθνικιστικό πολιτικό χώρο αλλά και την προοπτική να διαμορφώσει μια συνολική παραδοσιοκρατική πολιτική σκέψη η οποία θα αποτελούσε την ισχυρή αντιπρόταση του ελληνικού πολιτικού Ρομαντισμού στον εξουσιαστικό μηχανισμό του κατευθυνόμενου από δυτικά κέντρα εξουσίας εκσυγχρονιστικού φιλελευθερισμού.
[1] Ίων Δραγούμης, Τα «κρυμμένα» ημερολόγια. Οκτώβριος 1912-Αύγουστος 1913, Πατάκης, Αθήνα Ιούνιος 2021, σελ. 304. [2] Αναγραφή 16 του Μάρτη 1919, στο Φιλίππου Στεφ. Δραγούμη, Ημερολόγιο Διχασμός 1916-1919, εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα-Γιάννινα 1995, σελ. 347. [3] Ο.π. [4] Ο.π. [5] Αναγραφή 29 του Αυγούστου 1919, στο ο.π. σελ. 462. [6] Αναγραφή 3 του Σεπτέμβρη 1919, στο ο.π. σελ. 469-470. 7] Ο.π. σελ. 470. 8] Ο Φίλιππος Δραγούμης αναφέρει ότι στην συνάντηση παραβρέθηκε και ο Πανταζής, τον οποίο δεν έχω ταυτοποιήσει. 9] Αναγραφή 9 του Σεπτέμβρη 1919, στο Φιλίππου Στεφ. Δραγούμη, Ημερολόγιο Διχασμός 1916-1919, εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα-Γιάννινα 1995, σελ. 473. 10] Ο Χρύσανθος έφυγε υποσχόμενος συνεργασία για τον κοινό σκοπό, τη συνεννόηση με όλους τους λαούς της Ανατολής. Στο ο.π. [11]Ίων Δραγούμης, «Το ζήτημα του Πόντου», στο Άπαντα Ίωνος Δραγούμη, Αρθρογραφία 1903-1920, Εκδόσεις Έκτωρ, Αθήνα Ιούνιος 2021, σελ. 323. [12] Ο.π. σελ. 325-326 [13] Ο.π. σελ. 326. [14] Ο.π. σελ. 327. [15] Από προχθές ευρίσκεται πάλι εδώ ο Τραπεζούντος. […] Σήμερα ήλθε και προγευμάτισε μαζί μας καθώς και ο Θανάσης. Μας έλεγε τώρα που ήλθε σ’ αμεσότερη και συχνότερη επαφή με το καθεστώς και τα όργανά του ότι κατάλαβε ότι είναι αδύνατο σ’ έντιμους ανθρώπους που θέλουν να εργασθούν για μια ιδέα να συμπράξουν μ’ αυτό. Φαίνεται ότι ο Βενιζέλος είπε σε κάποιον Τραπεζούντιο ‘’εργάστηκε καλά ο Χρύσανθος, μα δεν είναι δικός μας’’. Μας διηγήθηκε τις απαίσιες καταχρήσεις που έκαμαν οι διάφοροι Καζαντζάκηδες, Ζερβοί κ.λπ. που πήγαν στην Τραπεζούντα, δήθεν να μοιράσουν βοηθήματα στους πρόσφυγες. Μόνος ο Κωνσταντίνος ο Θεοτόκης ευρέθηκε τίμιος. Οι στρατιωτικοί πάλι Καθενιώτης κ.λπ. θέλησαν, κατά διαταγή φαίνεται του ίδιου του Βενιζέλου να δημιουργήσουν αντίδραση εναντίον του Χρυσάνθου και να κομματίσουν και τους εκεί Έλληνες. Αναγραφή 27 Απριλίου Δευτέρα 1920, στο Δραγούμη Φιλίππου Στεφ., Ημερολόγιο 1919-1920 (…φαίνεται πως εχτύπησαν τον Ίωνα), εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα 2010, σελ. 144-145. [16] Αναγραφή 3 Μαΐου Κυριακή 1920, στο ο.π. σελ. 152. [17] Επρογευμάτισα σήμερα στις Μαρίκας Κοτοπούλη όπου ήταν καλεσμένος κι ο Χρύσανθος. Δεν νομίζω ότι ήταν φρόνιμο να πάει εκεί ο Χρύσανθος ιδίως μετά το επεισόδιο της Μαρίκας εις την Πόλη, γιατί αν ακουσθή εκεί το πράγμα, θα βλάψη τη φήμη του και δε θα μπορέσει αργότερα, όπως ελπίζουμε, να γίνει πατριάρχης. Ελπιζω να μη γνωσθή καθόλου, γιατί επήγε ο Ίων και τον επήρε με τ’ αμάξι και έτσι δεν πιστέυω να πρόφτασαν να τους παρακολουθήσουν μυστικοί. Ο Ίων προκειμένου για τη Μαρίκα, παραβλέπει τα πάντα. Αναγραφή 5 Μαΐου Τρίτη 1920, στο ο.π. σελ. 154. [18] «Τι είναι σοσιαλισμός» στην Αθηναϊκή 29 Νοεμβρίου 1919, «Μπολσεβικισμός, Ανατολή κι Ελληνισμός» στην Πολιτεία 10 Ιανουαρίου 1920, «Η σοσιαλιστική Πρωτομαγιά Α΄» στην Αθηναϊκή 19 Απριλίου 1920, «Η σοσιαλιστική Πρωτομαγιά Β’» στην Αθηναϊκή 20 Απριλίου 1920. Διαθέσιμα στο Άπαντα Ίωνος Δραγούμη, Αρθρογραφία 1903-1920, Εκδόσεις Έκτωρ, Αθήνα Ιούνιος 2021. [19] Αναγραφή 27 Απριλίου Δευτέρα 1920, στο Φιλίππου Στεφ. Δραγούμη, Ημερολόγιο 1919-1920 (…φαίνεται πως εχτύπησαν τον Ίωνα), εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα 2010, σελ. 145. [20] Στην πρώτη συνάντηση του Χρύσανθου με τους Αθανάσιο Σουλιώτη και Φίλιππο Δραγούμη ο Χρύσανθος, αν και δεν είχε μείνει ευχαριστημένος από την συμπεριφορά του ρψσικού στρατού στον Πόντο, είχε υποστηρίξει τα εξής. Οι Μπολσεβίκοι είχαν φερθεί εξαιρετικά καλά προς τους Έλληνες τους εγκαταστημένους στη Ρωσία που τους θεωρούσαν για την περασμένη επίδραση ως πνευματικούς πατέρες· μα τώρα που έστειλε ο Βενιζέλος ως μισθοφόρους τα παιδιά μας σ’ αυτή την ανελεύθερη κι αψυχολόγητη επέμβαση, άρχισαν να τους καταδιώκουν αμείλιχτα. Αναγραφή 16 του Μάρτη 1919, στο Φιλίππου Στεφ. Δραγούμη, Ημερολόγιο Διχασμός 1916-1919, εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα-Γιάννινα 1995, σελ. 348. [21] Στο Φιλίππου Στεφ. Δραγούμη, Ημερολόγιο 1919-1920 (…φαίνεται πως εχτύπησαν τον Ίωνα), εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα 2010, σελ. 145.
Σχόλια
Ο/Η Earendil είπε...Ἀπίστευτο κείμενο. Εἶχα διαβάσει γιά τήν πολιτική του Βενιζέλου, ἡ ὁποία ἐξόργιζε τόσο στόν τομέα τῶν πράξεων ὅσο καί τῶν δημοσίων δηλώσεων τίς ποντιακές ὀργανώσεις, ἀλλά αὐτές οἱ λεπτομέρειες μέ ἀφήνουν ἄφωνο...
Μιᾶς καί πιάσατε τά "ποντιακά", θά εἶχε ἐνδιαφέρον ἕνα ἄρθρο γιά το Νίκο Καπετανίδη.
Πριν λίγο καιρό είχα υποσχεθεί ότι όταν θα τελείωνε το διδακτορικό θα είχαμε πολλά θέματα προς συζήτηση. Τώρα που φτάνω στο τέλος μπορούν να βγουν κάποια αρθράκια που βασίζονται σε θέματα τα οποία ερεύνησα όσο εκπονούσα την διατριβή. Χαίρομαι που το βρήκες ενδιαφέρον.
Εννοείται ότι αν σε ενδιαφέρει να γράψεις για τον Καπετανίδη πριν από εμάς, το ιστολόγιο είναι ανοιχτό.
Θὰ ἐτοιμάσω κάτι.
Έπεσε και το Μπαχμούτ σήμερα.
Καλό νέο ως προς την πορεία του πολέμου, κακό ως προς το γεγονός ότι, στη μεγαλύτερη μάχη μετά το 1945, μια ιδιωτική μισθοφορική εταιρία τα έβαλε με ένα έθνος και νίκησε. Δεν είναι καλός οιωνός αυτός για τα έθνη.
Η Φοιτητική Λέσχη Φανταστικής Λογοτεχνίας είπε...Συμφωνούμε πλήρως.
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Εγώ θα έλεγα οτί είναι θετικός οιωνός. Δείχνει οτί παρά την τεχνολογική πρόοδο, μικρά ψυχωμένα σώματα μπορούν να κάνουν την διαφορά. Μερικές χιλιάδες αρχικά (και μερικές δεκάδες χιλιάδες στην συνέχεια) "μισθοφόρων" έχουν μέχρι στιγμής καθοριστική συνεισφορά στον πόλεμο. Δεύτερον, για όσους παρακολουθούν συνεντεύξεις Πριγκοζιν, αναρτήσεις μαχητών της Βαγκνερ κτλ, φαίνεται οτί τουλάχιστον ιδεολογικά & σε επίπεδο αντίληψης υπάρχουν αρκετές θετικές ενδείξεις. Οπότε μακάρι ειλικρινα να συνεχιστεί αυτή η τάση και η Βαγκερ να αποκτά όλο και μεγαλύτερη επιρροή στο εσωτερικό της Ρωσσίας.
Και για να γελάσουμε, για τους φιλελέδες να πούμε οτί κανονικά θα έπρεπε να θαυμάζουν το εντυπωσιακό success story μιας startup.
Η Φοιτητική Λέσχη Φανταστικής Λογοτεχνίας είπε...Ιδεολογικά εξαρχής είχαν τέτοιο υπόβαθρο. Τα επιχειρησιακά μέλη τουλάχιστον. Το θέμα είναι ότι ο αρχηγός τους είναι αινιγματικό πρόσωπο.
Ο/Η Ανώνυμος είπε...O αρχηγός σε ανύποπτο χρόνο είπε ότι μετά τον πόλεμο θα τους κάνει "στρατό με ιδεολογία".
Δηλαδή, σαν τους Φρουρούς της Επανάστασης στο Ιράν.
Καλό είναι αυτό, δεν είναι κακό. Μέσα στη Ρωσία ειδικά, η ύπαρξη σώματος με τέτοιες αρμοδιότητες, θα φοβίζει τα λαμόγια-ολιγάρχες και θα αποτρέπει τη διαφθορά.
Δεν νομίζουμε ότι υπάρχει κανείς στην Ρωσία που να μην φοβάται το κράτος. Αν το κράτος αποφασίσει ο εκάστοτε ολιγάρχης θα βρεθεί να σπάει πάγο στην Σιβηρία. Συνεπώς το πρόβλημα της διαφθοράς μπορεί να λυθεί άμεσα αν το κράτος της Ρωσίας επιλέξει να διαφοροποιήσει τους εσωτερικούς συσχετισμούς κοινωνικής και οικονομικής ισχύος.
Πάντως σε σχέση με πολέμους Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν, και Συρίας, που είχαμε φρικαλεότητες με αποκεφαλισμούς αμάχων σε βίντεο, στην Ουκρανία δεν έχουν γίνει πολλά τέτοια. Τα πιο φρικαλέα που θυμάμαι είναι
-από Γεωργιανούς Ουκρανούς αποκεφαλισμός Ρώσων VDV τον Απρίλιο του '22
-από Ουκρανούς νεοναζί (Kraken) το βίντεο που πυροβολάνε στα πόδια αιχμαλώτους και ένα άλλο που ευνουχίζουν
-από Ουκρανούς νεοναζί (Αζόφ) το βίντεο που σταυρώνανε έναν και τον καίγανε μετά ζωντανό (από 2015)
-από Ουκρανούς νεοναζί (δεξιός τομέας) το σκηνικό στην Οδησσό με τις μολότοφ που ρίχνανε στο κτίριο κι όποιον πηδούσε από μέσα τον έσφαζαν με τα μαχαίρια
-από Ρώσους μόνο οι του Rusich (νεοναζί ενταγμένοι στην Βάγκνερ αλλά ως ξεχωριστό τάγμα) έχω δει να κάνουν παρόμοια.
Οι Τσετσένοι πάλι (και οι του Καντίροφ από τη μια και τα πρώην τζιχάντια των Ουκρανών από την άλλη), περιέργως (;) δεν έχουν εμπλακεί σε τέτοια σκηνικά.
Σε Συρία και Αζερμπαϊτζάν πάντως γινόταν της πόπης, κάθε μέρα έσκαγε κι ένα βίντεο με ό,τι σχιζοφρενικό σαδισμό δεν μπορεί να χωρέσει ο νους, και ενάντια σε παιδιά ακόμα (για να καταλάβει κανείς, για τον ISIS ο πιο "ανώδυνος" τρόπος να σκοτώσει παιδιά ήταν να τα δέσει μαζί με τους πατεράδες και να τα ανατινάξει με remote κουμπί). Ο πιο "ανώδυνος" ξαναλέω.
Αυτός ο πόλεμος τώρα της Ουκρανίας έχει μεν λιγότερο φανατισμό αλλά έχει απείρως περισσότερους νεκρούς, γιατί είναι industrial scale war, ο πρώτος μετά τον Β' π.π. σε τέτοια έκταση και ένταση.
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Ρε τους άτιμους νεοναζί. Δεν είναι σαν εμάς του συλλόγου Φιλειρηνικής Ευρωκομμουνιστικής Συμμαχίας Ζωγράφων και Σκηνοθετών.... Ρε ουστ που θα αρχίσουμε και εμείς να κλαίμε για εγκλήματα πολέμου και για αντιφανατισμό (αυτοί που ετησίως κλαίνε για τον βππ κτλ προφανώς και δεν έχουν σχέση με τον εθνικισμό, φετιχιστές στολών είναι)
Γιὰ τοὺς Τσετσένους καὶ κάποις Μπουριὰτ ἔχουν ἀκουστεῖ φῆμες γιὰ βιασμούς. Στὸ Ἀρτσὰχ οἱ Τουρκοαζέροι ὅποια Ἀρμένισσα ἔπιαναν τῆς ἔκαναν ὅτι οἱ τσέτες τὸ 1919 στὶς Ἑλληνίδες τοῦ Πόντου.
Το τι υπάνθρωπος είσαι φαίνεται απ΄το ότι στο μυαλό σου η αποστροφή για αρρωστημένες πράξεις βαφτίζεται "φιλειρηνισμός"
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Αρρωστημένες? Μην τα λες αυτά σκιάζομαι... Κανονικά εφόσον βρίσκονται σε πολεμική κατάσταση θα έπρεπε να τους καλούσαν σε τσάι, τους παλιανθρώπους δεν σέβονται τίποτα. Και πού σαι, δεν υποστηρίζω Ουκρανία αλλά είναι γελοίο να κλαίμε για ακρότητες σε έναν πόλεμο. Θυμίζουμε δεξιούς που κάθε μέρα κλαίνε και για μια διαφορετική γενοκτονία
Ο Αχιλλέας είπε...Βρε αγόρι μου, θα σου απαντήσω χωρίς καν να ξέρω εάν είσαι βαλτός ή όχι. Το σχόλιο που θα σου γράψω αφορά μόνον εμένα ως "Αχιλλέα" και όχι την Λέσχη οπότε θα σου παραθέσω, αποκλειστικά, την δική μου άποψη. Έχω δει στον ελληνικό εθνικιστικό χώρο, ειδικά στο Twitter, μέχρι και εθνικιστές που δεν είναι "γκαρσόνια" να γράφουν "σκληρές αλήθειες" για τους πολέμους και μάλιστα να έχουν μια νοοτροπία "kill or be killed", "make war not love" κλπ. Και η άποψη μου επάνω στα παραπάνω είναι η εξής.
Είστε larpers (παρεξηγήσου όσο θέλεις, το εννοώ). Εγώ δεν έχω βρεθεί ποτέ σε εμπόλεμη ζώνη, και από τα απομνημονεύματα ανθρώπων που εκτιμώ και διαβάζω (βλέπε Junger) ούτε θα το ήθελα. Εάν διαβάσεις όλα τα έργα του Junger μπορεί να τον δεις να περιγράφει την καθημερινότητα εκτός της μάχης σαν κάτι ιδιαίτερο (ίσως και θετικό), τον ανθρώπινο πόνο (το άγχος ή τον σωματικό πόνο ) σαν δυνατότητα εξύψωσης του εαυτού (δες το έργο του "On pain"), αλλά μέχρι και αυτός δεν έχει να πει κάτι θετικό για την στιγμή της μάχης, για την στιγμή της επίθεσης (ή εάν μου έχει ξεφύγει κάτι και όντως έχει πει κάτι τέτοιο ήταν σίγουρα περιορισμένο). Μέχρι και τα scrolls των σαμουράι ή κινέζικα βιβλία τακτικών πολέμου ποτέ δεν εξυψώνουν ή μιλάνε θετικά για τον πόλεμο αυτό καθεαυτό. Εσείς όλη αυτή την διάθεση στο να σχολιάζεται εγκλήματα πολέμου λες και οι άνθρωποι δεν έχουν ψυχές, λες και δεν είναι τραγωδία όταν χάνετε ένας άνθρωπος (ο οποίος δεν φταίει σε κάτι ή τουλάχιστον φταίει λιγότερο από τον αρχηγό του).
Θυμάμαι τους άλλους στο Twitter να γράφουν διαρκώς το ποσό θέλουν να "σκοτώσουν/λιώσουν/κατακτήσουν" τον αντίπαλο τους (και μιλάω και για ρωσόφιλους και φιλοουκρανικά "γκαρσόνια") και η ερώτηση μου είναι η εξής. Γιατί το λέτε και δεν το κάνετε ρε παιδιά;! Η πόρτα είναι ανοιχτή και τα σκυλιά δεμένα. Εάν έχετε τόσο μεγάλη ανάγκη για να δείτε μάχη, πάτε στην Ουκρανία. Εάν για εσάς η ανθρώπινη ζωή δεν έχει διαφορά από την ζωή μιας μύγας ή μιας κατσαρίδας περιμένω τα βίντεο και τις φωτογραφίες σας από εμπόλεμες ζώνες. Βέβαια εάν δεν το κάνετε αφήστε τις μεγαλοστομίες του online larping. Και εγώ έπαιζα Age of Empires και Age of Mythology αλλά καταλάβαινα ότι έπαιζα βιντεοπαιχνίδι δεν ένιωθα ότι ήμουν όντως στρατηγός.
ΥΓ Για να μην ακούσω για το σχόλιο μου ότι είμαι "φιλειρηνιστής" (ότι κι εάν σημαίνει αυτό) κάνω πολεμικές τέχνες εδώ και 7 χρόνια και κατά την διάρκεια full contact sparring ένοπλης μάχης είχα φάει με 100% δύναμη από αντίπαλο kali stick στο κεφάλι (στο οποίο δεν φορούσα σχεδόν τίποτα) και δεν βγήκα knock-out. Αυτά περί βίας και larping...
Προς τον φίλο που απάντησε στον Αχιλλέα: Εντάξει, σεβαστό φίλε. Δεν δημοσιεύεται το σχόλιο. Ο Αχιλλέας θα λάβει το mail σου για να συζητήσετε εφόσον το θέλει. Θα σου στείλουμε και ως διαχείριση ένα mail οπότε τα λέμε και από εκεί.
ΥΓ. Επιπλέον, άσχετα από την προσέγγιση του καθενός μας, ο πόλεμος έχει αποτιμηθεί θετικά σε μεγάλο μέρος της ρομαντικής διανόησης. Από τον Νοβάλις μέχρι τον Ράσκιν (για να μην μιλήσουμε για τα μεταγενέστερα). Οπότε δεν έχουμε ενοχές. Απλά κάνουμε την διάκριση στο τι εννοούμε χρησιμοποιώντας τον όρο. Άλλο ο πόλεμος ως φαινόμενο συνυφασμένο με με την διαμόρφωση συνθηκών Τάξης στην ανθρώπινη ιστορία και άλλο η κάθε μορφή βίας.
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Λες συνέχεια για "κλάψιμο" και δεν το καταλαβαίνω. Ποιος κλαίει; Ναι, γίνεται πόλεμος και τέτοια φαινόμενα θα υπάρξουν. Δεν σου έγραψα για το πόσο "κακός" είναι ο πόλεμος και τι καλά θα ήταν να κρατάμε όλοι χεράκια. Δεν σου είπα να επιλέξεις την πλευρά που έχει δίκαιο ή που θα υποστηρίξεις με βάση το ποια έκανε τα λιγότερα "εγκλήματα". Αλλά αυτό δεν αλλάζει το ότι κάποιες πράξεις ορθώς πρέπει να καταδικάζονται.