Σταμάτης Μαμούτος
Το μυθιστόρημα Σάνκια, του Ρώσου συγγραφέα Ζαχάρ Πριλέπιν, είναι ένα χαρακτηριστικό λογοτεχνικό δείγμα της ρεαλιστικής λογοτεχνίας. Νατουραλιστικό, θα το ονόμαζαν ενδεχομένως σε παλαιότερες εποχές. Κι, όμως, υπάρχουν λόγοι που το καθιστούν πολύ ενδιαφέρον σε κάποιον αναγνώστη της λογοτεχνίας του φανταστικού. Αρκεί αυτός να είναι νεορομαντικός. Όπως ήταν, για αρκετά χρόνια, και ο συγγραφέας του.
Ο Πριλέπιν έζησε μια ταραχώδη και αμφιλεγόμενη ζωή. Επειδή δεν είναι ιδιαιτέρως γνωστός στην Ελλάδα νομίζω ότι θα ήτα χρήσιμο να αναφερθώ σε κάποια βιογραφικά του στοιχεία, πριν παρουσιάσω το βιβλίο. Ο Πριλέπιν υπηρέτησε αρχικά στις ειδικές δυνάμεις της Ρωσικής Αστυνομίας, πολέμησε στον πρώτο πόλεμο της Τσετσενίας και, εν συνεχεία, παραιτήθηκε από την Αστυνομία για να γίνει δημοσιογράφος. Γνωρίστηκε με τον αρχηγό του Εθνικομπολσεβικικού Κόμματος της Ρωσίας, τον δημοφιλή συγγραφέα Έντουαρντ Λιμόνοφ, και σύντομα έγινε μέλος του συγκεκριμένου κόμματος. Ως μέλος των Εθνικομπολσεβίκων έζησε εκ των έσω το κίνημα των «nazbols».
Νazbols αποκαλούνται στην ρωσική πολιτική αργκό οι νεολαίοι του εθνικοσμπολσεβικικού κόμματος, που κατά τις δεκαετίες του ’90 και του ’00 αποτέλεσαν την αιχμή ενός ρωσικού νεορομαντικού κινήματος, το οποίο συνδύαζε τον πολιτικό ακτιβισμό με τον εθνικισμό, τον κομμουνισμό και το αίτημα για μια αισθητική επανάσταση. Οι nazbols οργάνωσαν πολλές εντυπωσιακές πορείες και διαμαρτυρίες. Τόπος συγκέντρωσής τους ήταν τα κεντρικά γραφεία του Εθνικομπολσεβικικού Κόμματος, τα οποία έμοιαζαν με κοινόβιο rockers και φοιτητών. Η ρωσική αστυνομία φέρθηκε με ανηλεή σκληρότητα στους νεαρούς nazbols και οι δικαστικές αρχές, υπό την πίεση της ρωσικής εξουσίας, καταδίκασαν σε εξοντωτικές φυλακίσεις τους περισσότερους εξ αυτών που είχαν την ατυχία να συλληφθούν σε κάποια συγκέντρωση ή πορεία.
Η ρωσική εξουσία ολοκλήρωσε την δίωξη του Εθνικομπολσεβικικού Κόμματος μέσα στην δεκαετία του 2000. Το 2001 φυλάκισε τον Λιμόνοφ με την γελοία κατηγορία ότι προετοίμαζε το κόμμα του προκειμένου να εισβάλει ένοπλα στο Καζακστάν! Ενώ το 2007 απαγόρευσε το Εθνικομπολσεβικικό Κόμμα, με την κατηγορία ότι ήταν ριζοσπαστικό. Ο Λιμόνοφ επανήλθε το 2010 ιδρύοντας το κόμμα «Η άλλη Ρωσία» στα πρότυπα του παλιού κόμματος, αλλά και σε μια περισσότερο προσιτή στον συνταγματικό φιλελευθερισμό εκδοχή. Και πάλι, όμως, δεν έλαβε έγκριση από τις αρμόδιες θεσμικές αρχές.
Ο Πριλέπιν, εντωμεταξύ, όλα αυτά τα χρόνια είχε μετακινηθεί σε πιο συντηρητικές επιλογές. Το 2018 έλαβε μέρος σε εκδηλώσεις του All-Russia People's Front, ενός μπλοκ συντηρητικών και αριστερών κομμάτων στο οποίο συμμετείχε και ο Πούτιν. Αυτός ήταν και ο λόγος ώστε ο Λιμόνοφ να ζητήσει στον Πριλέπιν να επιλέξει ή τους παλιούς του συναγωνιστές ή τους νέους του συνομιλητές. Μετά από λίγο καιρό ο Πριλέπιν ίδρυσε τελικά ένα δικό του συντηρητικό κόμμα με σοσιαλδημοκρατικές προτάσεις οικονομικής πολιτικής.
Προφανώς το παραπάνω βιογραφικό ανοίγει πολλά θέματα προς συζήτηση. Θέματα ιδεολογικού περιεχομένου, που έχουν να κάνουν με το πώς γίνονται στην μετασοβιετική Ρωσία αντιληπτές έννοιες όπως ο εθνικισμός, ο πατριωτισμός και ο σοσιαλισμός. Θέματα ιστορικού προβληματισμού, που αφορούν τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύουν την σοβιετική εποχή σήμερα οι αντιφιλελεύθερες πολιτικές δυνάμεις του συντηρητικού και του εθνικιστικού χώρου στην Ρωσία. Θέματα που μας οδηγούν στον σκοτεινό κόσμο των μυστικών υπηρεσιών και της ικανότητας του κράτους να αλλοιώνει ή να αφομοιώνει επαναστατικές συλλογικότητες ή προσωπικότητες. Ωστόσο ο σκοπός του άρθρου δεν είναι αυτός. Σκοπός του άρθρου είναι να παρουσιαστεί το μυθιστόρημα Σάνκια. Εξάλλου, μέσα από την ανάγνωσή του μπορεί ο αναγνώστης να εξάγει αρκετά συμπεράσματα και για όλα τα παραπάνω θέματα.
Το Σάνκια περιγράφει την ζωή των νεαρών nazbols κατά την εποχή που το Εθνικομπολσεβικικό Κόμμα ήταν ενεργό. Μπορεί ο Πριλέπιν να αναφέρει, εν είδει λογοτεχνικού παιγνίου, το κόμμα του μυθιστορήματος ως «Ένωση Δημιουργικών» και να στήνει την πλοκή του σε λογοτεχνικά πρόσωπα που δεν υπήρξαν. Μπορεί να προσθέτει κάποια περιστατικά που ποτέ δεν συνέβησαν, προκειμένου να δώσει ένταση και ενδιαφέρον στην υπόθεση που αφηγείται. Ωστόσο πίσω από την λογοτεχνική αφήγηση είναι σαφές ότι αναδύεται με λεπτομέρειες ο τρόπος ζωής των νεολαίων του κόμματος με τους οποίους ο Πριλέπιν συμπορεύτηκε για είκοσι σχεδόν χρόνια.
Πρωταγωνιστής είναι ο εικοσιπεντάχρονος Σάνκια. Σάνκια είναι στην ρωσική γλώσσα το επαρχιώτικο υποκοριστικό του ονόματος Αλέξανδρος. Ο Σάνκια είναι ένας νέος που ζει σε μια επαρχιακή πόλη και κατάγεται από ένα ξεχασμένο στον χρόνο χωριό, το οποίο δεν συνδέεται καν με ασφαλτοστρωμένο δρόμο με την υπόλοιπη χώρα. Ο πατέρας του πεθαίνει ενώ ο Σάνκια είναι μικρός. Το ίδιο και οι δυο αδελφοί του πατέρα του. Ο Σάνκια μένει ορφανός με την μητέρα του ενώ κάποιες φορές επισκέπτεται τον κλινήρη παππού και την υπερήλικη γιαγιά του στο απομονωμένο τους χωριό. Πρόκειται για έναν φτωχό νεαρό, που προέρχεται από τα χαμηλότερα στρώματα της μικροαστικής ρωσικής τάξης, χωρίς ιδιαίτερες καλλιτεχνικές ή λογοτεχνικές ανησυχίες (μολονότι στο κόμματα του συγκεντρώνονται πολλοί νεαροί καλλιτέχνες και φιλότεχνοι). Αλλά, ταυτόχρονα, πρόκειται και για έναν νεαρό που έχει υιοθετήσει μια ρομαντική οπτική επί της ζωής στην οποία ο εθνικισμός, ο αντιφιλελευθερισμός, ο σεβασμός σε ολόκληρη την ρωσική ιστορία (από την τσαρική μέχρι την σοβιετική της εποχή) και η απαίτηση για μια επαναστατική πολιτική δράση που θα ξεριζώσει την αντεθνική και ανήθικη καπιταλιστική κατάρα την οποία έσπειραν οι μεγαλοαστοί της χώρας σε συνεργασία με τους δυτικούς, μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, αποτελούν σταθερές τις οποίες (ο Σάνκια) είναι έτοιμος να υπερασπιστεί μέχρι θανάτου.
Μπορεί ο Πριλέπιν να μην εστιάζει στην ζωή των rockers του κόμματος, όπως θα μου άρεσε, και να προτιμά την περιγραφή των φτωχών και σχετικά ακαλλιέργητων νεαρών εθνικιστών της Ρωσίας. Ωστόσο καταφέρνει να αποδώσει με ψυχογραφική λεπτομέρεια την εσωστρεφή, πεισματάρικη και σκληροτράχηλη ψυχοσύνθεση των νεαρών αυτών Ρώσων εθνικομπολσεβίκων, οι οποίοι αναγκάζονταν να υποστούν φρικιαστικούς ξυλοδαρμούς από την Αστυνομία, ζούσαν υπό τον φόβο της προδοσίας από πληροφοριοδότες των μυστικών υπηρεσιών που είχαν παρεισφρήσει στις οργανώσεις τους και αντιμετώπιζαν πολλές ακόμη δυσκολίες, χωρίς να φοβούνται στιγμή και δίχως να σβήνει η φλόγα του ρομαντικού τους ψυχισμού. Πολύ έξυπνες είναι οι περιγραφές των ερωτικών στιγμών. Ενώ η μιζέρια, ο αλκοολισμός και η πλήρης έλλειψη σκοπού της ζωής για τους νέους που προέρχονταν από μεσαία και χαμηλά κοινωνικά στρώματα στις συνθήκες του μετασοβιετικού καπιταλισμού αναδεικνύονται από τον Πριλέπιν με επιτυχημένο τρόπο.
Συμπερασματικά το Σάνκια, που κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Τόπος το 2018, είναι ένα μυθιστόρημα που μπορεί να μην αφορά κάποιον ο οποίος απλώς διαβάζει φανταστική λογοτεχνία. Ασφαλώς δεν θα φανεί ενδιαφέρον στους νεο-fantasy αναγνώστες που τα αναγνώσματά τους εξαντλούνται στις μετά Μάρτιν παρλάτες, οι οποίες λανσάρονται από το εκδοτικό στερέωμα ως σύγχρονη λογοτεχνία του φανταστικού. Είναι, όμως, απαραίτητο ανάγνωσμα για τους «κανονικούς» αναγνώστες της λογοτεχνίας του φανταστικού, που αρέσκονται να αναζητούν τις επιμέρους συνάφειες και σχέσεις του αγαπημένου τους λογοτεχνικού πεδίου με τα υπόλοιπα παρακλάδια της ρομαντικής κοσμοθέασης.
Σχόλια:
Είναι καλό. Να το πάρω;
Ο/Η Σταμάτης είπε...Είναι όπως το παρουσιάζω. Έχουν δυνατή παράδοση στον λογοτεχνικό κοινωνικό ρεαλισμό οι Ρώσοι.
Περιγράφει καλά τις συνθήκες και τον τρόπο ζωής των φτωχών νεαρών Ρώσων εθνικομπολσεβίκων που ζούσαν στα αστικά κέντρα (μικρά ή μεγάλα). Έχει και κάποια στοιχεία περιπέτειας στις περιγραφές των κομματικών συμπλοκών και των ακτιβισμών. Άψογη ψυχογραφία και τραγική κορύφωση στο τέλος, που συνδέεται με τα κοινωνικά και τα υπαρξιακά αδιέξοδα των πρωταγωνιστών.
Από την άλλη όλες οι αναφορές στην νεολαιίστικη κουλτούρα είναι στο ίδιο σκυθρωπό ύφος και δεν έχουν καμία σχέση με τον "ηρωικό νεορομαντικό" τόνο που την περιγράφω εγώ στο Ιππότες των Δρόμων. Δεν θα δεις κάτι τέτοιο, άσχετα αν υπάρχουν κοινές θεματικές.
Αν σου αρέσει αυτό το στυλ γραφής είναι πολύ καλό βιβλίο. Ακόμη και αν δεν σου αρέσει αυτό το στυλ, είναι καλογραμμένο. Δεν χάνεις τον χρόνο σου.
Πώς μπορούμε να προμηθευτούμε το βιβλίο;
Ο/Η Banshee είπε...Σε όλα τα βιβλιοπωλεία εκτός από εκείνα του "χώρου" γιατί ελέγχονται απ τη Νου ΔΟΥ και τους απαγορεύει να προσφέρουν τέτοιες κυκλοφορίες.
Αστείοι κρυπτοπασόκοι, υποπίπτετε εις την νοσταλγίαν τριτοκοσμικών ηγετίσκων που χρωστούν χρήματα εις γνήσιους πατριώτες δικηγόρους της αστικής ημών τάξεως. Αφελείς νεανίες λησμονείτε ότι η αστική ελληνική τάξις πραγματοποίησε την Επανάστασιν του Γένους. Ενώ αι εθνικομπολσεβικικαί ομάδες διαλέγοντο με τας αρχάς του σιδηρούν παραπετάσματος, οργανώνοντας τρομοκρατικές επιδρομές και προκαλώντας αποσταθεροποίησις εις τον δυτικό ήμών ελεύθερο κόσμον.
Εις ποιον ιδεολογικόν απόπατον θα υποπέσετε ακόμη; Θλίβομαι διότι την στιγμήν που αι πατριωτικαί δυνάμεις της ελληνικής νιότης ακολουθούν την ατραπόν της προκοπής και στηρίζουν τα αιτήματα του ηφαρμοσμένου χιτλερισμού ψηφίζοντας Δεξιά κυβερνητικά κόμματα, αι στρασεροδραγούμηδες αναπαράγουν την αριστεροπασοκική αλητοκρατίαν.
Προσφάτως μόλις η αρσακειάς Ιωάννα Τούνη, ούτη η καλλιπλόκαμη ημίθεα με τας σφριγηλάς καμπύλας, τους τουρλοτούς γλουτούς και την αρχαιοελληνικά νορδική κεφαλίν, αποκάλυψε την αριστερή συνωμοσίαν εις τους κόλπους της ελληνικής νεότητος. Ουδείς κοπρίτης νεοέλλην θέλει να εργαστεί και έπειτα όλοι διαμαρτύρονται ωσάν να αποτελούν πραγματικά προβλήματα η ανασφάλιστος εργασίαν, αι αδήλωται εισφοραί, αι απλήρωται υπερωρίαι και αι μισθοί των 400 ευρώ. Εαν δεν θυσιαστούν τα νιάτα της χώρας, όπως η συναγωνίστρια Τούνη προτρέπει, πως θα λειτουργήσουν αι αγοραί και θα προκόψει το εθνικό ημών κεφάλαιον;
Αλλά ταύτης φύσεως προβληματισμοί δεν συγκινούν αναρχικά στοιχεία ωσάν εκείνα που υποκινούν αλητοκράται αιώνιοι φοιτητάς και
οι κρυπτομαρξισταί συνοδοιπόροι των. Ούτοι προτιμούν να ζουν εις τας κόσμους των, οραματιζόμενοι "δικαία κατανομή πλούτου", "προστασία της εργατικής τάξεως", "εθνική παιδεία" και "δωρεάν δημόσια υγεία". Ας γλάσωμεν κύροι. Μα είναι αιτήματα ούτα;
Ο σοσιαλισμός ήτο ασθένεια του προηγούμενου αιώνος αφελείς νεανίσκοι. Ο Δυτικός Πολιτισμός και ημείς αι πιστοί του Άβαταρ υπερασπισταί του ΕΝΙΚΗΣΑΜΕΝ.
Η Φοιτητική Λέσχη Φανταστικής Λογοτεχνίας είπε...
Ανώνυμε, μπορείς να το προμηθευτείς από όλα τα ενημερωμένα βιβλιοπωλεία. Ενδεικτικά παραθέτουμε τα εξής.
https://www.politeianet.gr/books/9789604992454-prilepin-zakhar-topos-motibo-ekdotiki-sankia-281374
https://www.malliaris.gr/prilepin-zahar-ΠΡΙΛΕΠΙΝ-ΖΑΧΑΡ
https://www.public.gr/product/books/greek-books/literature/translated-literature/sankia/prod8980997pp/
Ακόμη και σε ένα βιβλιοπωλείο της γειτονιάς σου μπορεί να το βρεις.
Διαφορετικά θα το βρεις στο Φεστιβάλ Βιβλίου που πραγματοποιείται αυτές τις ημέρες σο Ζάππειο.
Πατριάρχη, έκανε το κόμμα του υιού σου κίνηση πολιτισμικού ματ με την Τούνη, αλλά απάντησαν και οι συριζαίοι εξίσου ποιοτικά με τη Τζούλια Νόβα. Η πολιτική σύγκρουση είναι πλέον σφοδρή....
Η ΦΛΕΦΑΛΟ τι άποψη έχει για τον Νίτσε και τις διδαχές του?
Η Φοιτητική Λέσχη Φανταστικής Λογοτεχνίας είπε...
Καταρχάς δεν ξέρουμε αν ευσταθεί η έννοια "διδαχές". Είναι προς συζήτηση αν θέλησε ποτέ να διδάξει ο Νίτσε.
Μια γενική μας θέση είναι ότι αν τον εξετάσουμε ως φιλόσοφο του 19ου αιώνα έχει πολλές ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις, ανεπανάληπτο ύφος, αλλά οι κεντρικές του ιδέες είναι σε πολλές περιπτώσεις επανεπεξεργασμένες και η "αρχική τους πατρότητα" ανήκει σε προγενέστερους Γερμανούς φιλοσόφους, όπως ο Φίχτε, ο Στίρνερ, ο Σοπενάουερ κλπ.
Αν πάλι τον εξετάσουμε ως κομμάτι της παραδοσιοκρατικής, εθνικιστικής κλπ διανόησης θα διαπιστωσουμε ότι αποτελεί μια από τις λίγες περιπτώσεις που ο εθνικιστικός χώρος, σε όλη την Ευρώπη, ακολούθησε τη συνηθισμένη πρακτική των μαρξιστών να οικειοποιηθεί έναν διανοητή, διαστρεβλώνοντας στο έπακρο τα όσα είπε. Αν εξαιρέσουμε τη "Γέννηση της Τραγωδίας" στα μεταγενέστερα έργα του όχι μόνο δεν υπάρχει καμία σχέση με τον εθνικισμό (πολύ περισσότερο με τον εθνικοσοσιαλισμό) αλλά ο ατομικιστικός υπαρξισμός του είναι εντελώς αντίθετος με αυτόν. Η κριτική του προς τις νεωτερικές συνθήκες και επικρατούσες αντιλήψεις και η εθνικίστρια αδελφή του αποτέλεσαν τους βασικούς λόγους αυτής της παρανόησης.
Εντάξει, από κει και πέρα, έχει να κάνει με τα αναγνώσματα του κάθε μέλους. Σε άλλους αρέσει περισσότερο, σε άλλους λιγότερο.
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Να υποθέσω ότι η διαφωνία σας με την στρασσερική πτέρυγα είναι μόνο η Ουκρανία και το αζοφ; Αν θυμάμαι καλά πρόσφατα ανέβηκαν άρθρα που συνδέουν την τρίτη θέση με τους Ουκρανούς που αντιστάθηκαν στην επιθετική πολιτική της Μόσχας από την άλλη μεριά οι εμ αν και ουσιαστικά είναι κόκκινοι φασίστες έχουν ως κύριο ρόλο τον ρωσικό επεκτατισμό που έρχεται σε αντίθεση με την πιο φασίζουσα ή φιλοναζιστική χροιά των Ουκρανών μαζί όμως με τους οποίους πολέμησαν και Έλληνες της μειονότητας όπως στην άλλη πλευρά έγινε το ίδιο
Η Φοιτητική Λέσχη Φανταστικής Λογοτεχνίας είπε...
Aνώνυμε δεν διαφωνούμε με κάποια πτέρυγα. Στο συγκεκριμένο θέμα έχουμε απλά διαφορετικές προσεγγίσεις από κάποια ιστολόγια που εκφράζουν αυτή την πτέρυγα (αλλά όχι ολόκληρη την πτέρυγα). Εξάλλου η Φ.λΕ.ΦΑ.ΛΟ. συσπειρώνει κάθε εκφραστή του πολιτικού Ρομαντισμού. Από συντηρητικό μέχρι τον πλέον ριζοσπάστη.
Στο ουκρανικό ζήτημα η θέση μας δεν είναι φιλο-ρωσική. Δεν είναι όμως ούτε και φιλο-ουκρανική. Γιατί πολύ απλά έχουμε αναλύσει στο παρελθόν (https://flefaloarticles.blogspot.com/2021/04/blog-post.html) ότι πρόκειται για ένα λεπτό και μπερδεμένο ζήτημα. Κι επειδή δεν είμαστε ούτε κυβέρνηση ούτε οργανωμένο πολιτικό κίνημα ώστε να απαιτείται άμεσα να συνάψουμε μια γεωπολιτική συμμαχία, κι επειδή δεν θυμόμαστε κανέναν Ουκρανό και κανέναν Ρώσο να μας στηρίζει στο μακεδονικό (ή σε άλλα εθνικά μας θέματα), απλώς παρατηρούμε και αναλύουμε το συγκεκριμένο θέμα με νηφαλιότητα.
Στο κίνημα του Λιμόνοφ αναφερόμαστε συχνά όχι λόγω της εθνικής καταγωγής του. Αλλά λόγω του ότι ήταν πολύ πρωτότυπο και απόλυτα νεορομαντικό. Επιπλέον, με τον εθνικομπολσεβικισμό, με τον στρασερισμό και με τα υπόλοιπα ρεύματα του ριζοσπαστικού ρομαντικού εθνικισμού καταπιανόμαστε α) γιατί θεωρούμε ότι περιλαμβάνουν εξόχως σημαντικές πολιτκές προτάσεις και προθέσεις γόνιμης ζύμωσης ιδεών, β) είναι σχεδόν άγνωστα στο ευρύ κοινό γ) έχουν έντονες ρομαντικές καταβολές κα δ) έχουν δικαιωθεί από την ιστορία, υπό την έννοια ότι δεν εξέπεσαν σε εκπτώσεις οραμάτων και σε προσαρμογές ιδεών σε αλλότρια συμφέροντα (όπως συνέβη με ισχυρότερες τάσεις).