Σταμάτης Μαμούτος
Όσο τα χρόνια περνούν τόσο περισσότερο αισθάνομαι συναισθηματικά συνδεδεμένος με περιόδους της ζωής που είναι μεστές συμβολικού περιεχομένου. Οι καλοκαιρινές διακοπές ήταν ανέκαθεν μια απ’ αυτές. Συνυφασμένες με τον ήλιο, το φως, την ελληνική εξοχή, την θάλασσα και το τέλος των σχολικών περιόδων, οι διακοπές του καλοκαιριού αποτέλεσαν στα παιδικά μου χρόνια την πιο έντονη τομή της ζωής μου ανά έτος. Ασφαλώς, όταν ενηλικιώθηκα εκείνο το βίωμα έδειχνε να ξεφτίζει. Ίσως οι σειρήνες της «λογικής» που συνοδεύουν την ενηλικίωση να ήχησαν θελκτικές για κάποια χρόνια στ’ αυτιά μου. Και να με έφεραν, με αθόρυβο τρόπο, μπροστά στον κίνδυνο της απώλειας του συναισθηματικού πλούτου που με βοηθούσε ως παιδί να αναπτύξω μια ξέφρενη αισθαντικότητα. Όμως, ευτυχώς, οι σειρήνες της «λογικής» των ενηλίκων δεν κατάφεραν τελικά, μέχρι σήμερα, να με παρασύρουν στην παγίδα μιας ζωής σαν αυτές που τυποποιεί το, απονευρωμένο πνευματικά, περιβάλλον της αστικής νεωτερικής κανονικότητας. Θαρρώ πως ένα μεγάλο μέρος του παιδικού μου εαυτού εξακολουθεί να διατηρεί αλώβητο το δικό του βασίλειο στα βάθη της συνείδησής μου. Πράγμα που σημαίνει ότι εξακολουθώ να βιώνω -ή τουλάχιστον να θέλω να βιώνω- και να εκτιμώ το καλοκαίρι με τον τρόπο που το έκανα όταν ήμουν μικρός.
Επίκεντρο των παιδικών μου καλοκαιριών αποτέλεσε ο τόπος καταγωγής της μητέρας μου. Η Ανδραβίδα· μια κωμόπολη της δυτικής Πελοποννήσου με πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία. Η Ανδραβίδα υπήρξε πρωτεύουσα του πριγκιπάτου της Αχαΐας το οποίο ίδρυσαν Βαλόνοι σταυροφόροι κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας (1205-1460). Την Ανδραβίδα επέλεξαν ως έδρα της εξουσίας τους οι πρίγκιπες Βιλλεαρδουίνοι και στον ναό της Αγίας Σοφίας, που χτίστηκε κάπου στα 1240 από Δομινικανούς μοναχούς και σήμερα σώζεται το πανέμορφο ιερό της με τις τοξοτές γοτθικές οροφές -δίπλα στο πετρόχτιστο δημοτικό σχολείο-, γίνονταν οι στέψεις των διαδόχων του πριγκιπάτου και συνεδρίαζε η υψηλή κούρτη. Ακόμη δεν έχει υπάρξει απάντηση των σύγχρονων ιστορικών στο ερώτημα αν το όνομα της πόλης προέρχεται από την γαλλική λέξη Andreville.
Οι αιώνες παρήλθαν, οι ιππότες πέρασαν στην σφαίρα του μύθου και η Ανδραβίδα έγινε μια τυπική επαρχιακή κωμόπολη του ελληνικού κράτους. Όμως το συμβολικό της φορτίο παραμένει μέχρι σήμερα ισχυρό. Η Ανδραβίδα και οι γύρω περιοχές επανήλθαν σε ελληνικά χέρια λίγα χρόνια πριν πέσει η Πόλη και η υπόλοιπη Ελλάδα στα χέρια των Οθωμανών. Η μεσαιωνική ιστορία της Ανδραβίδας αντανακλά, με τον πλέον εμφατικό τρόπο, την εθνική αντίληψη στην οποία αρθρώθηκε ο νεότερος ελληνισμός. Δηλαδή, την αντίληψη του ανάδελφου και ξεχωριστού έθνους που κινδυνεύει ταυτόχρονα με την απώλεια της εδαφικής του κυριαρχίας από τα τουρκικά στίφη της ανατολής και με την απώλεια της εθνικής του ανεξαρτησίας από τον επεκτατισμό των δυτικών Ευρωπαίων. Πρόκειται για την αντίληψη που αφομοίωσε και εξέφρασε στο πεδίο της πολιτικής ιδεολογίας ο ελληνικός Ρομαντισμός του 19ου αιώνα και, ασφαλώς, ο ελληνικός ρομαντικός εθνικισμός μέχρι σήμερα.
Ο Βρετανός ιστορικός Ουίλιαμ Μύλερ, κατά τα πρώτα έτη του 20ου αιώνα, περιέγραψε την περιοχή γύρω από τον σιδηροδρομικό σταθμό της Ανδραβίδας ως εξής .
«Εκ πρώτης απόψεως ο σταθμός ούτος κατ’ ουδέν διακρίνεται από των λοιπών της πελοποννησιακής γραμμής. Βλέπομεν εκεί τον συνήθη όμιλον χωρικών πινόντων καφέν ή ρητινίτην και τρωγόντων λουκούμια υπό το πολύφυλλον στέγασμα του καφενείου του σταθμού· βλέπομεν τον συνήθη περιοδεύοντα νεαρόν εφημεριδοπώλην, αναβοώντα τα τελευταία πολιτικά νέα των Αθηνών. Αλλ’ ολίγον πέραν του σταθμού ανακαλύπτομεν την θέα περιέργου κτιρίου, οιον ηθέλομεν μεν προσδοκήσει να ίδωμεν εν Γαλλία […]. Το μέγα εκείνο νορμαννικόν τόξον […] υπομνήσκει ημάς, ότι έχομεν προ ημών την Ανδραβίδαν, την άλλοτε πρωτεύουσαν της «νέας Γαλλίας» εκείνης, ην ίδρυσαν οι Γάλλοι σταυροφόροι δια του ξίφους αυτών […].
Οι αγαθοί κάτοικοι της Ανδραβίδας σπανίως έχουσιν επισκέπτας εκ της «Ευρώπης». Διό ταχέως ηθροίσθη περί ημάς όμιλος, όπως δείξη εις ημάς τα’ αξιοθέατα της λησμονημένης εκείνης γαλλικής πρωτευούσης του δεκάτου τρίτου αιώνος[1]».
Η Ανδραβίδα του 1983, της οποίας οι αναμνήσεις είναι οι πρώτες του συγκεκριμένου τόπου που φωλιάζουν ακόμη ζωντανές στο νου μου, δεν διέφερε σε πολλά από την Ανδραβίδα του 1908 που περιέγραψε ο Μύλλερ. Το πατρικό της μητέρας μου ήταν ακριβώς πίσω από το καφενείο που ανέφερε στο άρθρο του ο Βρετανός ιστορικός. Ο σιδηροδρομικός σταθμός παρέμενε πολύβουος και φιλοξενούσε το μαζικό μέσο μεταφοράς που προτιμούσαν να χρησιμοποιούν οι περισσότεροι κάτοικοι του τόπου. Το διπλανό καφενείο -του οποίου οι θαμώνες απολάμβαναν για έναν αιώνα την ευεργετική δροσιά του ίσκιου των μεγάλων δέντρων- είχε περάσει στην διαχείριση της κυρά-Χρυσούλας. Ενώ οι κάτοικοι έτρεχαν ακόμη να προσανατολίσουν εγκάρδια όποιον ξενομερίτη τύχαινε να περάσει από εκείνα τα μέρη.
Στις μέρες μας, όμως, όλα έχουν αλλάξει. Οι αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν από το 1991-92 μέχρι σήμερα ήταν πολλαπλά περισσότερες από όσες είχαν πραγματοποιηθεί στο πέρασμα ενός ολόκληρου αιώνα. Κι όπως συμβαίνει συνήθως οι πολλές και γρήγορες αλλαγές δεν αφομοιώνονται δημιουργικά κι αλλοιώνουν τόσο την αισθητική των περιοχών όσο και τις συμπεριφορές των κατοίκων τους. Κάπως έτσι ο εκσυγχρονισμός της παγκοσμιοποίησης άφησε το βάναυσο στίγμα του σε άλλη μια γωνιά της Ελλάδος. Οι ράγες του τραίνου στις οποίες τοποθετούσα πρόκες και τσίγκινα καπάκια μπουκαλιών -τα οποία έμοιαζαν με σπαθιά και ιπτάμενους δίσκους όταν ο ερχόμενος συρμός τα πατούσε κι άλλαζε το σχήμα τους- είναι πια βυθισμένες ανάμεσα σε ξερόχορτα. Το καφενείο έχει γίνει ένα συμπαθητικό mini market ενώ ο σταθμός παρέμενε για χρόνια εγκαταλελειμμένος και μόλις πρόσφατα μια ομάδα κατοίκων πήρε την πρωτοβουλία να στεγάσει στους χώρους του την, επίσης εγκαταλελειμμένη από τους θεσμούς, δημοτική βιβλιοθήκη.
Τα καλοκαίρια της παιδικής μου ηλικίας στην Ανδραβίδα έχουν σχηματίσει ένα πυρίκαυστο ίχνος στην μνήμη. Ασφαλώς η μεσαιωνική αισθητική της περιοχής είχε ήδη ξεφτίσει την δεκαετία του ’80. Παρέμενε όμως ζωντανή η παραδοσιακή οργανική κοινότητα. Στο καθαρά αισθητικό μέρος τα διάσπαρτα μεσαιωνικά μνημεία βρίσκονταν ανάμεσα σε παραδοσιακά σπίτια με κεραμιδένιες σκεπές, που είχαν τις κεντρικές τους εισόδους στον δημόσιο δρόμο. Τα σπίτια με τις εισόδους στους δημόσιους δρόμους, οι εύφοροι αγροί, οι χωματόδρομοι και οι αλάνες έκαναν την περιοχή να μοιάζει με κάποια από τις πόλεις του αμερικανικού νότου που βλέπαμε στις ταινίες western.
Ο φούρνος του παππού μου εξακολουθούσε να αποτελεί μια μικρή κούρτη των πέριξ γειτονιών. Το μισό χωριό περνούσε από εκεί για να πει μια καλησπέρα και να «δει κανέναν άνθρωπο» -σύμφωνα με την ορολογία της περιοχής-, καθ’ όλη την διάρκεια της μέρας. Εκεί κυκλοφορούσαν τα νέα της περιοχής ειπωμένα από στεγνά χείλη κουρασμένων αγροτών, που αναπαύονταν στους πάγκους και στα ξύλινα καθίσματα απέναντι απ’ την τεράστια πινακωτή και δίπλα στους ξεφτισμένους βυσσινί πλίθινους τοίχους. Στον φούρνο οργανώνονταν και οι ομαδικές εξορμήσεις στην θάλασσα. Τα αυτοκίνητα ήταν ακόμη σπάνια και οι γιοι της Χρυσούλας ή ο Σπυράκος της «Τσιγγούλας», που είχαν αγροτικά οχήματα με καρότσες, έλεγαν στον φούρνο ότι θα πήγαιναν για μπάνιο μια συγκεκριμένη ώρα. Σχεδόν αμέσως, με κάποιον μαγικό τρόπο, το νέο κυκλοφορούσε σε όλες τις γειτονιές γύρω απ’ τον σιδηροδρομικό σταθμό. Λίγο αργότερα δεκάδες άντρες με ηλιοκαμένα πρόσωπα, γυναίκες με τσεμπέρια και φωνακλάδικα παιδιά σκαρφαλώναμε στην καρότσα και κινούσαμε για να απολαύσουμε τις ακτές του Ιονίου. Στον φούρνο γίνονταν και πολλά προξενιά. Οι συγγενείς νεαρών ζευγαριών συναντιούνταν για να διαπραγματευτούν στα αρχικά στάδια τον έρωτά τον παιδιών τους.
Ο ξάδερφός μου ο Γιάννης αποτελούσε το επίκεντρο της παρέας δεκάδων πιτσιρικάδων που μαζεύονταν στους δρόμους πίσω απ’ τον σταθμό του τραίνου για να παίξουν. Δίπλα του ήταν συνεχώς η αδερφή του η Μαριλένα και η ξαδέρφη η Έλενα. Και γύρω τους μαζεύονταν όχι μόνο τα υπόλοιπα ξαδέρφια μας αλλά σχεδόν όλα τα παιδιά της κάτω ρούγας. Ο Γιάννης είχε την ικανότητα να σπάσει τα νεύρα και να διαταράξει την ησυχία τριών γειτονιών, ταυτοχρόνως, σε ελάχιστα λεπτά. Αλλά όταν κατέβαινα για διακοπές το δίδυμο που συγκροτούσαμε ήταν κυριολεκτικά απερίγραπτο. Η παρουσία μου αποτελούσε κάτι σαν μαγνήτη για κάθε χαμίνι της Ανδραβίδας.
Πολλά χρόνια αργότερα οι γείτονες μου έλεγαν ότι το άκουσμα της καθόδου μου για διακοπές προκαλούσε ρίγη στα γύρω σπίτια. Άπαντες γνώριζαν ότι η παρουσία μου στον φούρνο θα αποτελούσε το σύνθημα για να μαζευτεί γύρω μου μια ορδή πιτσιρικιών από κάθε γωνιά της κωμόπολης, που τα ξεφωνητά και τα γέλια τους θα επέτρεπαν στην γειτονιά να κοιμηθεί μόνο όταν θα τελείωναν οι διακοπές μου και θα επέστρεφα στην Αθήνα. Έτσι, μέχρι να ολοκληρωθεί η σχολική χρονιά και να κατεβώ με την μητέρα μου για διακοπές, οι κάτοικοι της γειτονιάς που περιέγραψε ο Μύλλερ στο άρθρο του είχαν να λύσουν το μόνιμο πρόβλημα που άκουγε στο όνομα Γιάννης. Αλλά όταν πατούσα το πόδι μου στον φούρνο ο πανικός γενικευόταν. Κανείς δεν μπορούσε να περιορίσει την δράση δυο δαιμόνων. Με τον ξάδερφό μου συγκροτούσαμε ένα δίδυμο παρόμοιο με τους Ντιουκς. Περνούσαμε τα καλοκαίρια μας παίζοντας με ανεξάντλητη ορμή και κάνοντας επώδυνες φάρσες σε όποιον είχε την ατυχία να βρεθεί στον δρόμο μας. Όταν δεν βρίσκαμε κάποιον άλλο να πειράξουμε ανταλλάσαμε μπουνιές μεταξύ μας, τσακωνόμασταν και συμφιλιωνόμασταν πάνω από δέκα φορές μέσα σε ένα καλοκαίρι.
Όταν ξυπνούσαμε διαβάζαμε Μπλεκ, Περιπέτεια, Μικρό Ήρωα, Αγόρι και τα υπόλοιπα comics στην σκιά κάποιου τοίχου. Όταν τελειώναμε το διάβασμα διοργανώναμε τουρνουά με κληρώσεις ζευγαριών στο ποδοσφαιράκι με τα ελατήρια ή στο Subbuteo. Μετά άρχιζε ο πανικός! Παίζαμε μπάλα, μήλα, κεραμιδάκια, κρυφτό και πόλεμο με ξύλινα τυφέκια. Βολτάραμε με τα ποδήλατα, μπουκάραμε σε κήπους για να πιούμε νερό σε βρύσες, πλακωνόμασταν στο ξύλο με παιδιά από άλλες γειτονιές. Κάναμε ένα διάλειμμα για να δούμε κινούμενα σχέδια (Στρουμφάκια, Το θαυμαστό ταξίδι του Νιλς Χόλγκερσον, Αστυνόμο Σαϊνη, Thundercats, Κάντυ-Κάντυ κλπ) ή κάποια αγαπημένη σειρά της εποχής, όπως το Σογκούν, τον Μαγκάιβερ και, ασφαλώς, τον Ιππότη της Ασφάλτου. Και μετά συνεχίζαμε να παίζουμε. Αν κουραζόμασταν το σπίτι του Γιάννη γινόταν η βάση μας. Ο θείος μου ο Βασίλης είχε αρχίσει να γεύεται τους καρπούς της πρώτης του επαγγελματικής επιτυχίας και ο Γιάννης με την Μαριλένα διέθεταν ένα σπίτι που έμοιαζε με παλάτι στα μάτια των υπολοίπων. Μεγάλη έγχρωμη τηλεόραση στην οποία βλέπαμε το Μουντιάλ του ’86, κονσόλα παιχνιδιών για να παίζουμε Barbarian, video για να βλέπουμε τον Ράμπο και ταινίες με νίντζα ή τον Εξολοθρευτή. Η θεία μου η Κατερίνα έβλεπε πανικόβλητη το χωλ του σπιτιού της να γεμίζει από είκοσι και πλέον πιτσιρικάδες, που στριμωχνόμασταν για να χωρέσουμε και να αποκτήσουμε όσο το δυνατόν καλύτερη οπτική στην οθόνη.
Ορισμένες φορές ο θείος μου ο Μένιος και ο αδερφός του παππού μου ο Θοδωράκης προσέφεραν σε εμένα μια δυνατότητα που φάνταζε μεγάλο προνόμιο στα μάτια των άλλων παιδιών. Με έπαιρναν, από τότε που ήμουν σε νηπιακή ακόμη ηλικία, μαζί τους στην αγορά για να παρακολουθήσουμε τα ποδοσφαιρικά ντέρμπι στις τηλεοράσεις των καφενείων. Το ποδόσφαιρο ήταν εκείνα τα χρόνια μια πανελλαδική λαϊκή γιορτή και η παρουσία μου ανάμεσα στους άντρες που σύχναζαν στην αγορά ήταν κάτι σαν τελετουργικό αποδοχής στην κοινότητα των αρχόντων της πόλης.
Όμως το μυστικό βασίλειο των παιδιών της γειτονιάς ήταν το ξυλουργείο του θείου Κώστα. Στεκόμασταν απ’ έξω και θαυμάζαμε την τεράστια βάρκα ψαρέματος που κατασκεύαζε, η οποία έμοιαζε στην αρχή σαν σκελετός θαλάσσιου κήτους. Μπαίναμε μέσα και τα ρουθούνια μας γέμιζαν από τις μυρωδιές του πλαναρισμένου ξύλου. Πατούσαμε στα μαλακά πριονίδια και παρακαλούσαμε τον θείο Κώστα να μας φτιάξει ξύλινα τυφέκια. Κι όταν τον βλέπαμε να πηγαίνει στο βάθος εγώ και το Λενιώ - η ξαδέρφη μου και κόρη του θείου Κώστα- καρφώναμε ταβανόπροκες σε έπιπλα που είχε σχεδόν ετοιμάσει προς παραλαβή. Αν ήταν άλλος στην θέση του θα μας έδερνε ακόμη. Όμως ο θείος είναι ένας γλυκός άνθρωπος. Ένα αιώνιο παιδί που μας χαριζόταν με μερικές επιπλήξεις.
Με το Λενιώ κατασκευάζαμε και ινδιάνικες καλύβες. Αλλά αν συνεχίσω να περιγράφω τα παιχνίδια εκείνων των χρόνων ίσως χρειαστεί να γράψω ένα ολόκληρο βιβλίο. Θα σταθώ, προς το παρόν, σε ένα αλησμόνητο συμβάν που συνέβη μπροστά στο ξυλουργείο.
Είχα μεγαλώσει. Πρέπει να ήμουν δώδεκα ετών, μπορεί και παραπάνω. Ο φούρνος του παππού μου, του Σωτήρη, είχε κλείσει. Πλησίαζε η ώρα που θα γκρεμιζόταν και ένιωθα σαν να έχανα ένα κομμάτι της καρδιάς μου. Οι πλίθινοι τοίχοι του είχαν ακούσει ατελείωτες ιστορίες χαράς και λύπης για έναν περίπου αιώνα. Ήμουν σίγουρος ότι άκουγαν και τα όσα μου εξιστορούσε ο παππούς μου για τις περιπέτειές του στον πόλεμο του ’40, τα οποία τον έβαζα αχόρταγα να επαναλαμβάνει. Ήμουν στο σπίτι κι απ' το βάθος του δρόμου, εκεί που βρισκόταν το ξυλουργείο, ακούστηκαν κάποιοι να φωνάζουν το όνομά μου. Κινήθηκα προς την πόρτα να δω ποιοι ήταν. Η αείμνηστη γιαγιά μου η Αθηνά, πάντα καλοπροαίρετη, μου είπε με τεταμένη την προσοχή, «ο θείος σου κι ξάδερφός σου σε φωνάζουνε, τράβα να δεις τι θέλουν». Η αγαπημένη μου γιαγιά, μολονότι γνώριζε με ποιους είχε να κάνει, παράμενε πάντοτε αθώα. Πίστεψε ότι ο ανιψιός κι ο εγγονός της κάποιο σοβαρό λόγο θα είχαν για να με ζητούν.
Πράγματι από την είσοδο του ξυλουργείου ο θείος Κώστας και ο Γιάννης με καλούσαν. «Τι συμβαίνει;» ρώτησα ψυλλιασμένος ότι κάτι σκάρωναν. «Θέλουμε διαιτητή και μάρτυρα» μου απάντησαν και με οδήγησαν στην αυλή του ξυλουργείου, όπου και διαπίστωσα τι θα ακολουθούσε. Ο Γιάννης είχε ένα παπάκι Honda c90, αν θυμάμαι καλά, και ο θείος έναν δυνατό μπόμπο (δεν θυμάμαι το μοντέλο). Τα δυο μηχανάκια είχαν στηθεί στραμμένα σε αντίθετη φορά ενώ ένα χοντρό σκοινί είχε δεθεί στις δυο σχάρες τους για να κρατά ενωμένα τα πίσω τους μέρη. Στην ορολογία της εποχής θείος και ανιψιός «τα είχαν δέσει». Μόλις μου έδωσαν οδηγίες για το πότε θα έδινα το παράγγελμα έναρξης της κόντρας, ανέβηκαν ο καθένας στο μηχανάκι του και τα έβαλαν να δουλέψουν λίγο για να ζεσταθούν. Όταν όλα ήταν έτοιμα έδωσα το παράγγελμα και η μάχη άρχισε. Θείος και ανιψιός γκάζωναν στο τέρμα τα μηχανάκια τους, έχοντας πρόθεση να παρασύρει ο ένας τον άλλο προς το μέρος του. Αφού σήκωσαν την γειτονιά στο πόδι και έλιωσαν τα ελαστικά τους, νικητής τελικά αναδείχτηκε ο Γιάννης.
Ανασύροντας από την μνήμη λίγες ψηφίδες του συνολικού καμβά της ζωής εκείνων των ετών νοσταλγώ την απλοϊκή καθημερινότητα, την έλλειψη άγχους, την οργανικότητα του κοινοτικού βίου σε γειτονιές συγγενών, την αχαλίνωτη ελευθερία στον ατελείωτο ορίζοντα ενός εύφορου κάμπου. Όμως τα ήθη και, κυρίως, η κουλτούρα του τόπου μεταβλήθηκαν με ταχύτητα κατά την δεκαετία του ’90. Το ίδιο και η όψη της πόλης, Οι δρόμοι ασφαλτοστρώθηκαν, γέμισαν με αυτοκίνητα και άδειασαν από τα παιδιά. Σήμερα ο εκσυγχρονισμός έχει βυθίσει βαθιά τα δηλητηριώδη του νύχια στην επαρχία της δυτικής Ελλάδας. Λίγα γνωρίσματα της παλιάς αίσθησης του συλλογικού βίου μιας κοινότητας συγγενών έχουν μείνει ζωντανά. Ευτυχώς, ανάμεσα σε αυτά και η χαλαρωτική συνήθεια του να κάθονται οι συγγενείς στην ρούγα του δημόσιου δρόμου και να περνούν την ώρα τους συζητώντας περί ανέμων και υδάτων.
Υπάρχουν ακόμη τα παλιά φυσικά τοπία. Ο απέραντος ορίζοντας, που στο βάθος του δείχνει να ενώνει τον κάμπο με τον ουρανό σε μια μεταφυσική ενότητα. Το αρχοντικό ηλιοβασίλεμα. Οι μυρωδιές της εύφορης γης. Τα φρέσκα φρούτα. Κάποια παλιά και καινούργια σπίτια χτισμένα σε παραδοσιακό στυλ. Και, κυρίως, τα μεσαιωνικά μνημεία.
Ασφαλώς, υπάρχουν οι εναπομείναντες συγγενείς μου. Παλιά και νεότερα μέλη της οικογένειας. Ωστόσο οι συνθήκες της ζωής με έκαναν να επισκέπτομαι τον τόπο καταγωγής της μητέρας μου σπανιότερα από τον Sun Knight, που αρέσκεται να κάνει οδοιπορικά στα μέρη μου αν και στερεοελλαδίτης. Όμως φέτος η τύχη τα έφερε έτσι ώστε να επιστρέψω.
Απ’ την πρώτη μέρα άρχισα να παίζω επιτραπέζια παιχνίδια με τον ανιψιό μου τον Αλκιβιάδη στον δρόμο. Έτσι, για να θυμηθώ την δική μου παιδική ηλικία. Απόλαυσα τα αναζωογονητικά νερά της Κυλλήνης και επισκέφτηκα τα γύρω χωριά με την επίσης ενδιαφέρουσα μεσαιωνική ιστορία. Πρώτο απ’ όλα το Κάστρο Χλεμούτσι, από το οποίο καταγόταν η γιαγιά μου. Επισκέφθηκα την δημοτική βιβλιοθήκη και συζήτησα με αρκετό κόσμο. Όταν η περίοδος των διακοπών μου ολοκληρώθηκε ένα ήταν το κεντρικό συμπέρασμα που πήρα μαζί με τις αποσκευές. Η περιοχή βιώνει μια αισθητική και ηθική πραγματικότητα στην οποία έχουν συγκολληθεί ανάμικτά στοιχεία από την μια του (μετα)μοντέρνου εκσυγχρονισμού και από την άλλη της παράδοσης.
Δυστυχώς για τον τόπο οι μεσήλικες και νεαροί ντόπιοι δείχνουν διαχρονικά πρόθυμοι να υιοθετήσουν οτιδήποτε λανσάρεται ως νεωτερισμός και μόδα από τους μηχανισμούς προπαγάνδας της φιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Αντιδρούν στα ερεθίσματα των επικοινωνιακών μηχανισμών της εξουσίας σαν να νιώθουν ότι η δική τους ταυτότητα είναι υποδεέστερη και πρέπει να αλλάξει. Όμως, η εποχή που ο εκσυγχρονισμός προσέφερε εντυπωσιακά μπιχλιμπίδια και κάποιες θελκτικές απολαύσεις έχει παρέλθει. Η δεκαετία του ’80 πέρασε και μαζί της πήρε τις κατάμεστες disco και τις πρόθυμες βορειοευρωπαίες παραθερίστριες. Η δεκαετία του ’90 και του ’00 τελείωσαν και στο πέρασμά τους αποδυναμώθηκε η διάχυτη νοοτροπία της γιάπικης πλουτοκρατίας, μετριάστηκε η κίνηση στα night clubs της Κουρούτας και μια απ’ τις τελευταίες γενιές που έζησε στους ρυθμούς των προδιαγραφών του life style της νύχτας πάτησε τα σαράντα. Πλέον ο τόπος αντιμετωπίζει προβλήματα που παλαιότερα δημιουργούσε η εκσυγχρονιστική παγκοσμιοποίηση μόνο στα αστικά κέντρα. Μικτές παρέες Ελλήνων, Αλβανών και τσιγγάνων εφήβων τραυματίζονται με μαχαίρα και σιδερογροθιές σε ξεκαθαρίσματα λογαριασμών υπό τους ήχους της τραπ. Η παραβατικότητα του οργανωμένου εγκλήματος αρχίζει να αποκτά σοβαρές διαστάσεις και μεμονωμένες περιπτώσεις βίας που θυμίζουν αμερικανούς serial killers κάνουν την περιοχή θέμα των δελτίων ειδήσεων.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι τι θα μπορούσε να αντιπαρατεθεί σε αυτή την συνθήκη ώστε ο τόπος να επανασυγκροτήσει την ιδιαίτερη τοπική του ταυτότητα. Τα γνωρίσματα της παραδοσιακής κοινότητας έχουν πλέον ελάχιστη ένταση. Η παράδοση έχει ηττηθεί κατά κράτος στην αντιπαράθεση (ή και στην διαλεκτική κατά ορισμένους) με τον εκσυγχρονισμό της (μετα)μοντέρνας νεωτερικότητας. Δεν υπάρχει δυνατότητα να επιστρέψουμε στον πλίθινο φούρνο του παππού μου και στις κοινοτικές σχέσεις εκείνων των καιρών. Επιπλέον οι πολιτικές ιδεολογίες που προτείνουν μια αλλαγή δείχνουν εντελώς αδύναμες να αντιπαρατεθούν στα πελατειακά δίκτυα που έχουν δομήσει, επί δεκαετίες, τα αστικά κόμματα, με πρώτο όλων το πολιτικό καρκίνωμα που ακούει στο όνομα Νέα Δημοκρατία. Η Αριστερά είναι εκλογικά ισχυρή αλλά ανίκανη να προτάξει μια πολιτιστική, ηθική και οικονομική αντιπρόταση στον τοξικό εκσυγχρονισμό. Ο εθνικιστικός χώρος είχε την ατυχία να εκπροσωπηθεί από το κόμμα των ακροδεξιών κλόουν που πιάστηκε στην φάκα της εξουσίας, με αποτέλεσμα τα χρόνια της ισχύος του να συγκροτήσει τους τοπικούς του πυρήνες και τον πολιτικό του λόγο μονομανώς στο θέμα της μετανάστευσης, αδυνατώντας και αυτό να αντιπαραθέσει μια συνολικά ισχυρή αντιπρόταση στον εκσυγχρονισμό.
Αν υπάρχει κάτι που μπορεί να ισορροπήσει την παθογένεια και τις επιρροές του εκσυγχρονιστικού εξουσιαστικού φιλελευθερισμού, όταν αποτυγχάνει η παράδοση, είναι η παραδοσιοκρατία. Η πολιτιστική έμφαση στην μεσαιωνική ιστορία του τόπου και η μέθεξη στις πλούσιες λαϊκές του παραδόσεις μπορεί να αποτελέσει ένα πρώτο φρούριο αισθητικής και διανοητικής ανασυγκρότησης. Αν αυτό γίνει εφικτό ίσως, εν συνεχεία, δομηθεί ένας παραδοσιοκρατικός δημόσιος λόγος που, βασισμένος σε αυτή την πολιτιστική ανασυγκρότηση, κομίσει αισθητικές και ηθικές αναφορές με παραδοσιακό βάθος. Ένας λόγος που μελλοντικά μπορεί και να γονιμοποιήσει μια ρομαντικά εθνικιστική αντίληψη, (ξένη ασφαλώς με την μέχρι σήμερα γνωστή ακροδεξιά αλητεία), σε μια γόνιμη διαλεκτική με την τοπική ταυτότητα. Τότε ίσως μπορέσει να αρθρωθεί ένας σοβαρός αντίλογος στην διαλυτική παρακμή του εκσυγχρονισμού και, ταυτόχρονα, να επανενταχθεί η τοπικότητα σε μια εθνοκεντρική οπτική που θα την προστατεύσει από την απορρόφηση στον (εθνικά κατακερματισμένο) τοπικισμό του παγκόσμιου χωριού, στον οποίο οδηγεί σχεδόν νομοτελειακά η μεταμοντέρνα νεωτερικότητα.
Το θέμα είναι, βέβαια, ποιοι μπορούν να κάνουν την αρχή προς μια τέτοια διανοητική κατεύθυνση. Δεν έχω εύκολη απάντηση. Έχω, όμως, στις αποσκευές κάτι ευχάριστο που διαπίστωσα κατά την διάρκεια των διακοπών μου. Απροσδόκητα ενημερώθηκα για έναν «μυστικό λόχο» παλιών χεβυμεταλάδων και ροκάδων, που υπάρχει, όντας αφανής, τόσα χρόνια στον τόπο καταγωγής μου. Λίγα παιδιά, χωρίς ισχυρό πολιτιστικό στίγμα μέχρι σήμερα, αλλά υπαρκτοί. Ίσως τελικά το rock κίνημα να αποτελέσει για πολλοστή φορά μια δυνητική μαγιά ανθρώπων που μπορούν να ενδιαφερθούν για μια πολιτιστική αναβάπτιση στους λαϊκούς μύθους και στις ιστορικές παραδόσεις της περιοχής. Αν το αποφασίσουν γνωρίζουν πόση και ποια βοήθεια μπορώ να τους προσφέρω..
[1] Ουίλλιαμ Μύλλερ, Ανδραβίδα λησμονημένη γαλλική πρωτεύουσα, νομισματοκοπείον πελλοπονήσου, το Κάστρο του γερακιού, Μυστράς η μεσαιωνική Σπάρτη. Μονογραφίαι μεταφρασθείσαι υπό Σπυρίδ. Π. Λάμπρου, Ελεύθερη Σκέψις, Αθήνα, 1993, σελ.3.
Σχόλια:
Γράψτε κάτι για την σειρά athena που ετοιμάζει το Νετφλιξ.
Ετοιμάζει σειρά; Εγώ για την ταινία διάβασα κάποιες παρουσιάσεις.
Ναι, η πλοκή θα είναι μια εξέγερση λαθρομεταναστών στο Παρίσι με αφορμή μια δήθεν ρατσιστική δολοφονία. Πιστεύω αξίζει να γράψετε κάτι όπως είχατε γράψει για τις woke παπαριές που θα μας αραδιασουν στον άρχοντα των δαχτυλιδιών.
https://m.tvxs.gr/mo/i/371173/f/news/ellada/antidraseis-ton-akrodeksion-kyklon-gia-tin-tainia-toy-romain-gabra-me-titlo-athena.html
Ε και τι κατάλαβε ο Γαβράς που έκανε τέτοια ταινία ή σειρά; Ίσα ίσα θα συσπειρώσει τους λευκούς και θα ψηφίσουν με τα δύο χέρια Λεπέν. Μωρέ μήπως είναι δικός μας ο Γαβράς χωρίς να το ξέρει;
Γιατί μου προτείνεις να δαπανησω μέρος του εισοδήματός μου για να δω μια τέτοια ταινία, αντί να το κάνω για να δω μια ταινία που μπορεί να απευθύνεται σε θεατές με τα δικά μου αισθητικά κριτήρια;
Αν την δω κάπου δωρεάν ενδέχεται να κάνω αυτό που ζητάς. Netflix δεν βλέπω, να σου πω την αλήθεια.
Αντί ο συγγραφέας του κειμένου να ψάξει για τις τοπικές ομάδες, συλλόγους ή και μεμονομένους ανθρώπους της περιοχής του, που τυχόν καταπιάνονται με την λαϊκή τέχνη και στέκονται απέναντι στην μεταμοντέρνα λαίλαπα της παγκοσμιοποίησης, μας προτάσει το ροκ και το μέταλ ως παραδοσιακό στοιχείο. Νομίζω πως επιρεάζεται από τους νεανικούς του συναισθηματισμούς, και υποστηρίζει υποκουλτούρες που έχουν παρέλθει, αλλά δεν παύουν να είναι στοιχεία μοντερνισμού και ξένα στην ελληνική παράδοση.
Ο Σταμάτης είπε...Σφάλεις αγαπητέ. Διατηρώ επαφές με τους τοπικούς συλλόγους που κρατούν εθελοντικά -και συνήθως κόντρα στην αδιαφορία των θεσμικών εκπροσώπων της εκάστοτε πλειοψηφίας- το λαογραφικό μουσείο, την βιβλιοθήκη της περιοχής κλπ. Κάνω εδώ και χρόνια προσπάθειες ώστε να ενισχυθούν τέτοιες πρωτοβουλίες. Προφανώς θα μπορούσα να γνώριζα περισσότερους αν βρισκόμουν πιο συχνά στην περιοχή. Αλλά αυτό δεν είναι εφικτό.
Στο θέμα της rock και της metal μουσικής θέτεις ένα ωραίο ζήτημα. Φρρονώ ότι έχω απαντήσει ήδη στο κείμενο (καθώς και σε προηγούμενα). Καταρχάς τα στοιχεία του "μοντερνισμού" που παρουσιάζονται θετικά στο κείμενο δεν είναι μόνο αυτά της rock μουσικής. Είναι και οι αναφορές σε κινηματογραφικές ταινίες και video games της δεκαετίας του '80. Εύλογα θα μπορούσες να απορήσεις αν αυτά συνιστούν αντιφάσεις του λόγου μου. Εκτιμώ πως όχι. Δεν συνιστούν αντιφάσεις. Γιατί έχω εξηγήσει πολλές φορές ότι άλλο πράγμα είναι η παράδοση και άλλο η παραδοσιοκρατια. Η παραδοσιοκρατια είναι μια ιδεολογική τάση. Είναι κάτι διαφορετικό από την παράδοση. Παραδοσιοκρατια είναι η ιδεολογική τάση που υποστηρίζει ότι η ορθή ιδεολογία πρέπει να αγνοήσει την τάση των υπολοίπων ιδεολογιών να εξαφανίζουν τις παραδοσιακές αξίες προς χάριν της αφηρημένης έννοιας της "προόδου".
Δεν σημαίνει ότι ένας παραδοσιοκράτης θα αγνοήσει την τεχνολογική εξέλιξη. Σημαίνει ότι θα την τιθασεύσει και δεν θα της επιτρέψει να τον αλλοτριωσει και να τον αποξενώσει από τις ρίζες του.
Για παράδειγμα και τα βιβλία παράγονται από σύγχρονους τεχνικούς τρόπους παραγωγής. Μπορεί αυτό να σημαίνει ότι θα τα καταδικάσουμε και θα διαβάζουμε παπύρους;
Κοντολογις το heavy metal, το rock, ο κινηματογράφος και πολλά άλλα γνωρίσματα της νεωτερικης εποχής μπορούν να υπηρετήσουν τους σκοπούς της ιδεολογίας του παραδοσιοκρατικου Ρομαντισμού. Συνεπώς δεν αντιφάσκω. Απλώς δείχνω έναν δυνητικό οργανωτικό προσανατολισμό και τα εργαλεία του.
Κατά τα άλλα επηρεάζομαι όντως από εφηβικους συναισθηματισμούς. Πώς αλλιώς θα μπορούσε να σκέπτεται ένας ρομαντικός;
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Τὰ ἴδια γίνονται σὲ ὅλη τὴ ἐπαρχία. Οἱ παραδόσεις χάνονται, τὰ παιδιὰ βγαίνουν λιγότερο ἤ καθόλου στοὺς δρόμους, οἱ δεσμοὶ μεταξὺ τῶν μελῶν τῆς κοινότητας γίνονται πιὸ ἀδύναμοι, ἡ ἠθικὴ διαφθορὰ βασιλεύει, "φυτρώνουν" ἀνεμογεννήτριες καὶ ξενοδοχεῖα, αὐξάνεται ἡ ἐγκληματικότητα κι ἡ δημογραφία ἀλλάζει τόσο ἠλικιακὰ ὅσο καὶ ἐθνοτικά.
Γιὰ νὰ μὴν μακρυγορῶ περὶ τῆς λύσης, θὰ ἀναφέρω δυὸ λόγια πού μοῦ εἶπε ἕνας ἠλικιωμένος σλαβόφωνος (ὁ ὁποῖος πικραίνεται ὅταν τὸν λένε Σκοπιανὸ οἱ Ἀθηναῖοι τουρίστες) ποιμένας κάπου στὴ Μακεδονία, ὅταν ἀνέφερα πώς δὲν ἔχω πάει νὰ ψάξω τὰ ἐρείπια τοῦ σπιτιοῦ πού μεγάλωσε ἡ γιαγιά μου, στὸ διπλανὸ χωριό: "Νὰ πᾶς! Πρέπει νὰ βρεῖς τὶς ῥίζες σου. Νὰ ξέρεις ποιός εἶσαι κι ἀπὸ πού ἔρχεσαι. Ἄν δὲν ξέρουμε τὶς ῥίζες μας εἴμαστε χαμένοι".
Ο Σταμάτης είπε...Δυστυχώς εξ όσων διαπιστώνω κι εγώ η επικρατούσα συνθήκη έτσι έτσι όπως την περιγράφεις. Το ζητούμενο είναι αν υπάρχει δυνατότητα ανατροπής της. Η γη της ελληνικής επαρχίας παραμένει εκεί, έτοιμη να προσφέρει ψυχοπνευματική φόρτιση. Ακόμη και ορισμένα, αφανή στα μάτια των των περισσοτέρων, σημεία των μεγάλων ελληνικών αστικών κέντρων μπορούν να το κάνουν. Αλλά για να γίνει αυτό ο πομπός χρειάζεται και τους κατάλληλους δέκτες. Ας ελπίσουμε ότι οι λίγοι εναπομείναντες θα μπορέσουν όχι μόνο να αποκομίσουν αυτή την μορφή ενέργειας αλλά και να κοινοποιήσουν σε περισσότερους, με τους κατάλληλους τρόπους, την ατραπό που οδηγεί στην πηγή της της.
Να ήξερες που με γύρισες με τον πειρατή στο βαρέλι! Πότε κυκλοφόρησε; Κάπου στα 1984-85 πρέπει να ήταν.
Κυκλοφορεί και πάλι. Αυτή είναι η νέα εκδοχή. Σχεδόν ίδια με την παλαιότερη. Υπάρχει στα καταστήματα παιχνιδιών.
"Η μεσαιωνική ιστορία της Ανδραβίδας αντανακλά, με τον πλέον εμφατικό τρόπο, την εθνική αντίληψη στην οποία αρθρώθηκε ο νεότερος ελληνισμός. Δηλαδή, την αντίληψη του ανάδελφου και ξεχωριστού έθνους που κινδυνεύει ταυτόχρονα με την απώλεια της εδαφικής του κυριαρχίας από τα τουρκικά στίφη της ανατολής και με την απώλεια της εθνικής του ανεξαρτησίας από τον επεκτατισμό των δυτικών Ευρωπαίων. Πρόκειται για την αντίληψη που αφομοίωσε και εξέφρασε στο πεδίο της πολιτικής ιδεολογίας ο ελληνικός Ρομαντισμός του 19ου αιώνα και, ασφαλώς, ο ελληνικός ρομαντικός εθνικισμός μέχρι σήμερα".
Σε αυτή τη φράση βρίσκεται το βασικό κλειδί κατανόησης της σκέψης σου και του υπόβαθρου ενός ακόμη εξαιρετικού σου άρθρου.
Ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια. Αυτό που παραθέτεις είναι μάλλον ένα από τα κλειδιά. Υπάρχουν κι άλλα μέσα στο κείμενο.
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Κι όμως, για τον Καραμπελιά υπάρχει πιο κάτω κι απ' τον πάτο. Λίγες μέρες πριν σκάσει το σκάνδαλο των υποκλοπών, ο Καραμπελιάς υπογράφει άρθρο σε οικόσιτο της οικογένειας Μητσοτάκη ιστότοπο, προειδοποιητικό-εκβιαστικό προς τον Ανδρουλάκη να μην κινείται προς το ΣΡΖ: https://www.liberal.gr/politics/surizopasokismos-pou-to-paei-o-androulakis/463416 Λέγαμε ότι ο σύγχρονος Μι..Τυρ... ήταν ο Λευτεράκης ο Χαραλαμπόπουλος, το ... του ... Μαρινάκη. Τελικά, τον ντροπιαστικό αυτό τίτλο τον κερδίζει, φαίνεται, επάξια ο Καραμπελιάς, το πιστόλι του σανέμπορου Μητσοτάκη.
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Θα πάω στον Καραμπελιά Παναγιά μου
που 'χει γεμίσει τσέους
δαπίτες και χουνταίους
- Τζίμης Πανούσης 2022 από τη Βαλχάλα Records
Αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς πρέπει να συμπληρώσουμε ότι σήμερα απ'όλους όσους ανέφερε ο Τζίμης, του έχουν μείνει μόνο οι ΔΑΠίτες.
Πιστεύω ότι ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο του κειμένου είναι ότι η φιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση προσπαθεί να ενσωματώσει το τοπικό στοιχείο στην συμφέρουσα παγκόσμια εκδοχή του, παρακάμπτοντας το εθνικό στοιχείο.
Δεν φανταζομουνα οτι μια προσωπικη ιστορια για τις καλοκαιρινες διακοπες θα χωραγε τοση κουβεντα.Αρχικά να πω οτι μου ξυπνησε και εμενα μνημες αφου έκανα διακοπες σε παραλιακο θερετρο της Αττικης και ειχα παρομοιες εμπειριες: Ολη μερα εξω με μπαλα κ ποδηλατα,λαχταρα να διαβασουμε Μπλεκ ,αγορι,Περιπετεια και την αθλητικη εφημεριδα του Μπαμπα και του θείου κλπ .Αυτο που θα εβαζα σαν πολιτικο στοιχειο ήταν ο κοινοτισμός της πραξης απο τις μαναδες της γειτονιας κυρίως που πηγαιναν στο φουρνο το ταψι κσι μετα το μοιραζαν.Καθε μια μαγειρευε διαφορετικη μερα.Μια εραβε .Τα φορεμενα ρουχα των μεγαλων τα επαιρναν οι μικροτεροι κλπ.Μεγαλωνοντας βλεπω οτι αυτες οι σχετικα " αμορφωτες" γυναικες εβαζαν τα γυαλια σε πολλους θεωριτικους.Λεω λοιπον λιγο μεταφυσικα οτι ο λαος μας εχει ελαττωματα αλλα και μια ψυχη που μπορει να μεγαλουργησει αν δεν τον δηλητηριαζουν οι ντοπιοι και ξενοι νταβατζηδες του τοπου.
Πηδώντας σε αλλο θεμα και πιανόμενος(sic) απο τα γραφομενα του Σταματη για την επαρχια κλπ η καλη ειδηση ειναι οτι στην Ηπειρο που ξερω ( απο φιλους συγγενεις) γινονται πραγματα.Τα τελευταια χρονια εχουν αναστηθει χωρια απο παρεες 40αρηδων με αξονα την αγαπη για την ηπειρωτικη μουσικη ,τα γλεντια και την παραγωγη ( και το πιώμα )τσιπουρου.Οι τυποι ειναι συνηθως μεταλλαδες,ροκαδες,απογοητευμενοι αριστεροι,παραδοσιακοι ορθοδοξοι,παλιοι γηπεδικοι και αλλα τετοια.Ελπιδοφορες φασεις σιγουρα.
Τελος για το κομματι που ο Σταματης αναφερει για τους ελληνες ρομαντικους και τις πολιτικες τους απόψεις θα του προτεινα( αν και δεν με θεωρω και τιποτα για να δινω συμβουλες) με κινδυνο να γινω γραφικος να γραψει μια μπροσουρα συγκεντρωνοντας τις αποψεις τους ετσι ωστε και οσοι ειμαστε λιγο πιο ασχετοι να παρουμε μια ιδεα και απο τις βιβλιογραφικες παραπομπες και οποιος θελει να ανοιξει κανενα βιβλίο.Για μενα που αυτο το πεδιο εχει ξεφυγει απο τα όποια διαβασματα μου ,εχει ενδιαφερον και με τσιγγλάει αρκετά.
Πολύ ωραία πρόταση Λώλε! Όταν ολοκληρωθεί η διατριβή μου θα έχει πολλά τέτοια πραγματολογικά στοιχεία. Συνεπώς, σύντομα θα έχεις ένα κείμενο με απαντήσεις στο ερώτημα που θέτεις. Μπορεί να γραφτούν και τέτοια άρθρα στο ενδιάμεσο.
Από την μέχρι στιγμής υπαρκτή βιβλιογραφία καλή πρόταση είναι το βιβλίο Ελληνικός Ρομαντισμός του ΚΘ Δημαρά. Είναι προσανατολισμένο σε φιλολογικές αναφορές αλλά περιλαμβάνει και κάποιες αναφορές στις πολιτικές ιδέες.
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Για τον Γκορμπατσόφ τίποτα άλλο δεν χρειάζεται να πει κανείς, εκτός από το παρακάτω:
“At least Judas had the dignity, after betraying Christianity, to hang himself. Gorbachev is still running around the world picking up pieces of silver.”
- Stokely Carmichael
Σαν σήμερα πριν 4 χρόνια δολοφονήθηκε ο ηρωικός πρώτος Πρόεδρος της ΛΔ Ντονιέτσκ Αλεξάντρ Ζαχάρτσενκο, μέσα σε ένα καφέ στο κέντρο της πρωτεύουσας της περιοχής. Ο Ζαχάρτσενκο ήταν μόλις 42 ετών. Ήταν ένας γνήσια λαϊκός και πραγματικά χαρισματικός πολιτικός και στρατιωτικός ηγέτης, πρωτοκαπετάνιος στις νικηφόρες μάχες του Ιλοβάισκ (2014) και του Ντεμπάλτσεβο (2015), πραγματικά ένας "άνθρωπος του 20ού αιώνα" μέσα στον 21ο, που διοικούσε από την πρώτη γραμμή της μάχης, γνήσιο τέκνο του εργατικού κινήματος της περιοχής και με πραγματικά υγιείς σοσιαλιστικές αντιλήψεις για την οικονομία και τον τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας. Οι κάτοικοι της ΛΔ Ντονιέτσκ και του Ντονμπάς γενικά, τον θυμούνται και τον τιμούν κάθε χρόνο από τότε, στο μνημείο που έχει υψωθεί στον τόπο όπου ο Ζαχάρτσενκο άφησε την τελευταία του πνοή.
Τιμή στον Ήρωα! Αθάνατος!!!
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Άσχετο με το άρθρο (μπράβο παρεμπιπτόντως), σχετικό με την επικαιρότητα. Ο πιτσδαδόρος ήταν μπροστά από την εποχή του. Αν δεν είχε ανατραπεί και ολοκλήρωνε τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, πιθανόν σήμερα η Ρωσία να ήταν η Κίνα στη θέση της Κίνας. Ο αντιπαραγωγικός (σε συνθήκες 4ης βιομ επανάστασης) κομμουνισμός θα είχε αντικατασταθεί από έναν σοσιαλισμό της αγοράς και από μια μετασχηματισμένη οικονομία που θα συνδύαζε τον ρωσικό κολεκτιβισμό με το αναπόφευκτο της τεχνολογικής ανάπτυξης, η εκβιομηχάνιση θα συνεχίζονταν και δε θα πουλούσαν απλώς πρώτες ύλες, η Ουκρανία θα ήταν ρωσικό έδαφος κτλ. Και προπαντός θα είχε αποφευχθεί η σοκαριστική μπουδελοποίηση των πάντων από την ακαριαία κατάρρευση.
Ας μη ξεχνάμε ότι η σοβιετική Ρωσία πόνταρε στην εξαγωγή της ιδεολογία της. Μπροστά στον καταναλωτισμό της δύσης, στα ροκ εν ρολ, την ελευθεριότητα κτλ, δε θα μπορούσε να προτάξει γκούλαγκ, μαζικές γενοκτονίες και πείνα και των γονέων, και μάλιστα ισχυριζόμενη ότι αυτό το σύστημα είναι παγκόσμιο πρότυπο που πρέπει να ακολουθηθεί και από τους άλλους, λόγω "σιδερένιων ιστορικών νομοτελειών". Οι περεστρόικες και τα γκλάσνοστ ήταν αναγκαία, αλλά κάπου χάλασε το πράμα. Αν επιβίωνε μια νέα ευημερεύουσα γκομπική εσσδ, σίγουρα πολλοί dissidents της δύσης σήμερα να είχανε μια χώρα πρότυπο. Αυτόν το ρόλο για πολλούς λόγους δεν μπορεί να τον παίξει η εξωευρωπαική Κίνα...
C
Άλλες οι μεταρρυθμίσεις των Κινέζων, άλλες του Γκορμπατσόφ.
Οι Κινέζοι ποτέ δεν έχαψαν το παραμύθι ότι εν μέσω καπιταλιστικής περικύκλωσης μπορεί να λειτουργήσει κάποιου είδους "πολιτικός εκδημοκρατισμός" στην περίοδο της μετάβασης ενός σοσιαλιστικού κράτους σε μικτή οικονομία. Τι να λέμε τώρα, το Μάη του '89 είχαν πάει Πεκίνο όλοι οι δυτικοί δημοσιογράφοι να καλύψουν τα wind of change που θα έφερνε η CIA, τόσο σίγουρο το είχαν, ώσπου ο Τενγκ έστειλε τα τανκς και έσωσε την ανθρωπότητα.
Ο ηλίθιος Γκορμπατσόφ (ή μήπως θύμα του δηλωμένου πράκτορα Γιάκοβλεφ;) αντίθετα πίστευε ότι θα φέρει τη μικτή οικονομία μαζί με πολιτικό εκδημοκρατισμό και θα έχει ελεύθερη αγορά με εργατικό έλεγχο και θα τρέχουν όλοι μαζί γυμνοί στα λιβάδια.
Τελικά η ιστορία έδειξε ότι οι Κινέζοι, που πήραν στα σοβαρά την προειδοποίηση του Λούκατς από το '68 (ότι τυχόν προσπάθεια πολιτικού εκδημοκρατισμού μαζί με market reforms θα οδηγήσει σε άμεση ανατροπή του σοσιαλισμού από εσωτερικούς και εξωτερικούς πράκτορες των ξένων), κράτησαν και κρατούν ως σήμερα την εθνική τους ανεξαρτησία.
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Δεν είναι το ίδιο. Καταρχάς, ο Ρωσικός κόσμος ανήκει σε διαφορετικό πολιτισμικό σύμπαν από αυτόν του Κινέζικου. Στην (ευρωπαική) Ρωσία πέρασαν διαφωτιστικά/φιλελεύθερα (με την ευρεία έννοια) ρεύματα ήδη από τα τέλη του 18ου αιώνα, κάτι που αποτυπώθηκε τόσο στις τέχνες/γράμματα όσο και σε επίπεδο πολιτικής με την μετατροπή του τσαρισμού σε ένα είδος πεφωτισμένης μοναρχίας. Κάτι τέτοιο δε συνέβη στην άπω Ανατολή, όπου πέρασαν καρφί από τις ασιατικές δεσποτείες στο πολίτμπιρο. Αλλά σε μια χώρα που έχει βγάλει έναν Ντοστογιέφσκι και έναν Τσέχωφ ("Ο Γλάρος", ρε παιδιά...) ΔΕΝ θα μπορούσες έχεις καταστάσεις γκούλαγκ και ακραίου κολεκτιβισμού εσαεί. Αν είχαν μείνει στον Ιβάν τον Τρομερό ίσως να ίσχυε αυτό που λες.
Όχι, στη Ρωσία δε θα μπορούσε να επιβιώσει το hardcore κομμουνιστικό μοντέλο σε μετα-τειλοριστικές συνθήκες, άσχετα από τις προθέσεις της νομεκλατούρας. Εκτός κι αν οι μερικές χιλιάδες κομματικοί ήταν τόσο χειροδύναμοι που να μπορούσαν να κάνουν ζάφτι 200 εκ κόσμο. Αν συνέχιζε το ίδιο βιολί, θα υπήρχαν σφοδρές λαικές ταραχές (πορτοκαλιές ή μη, δεν έχει σημασία), αποσχιστικές τάσεις, ίσως και εμφύλιος. Καλά, για τις άλλες χώρες της Βαρσοβίας δεν το συζητάμε καν. Είναι αστείο να φανταζόμαστε μια Αν Γερμανία σε συνθήκες ψηφιακής εποχής και 21ου αιώνα. Αυτός ήταν ο λόγος των δειλών χρουτσωφικών μεταρρυθμίσεων, όπως και των πιο τολμηρών του Σημαδεμένου. Το μόνο ευτυχές σενάριο με πιθανότητες επιβίωσης θα ήταν μια σταδιακή αλλαγή σε ένα μικτό σύστημα πακέτο με τη διατήρηση της εκβιομηχάνισης και της ηγεμονικής θέσης της Ρωσίας. Δλδ ένας πουτινισμός με υψηλή τεχνολογία και χωρίς μαφίες, για να το κάνουμε εικόνα. Δεν τα κατάφεραν και τα αποτελέσματα ήταν τραγικά, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα.
Η Κίνα είναι άλλη περίπτωση. Εκεί δεν ευδοκίμησε το διαφωτιστικό γαιδουράγκαθο, οπότε δεν έχουν που αλλού να πάνε. Το να γυρίσουν στους αυτοκράτορες και τους ευνούχους είναι απίθανο, όπως απίθανο είναι να κοπιάρουν τώρα στα γεράματα τον αγγλοσαξονικό κοινοβουλευτισμό, ειδικά σήμερα που το κόνσεπτ έχει ψιλοσαπίσει ακόμη στη δύση. Επομένως, παραμένουν με τα σφυροδρέπανα μέχρι νεοτέρας, χωρίς να το αποκλείω να υιοθετήσουν κάποια στιγμή ένα (προφανώς illiberal) κομφουκιανό/meritocratic περιτύλιγμα ως ιδεολογία και να πετάξουν οριστικά τα κόκκινα, διατηρώντας όμως τις δεσποτικές θεσμίσεις. Βασικά, για άλλη μια φορά, είναι πολιτισμικό το θέμα και όχι οικονομικό. Και φυσικά, σε μακροιστορικό επίπεδο, μιλάμε περισσότερο για κοινωνικές δημιουργίες και όχι για πεπραγμένα μιας δράκας κομματικών, θαρρείς και ήταν αποκλειστικά στο χέρι του Γκόρμπι ή του Τενγκ το τι δρόμο θα ακολουθήσουν 2 δις νοματαίοι...
ΥΓ. Βέβαια η σημερινή Κίνα δεν έχει καμιά σχέση με τη μαοική εποχή και έχει μεταρρυθμιστεί πλήρως, έστω διατηρώντας το tag για ψυχολογικούς λόγους. Ειδικά, στις μητροπόλεις (πχ Σαγκάη) οι πληθυσμοί (εκ των οποίων και αρκετοί ξένοι, ακόμα και Ευρωπαίοι) ζουν πρακτικά σε μεταμοντέρνες συνθήκες. Το οποίο κάθε άλλο παρά για καλό το λέω...
C
Δεν μιλάμε για "καταστάσεις γκούλαγκ και ακραίου κολεκτιβισμού εσαεί", αυτά μας τέλειωσαν το '53, όχι επί Γκορμπατσόφ.
Μιλάμε για περεστρόικα αλλά χωρίς γκλάσνοστ. Την ΕΣΣΔ την κατέστρεψε το γκλάσνοστ, ότι δηλαδή συνόδευσαν την αγοραιοποίηση της οικονομίας με σκανδιναβικής έμπνευσης δημοκρατικές μπαρούφες. Ίσα ίσα στη Ρωσία ακριβώς επειδή υπάρχει παράδοση φιλελευθερισμού έπρεπε να ξέρουν ότι τέτοιο εγχείρημα θα οδηγούσε σε πλέρια χαλάρωση/ξεχαρβάλωμα των θεσμών του κράτους και το αποτέλεσμα θα ήταν αυτό που έγινε: στρατιωτικοί να βγάζουν τανκς στους δρόμους από μόνοι τους, ο Γέλτσιν να ανεβαίνει στο αεροπλάνο παραπατώντας τα σκαλιά από τη μέθη, ο κάθε διευθυντής να αρπάζει το ταμείο του εργοστασίου και να γίνεται σε μια νύχτα ιδιοκτήτης, κλπ.
Τέτοιες κοινωνίες για να τις πας από σοβιέτ σε ελεγχόμενη/κρατικά κατευθυνόμενη μεικτή οικονομία, χωρίς να γίνει η κοινωνία μπάχαλο κατά τη μετάβαση, ο μόνος τρόπος είναι με το βούρδουλα. Οι Κινέζοι το κάνανε σωστά. Τα άλλα τώρα είναι για να 'χαμε να λέγαμε στα διαδικτυακά μας καφενεία.
Γενικά τα περί "μεγάλων ανδρών" (αν και έχουν ρομαντικές ρίζες) ούτε εγώ τα χωνεύω, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση του Πεκίνου του '89, τα μισά και βάλε ανώτερα στελέχη του ΚΚΚ είχαν φτάσει σε απελπισία και ψήνονταν να τα παρατήσουν, ο μόνος που κράτησε τη γραμμή ήταν ο Τενγκ, γι' αυτό λέω "ο Τενγκ έστειλε τα τανκς", γιατί όντως αυτός κόντρα σε όλους τα έστειλε. Καταγεγραμμένα είναι αυτά. Δεν είναι καμιά έξαρση αρχηγολαγνείας από πλευράς μου τώρα στα γεράματα.
Το "κάθε άλλο παρά για καλό" για τα σημερινά πειράματα τύπου Σαγκάης το λέμε εμείς από μακριά και μας φαίνεται ότι έχουμε δίκιο, αλλά η εναλλακτική θα ήταν μια βαλκανοποιημένη Κίνα γεωπολιτικά ανύπαρκτη και κοντά ένα δισεκατομμύριο να πεθαίνουν της πείνας. Και το δυτικό φιλελεύθερο πρότυπο να γίνεται στην πράξη παγκόσμιο. Ε, ακόμα κι από τα λοκντάουν τύπου Σαγκάης, αυτό νομίζω θα ήταν χειρότερο.
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Για τη Ρωσία είμαι συγκρατημένα αισιόδοξος. Είναι μια χώρα-ήπειρος με πρώτες ύλες, πυρηνικά, έναν σχετικά μορφωμένο πληθυσμό (κατά τα δυτικά στάνταρντς) και προπαντός, αφού είδαν και απόειδαν, τους έφυγε η αρχική ντούρα φιλοκαπιταλιστική κάψα των early 90s, τότε που έκαναν ουρές σε ό,τι καγκουρομάγαζο άνοιγαν οι αμερικάνικες πολυεθνικές σε Ρωσικό έδαφος. Ο μέσος Ρως κατάλαβε στην πράξη ότι άνευ όρων παράδοση στο δυτικό φράκταλ σημαίνει δάκρυα και αίμα. Επομένως, δυνάμει έχουν όλα τα φόντα και την εμπειρία να το γυρίσουν σε ένα δικό τους σύστημα, που και να δουλεύει σε οικονομικοδιαχειριστικό επίπεδο και να εξυπηρετεί τα εθνικά τους συμφέροντα.
Επίσης, το πρόβλημα με τον Πούτιν (ως προσωποποίηση του καθεστώτος) δεν είναι τόσο η καπιταλιστοσύνη ή δεξιοσύνη του κτλ. Αυτές οι ταμπέλες έτσι κι αλλιώς δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία σήμερα. Το ουσιαστικό πρόβλημα είναι ότι ανέχεται, ου μην αλλά ενισχύει, το παρασιτικό παραγωγικό μοντέλο που κατσικώθηκε στη χώρα του μετά τις καταρρεύσεις. Έτσι, ενώ (έστω αναγκαστικά) ακολουθεί έναν επιθετικά αντιδυτικό δρόμο εκτός παγκοσμιοποίησης, φαίνεται να μην μπορεί να δώσει λύσεις στις υπόλοιπες μετασοβιετικές παθογένειες. Μπορούμε να πούμε ότι ακριβώς το ανάποδο ισχύει για τις Κινέζικες ελίτ.
Για την Κίνα πρέπει να είμαστε πιο κουμπωμένοι... Ενώ και αυτή έχει πολλά από τα παραπάνω χαρακτηριστικά, δε φαίνεται να αποτελεί αξιόπιστη αντιπολίτευση στο δυτικό Λεβιάθαν. Η μέχρι τώρα στάση του Πεκίνου προδίδει έντονο ποντιοπιλατισμό, παρόμοιο με αυτόν των περιφερειακών μικροδυνάμεων, τύπου Ινδίας/Τουρκίας/Βραζιλίας. Ο ηγεμονιστικός δράκος συμπεριφέρεται σκοπίμως σα λαγός. Από τη μία αρνείται να καταδικάσει την σταυροφορία του Πούτιν Χαν (και μπράβο), από την άλλη όμως δεν βοηθάει έμπρακτα το Κρεμλίνο (με τον ίδιο τρόπο που οι ΗΠΑ βοηθάνε Ουκρανία). Σα να περιμένει στη γωνία να δει που θα κάτσει η μπίλια για να προσεγγίσει αργότερα τον νικητή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων της νέα παγκοσμιοποίησης. Να δεχτώ ότι υπάρχουν σοβαρά γεωπολιτικά επιχειρήματα που θέλουν στην παρούσα φάση μια χαλαρή συμμαχία Μόσχας-Πεκίνου, σε βάθος χρόνου όμως τι γίνεται;
Έτσι όπως το βλέπω, δεν θεωρώ καθόλου απίθανο να αναδυθεί μια αμερικανοσινική ελίτ με ζωτικό χώρο τον Ειρηνικό, η οποία θα εκμεταλλεύεται τόσο το military industrial complex της Ουάσιγκτον (ή μήπως του LA/San Fran πλέον;), όσο και του Πεκίνου. Κάτι σαν την κοινή ελίτ Ουάσιγκτον και Βρυξελλών σήμερα, για να το κάνουμε εικόνα. Ήδη στη δυτική ακτή ψήνονται τέτοιες τερατογενέσεις. Σε κάτι Stanford, Berkeley, UCLA οι μισοί φοιτητές είναι Κινέζοι (εννοώ Κινέζοι πολίτες, όχι Αμερικάνοι με ασιατικό μεταναστευτικό background), βάλε και τους στενούς βιομηχανικούς/εμπορικούς δεσμούς, ακόμη και τους μικτούς γάμους που λέει ο λόγος (πλέον είναι ο κανόνας σε Καλιφόρνια και Όρεγκον), και νά σου η παγκοσμιοποίηση vol.2.
Επίσης, η Ρωσία τουλάχιστον προωθεί, έστω απλοικά και προπαγανδιστικά δοσμένο, έναν κάποιον φιλοσοφικό (;) αντιδυτικό/αντιδιαφωτιστικό λόγο, μέσω ευρασιανιστών και διαφόρων ορθοδόξων/πανσλαβιστικών think tanks. Οι φίλοι μας οι Κινέζοι, από την άλλη, πέρα από ζητοπατριωτισμoύς, γκροτέσκο ονειρώξεις παπαρηγοπούλειων τρισχιλιετών πολιτισμών, "πάμε να κερδίσουμε τη μάχη του ΑΕΠ" και να "πάρουμε κάνα χρυσό παραπάνω στους Ολυμπιακούς" δεν φαίνεται να έχουν τέτοιες ανησυχίες. Τι να πω; Μακάρι να κάνω λάθος και η ευρασιατική συμμαχία να είναι κάτι μονιμότερο και βαθύτερο από μια ευκαιριακή αρπαχτή ταπεινών γεωπολιτικών στοχεύσεων της στιγμής.
Αν και οι συνθήκες είναι προφανώς διαφορετικές, δεν αποκλείεται (εφόσον ο γεροκαγκεμπίτης βαλτώσει στα ποντιοχώρια της Αν Ουκρανίας) να επαναληφθεί η χειραψία Νίξον-Μάο σε στεροειδή αυτήν τη φορά. Εξάλλου και οι ίδιοι οι αμερικάνσκι έχουν παραιτηθεί οριστικά από τις χίμαιρες της "εισαγωγής δημοκρατίας" και του "ελεύθερου Θιβέτ", διευκολύνοντας έτσι μια προσέγγιση, η οποία έτσι κι αλλιώς υπάρχει μέσω ισχυρών οικονομικών δεσμών.
(συνεχίζεται...)
C
Ο/Η Ανώνυμος είπε...(συνέχεια...)
Τέλος, υπάρχουν και κάποιες κόκκινες γραμμές. Η άποψη που να θέλει τη σύγκλιση με το μεταμοντερνιλίκι και τον γκλομπαλισμό ως απαραίτητους "ελιγμούς" προς όφελος μιας οικονομικής ανάπτυξης ή ακόμα και διαφύλαξης της εδαφικής ακεραιότητας είναι λίγο παγίδα. Γιατί πολύ απλά το ίδιο ακριβώς θα μπορούσαμε να πούμε και για τις ΗΠΑ. Και εκεί το "Μετά" κόνσεπτ λειτουργούσε/λειτουργεί υπέρ της ευημερίας τους και της πολιτειακής σταθερότητας. Όποιος λοιπόν στηρίζει τον κινέζικο μεταμοντερνισμό που "ανεβάζει το ΑΕΠ" και φτιάχνει "υπερδύναμη", θα πρέπει αναγκαστικά να υποστηρίξει και τον αμερικάνικο για τους ίδιους πάνω-κάτω λόγους.
Στα χαρτιά το ιδανικό θα ήταν μια χρυσή τομή μεταξύ της διατήρησης των παραδοσιακών θεσμίσεων και του αναπόφευκτου της κατάρας της τεχνολογικής ανάπτυξης. Εντάξει, ιστορίες για αγρίους και ουτοπίες θα πουν πολλοί και μάλλον δεν θα έχουν παντελώς άδικο... Πάντως αν είναι ο άξονας Ουάσιγκτον-Βρυξέλλες να αντικατασταθεί από τον Καλιφόρνια-Σαγκάη, άστα να πάνε...
Το μόνο που ελπίζω είναι να γίνει και στον Ειρηνικό κάνα χοντρό στρατιωτικό επεισόδιο και οι δυτικοί να αναγκαστούν να απομονώσουν το καθεστώς του Πεκίνου. Μόνο έτσι θα σωθεί και η Κίνα σε βάθος χρόνου. Τέλος πάντων, μεταξύ τυρού και αχλαδίου όλα αυτά, μπορεί τίποτα από τα παραπάνω να μην ισχύει.
ΥΓ. Το ανταπόκρισις δεν είναι του Χατζηστεφάνου; Να πω την αμαρτία μου, εγώ τον είχα για pinko φιλελέφτ τύπου Jacobin με παράσημα σε προσφυγικά και χρυσαυγιάδες. Άσε τον "ορθολογισμό" της κακιάς της ώρας στο μπολιαστικό. Δεν του τό 'χα να στηρίζει ανοιχτά Κρεμλίνο. Αν είναι δικιά του η σελίδα, μπράβο του... Προσωπικά από ελ αριστερά προτιμώ Μπελαντή, πετάει-πετάει ο Σαμπετάι (ο τελευταίος πραγματικός μπολσεβίκος), άντε και Δημήτρη Πατέλη της κόβας του Joe Weider. Όλοι οι υπόλοιποι κάπου τό χουν χάσει άσχημα τελευταία...
C
Η παρατήρηση σου είναι εύστοχη γιατι ανοίγει κουβέντα για το πραγματικό επίδικο του πολέμου της Ουκρανίας .Αυτο κατα την ταπεινη μου γνώμη είναι το κατα ποσο το τσαλάκωμα της Δυσης στην Ουκρανια και η οικονομικη κριση που κορυφωνεται μπορει να προκαλεσει πολιτικες εξελιξεις προς το ξήλωμα του πουλόβερ της νεοφιλελευθερης παγκοσμιοποιησης και οσων αυτή σερνει μα,ζί της.Η απαντηση ειναι οτι δημιουργει προυποθεσεις αλλα ειναι και θεμα των λαων αλλα και πολιτικων δυναμρων να αναλαβουν δραση γιατι μονο του δεν γινεται τιποτα.Πιιο θα ειναι το στιγμα αυτων των δυναμεων; Μπορει να ειναι φαιοκοκκινο οχι ομως με το να το δηλωνει ή να χρησιμοποιει φθαρμενα συμβολα.Μπορει να ειναι στυλ αγανακτισμενων ή κιτρινων γιλεκων.Θα εχει φαιοκοκκινη αποχρωση γιατι θα πολεμησει για την εθνικη ταυτοτητα,τις παραδοσεις και αξιες αλλα θα κοκκινιζει κιολας γιατι θα πρεπει να βαλει θεμα απελευθερωσης της εργασιας κλπ.Δεν το τραβαω γιατι θα γινω γραφικος σχεδιαζοντας κινηματα απο το ιντερνετ.Ειμσι αισιοδοξος γιατι τα κινηματα στη δυση εχουν χωρο οποτε οι χώρες οι δυτικες τρωνε σφαλιαρα στο εξωτερικο.Δες πχ κινημα στην Αμερικη μετα την σφαλιαρα των βιετκογκ,Μαης του 68 μετα την φαπα της Αλγεριας,Κινημα γαρυφαλων κλπ μετα την φαπα τις αποικιες.Στην Γερμανια μετα την φαπα του Α παγκοσμιου,Οκτωβριανη επανασταση μετα το φιασκο του Τσαρου στον Α παγκοσμιο και ο καταλογος δεν εχει τελος.Για να μην πει κανεις " σιγα τα κινηματα" διευκρινιζω οτι δεν βαζω την παραμετρο της ιδεολογικης συμφωνιας.Θα μπορουσα να πω οτι και ο εθνικοσοσιαλισμος στη Γερμανια ήταν αποτελεσμα της σφαλιαρας των Βερσαλιών. Συνηθως κατι ξεσπαει οταν οι δυτικες χωρες χανουν χωρους εκμεταλλευσης ,αγορες στο εξωτερικο κλπ.Αυτο συμβαινει για δυο λογους.Πρωτον γιατι ο λαος χανει την εμπιστοσυνη στο συστημα που θεωρει παντοδυναμο και αιώνιο κσι δευτερον γιατι το καθεστως δεν εχει πλεον τα λεφτα για να εξαγορασει την δυσαρεσκεια των πολιτών.
Η Βάσω Τσουραπά Γεωργοπούλου είπε...Σταμάτη μου τι υπέροχα που τα έγραψες!!! Μπράβο σου!!!!!
Η Λενιώ είπε...Εξαιρετική αφήγηση που ζωντανεύει εκείνη την εποχή συγχαρητήρια
Η Μαριλενα Τσιλιμίγκρα είπε...Σταμάτη μου πραγματικά μας γύρισες πολλά χρόνια πίσω παιδικά χρόνια όμορφα γεμάτα αναμνήσεις ❤️
Ο Σταμάτης είπε...Μαριλένα, Λενιώ, Βάσω, σας ευχαριστώ όλες!
Κάτι άλλο που παρατήρησα.
Εκτός από το "αναγνωρίζουμε ότι ο Πούτιν είναι αντιφασίστας και καπιταλιστής αλλά σ' αυτό τον πόλεμο είμαστε μαζί του γιατί πρέπει να συντριβεί η βρωμερή Δύση", που λένε πολλοί δικοί μας, και το λέω κι εγώ, και το λέει κι ο συναγωνιστής C και ο συναγωνιστής Σλάβκο...
...υπάρχει και το ανάποδο:
δηλαδή "αναγνωρίζουμε ότι ο Πούτιν είναι εθνίκι και τσαρολάγνος, αλλά σ' αυτό τον πόλεμο είμαστε μαζί του γιατί πρέπει να συντριβεί η βρωμερή Δύση"...
...και το λένε κάμποσοι αριστεροί όπως ο παρακάτω:
https://www.antapocrisis.gr/%CE%B3%CE%B9%CE%B1%CF%84%CE%AF-%CE%B7-%CE%B4%CF%8D%CF%83%CE%B7-%CF%80%CF%81%CE%AD%CF%80%CE%B5%CE%B9-%CE%BD%CE%B1-%CF%87%CE%AC%CF%83%CE%B5%CE%B9-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%BF%CF%85%CE%BA%CF%81%CE%B1/
Red-Brown alliance αυτό δεν το λες, το λες;
Σε Σαμπετάι* και σε Πατέλη πράγματι ΣΕΒΑΣΜΟΣ.
Και οι δύο ανέβηκαν Ρωσία και Ουκρανία σε πραγματικά δύσκολες στιγμές για τους λαούς.
Και το '93 στον αγώνα κατά του Γέλτσιν (κτίριο Δούμας) και το '15 στο Ντονμπάς με Μοζγκοβόι, Σάββας και Μήτσος ήταν εκεί.
Χατζητέτοιος είναι περίεργο τρένο. Στα εμβόλια ήταν εμετικός. Τον είχαν βγάλει στο omnia μαζί με Πάνο Παπανικολάου γιατρό, και ενώ και οι δύο είναι φιλο-εμβολιακοί, ο Παπανικολάου κρατούσε τουλάχιστον προσχήματα ότι το χρηματικό bonus του Κούλη στους νέους είναι καραγκιοζιλίκι, ο Χατζητέτοιος έλεγε "όποιο μέτρο φέρνει νέους εμβολιασμούς το δέχομαι"!!! Κι όμως στα διεθνή κρατούσε πάντα στάση σωστή ως προς τις δυνάμεις που υποστήριζε (Παλαιστίνη, Βενεζουέλα, μην ξεχνάμε ΚΑΙ Ντονμπάς το '14, είχε ανέβει κι αυτός αλλά με άλλη αποστολή, με τους Banda Bassotti τους Ιταλούς).
Αυτό που λέει ο Λώλος είναι σωστό. Νίκη της Δύσης και διαμελισμός/οικονομική απομύζηση της Ρωσίας θα σημάνει τουλάχιστον δυο δεκαετίες παχιών αγελάδων για τη Δύση, που θα ξεφύγει από την κρίση της κλέβοντας τους πόρους της Ρωσίας, και πάνω στην πείνα των Ρώσων θα τρώνε οι δυτικοί και θα ατονήσουν εντελώς τα κινήματα στη Δύση. Θυμηθείτε τα 90s, που πάλι λεηλατούσαν την οικονομία της Ρωσίας και με τη λεηλασία αυτή είχαν το δικό τους πόπολο ταϊσμένο, το μόνο μαζικό κίνημα στα 90s ήταν οι Ζαπατίστας στο Μεξικό. Στον πρώτο κόσμο κανένα. Γι' αυτό λένε τώρα με τόσο πείσμα στους λαούς της Δύσης "κάντε μια θυσία και πεινάστε και παγώστε τώρα για να νικήσουμε τη Ρωσία και τότε θα τρώτε με χρυσά κουτάλια".
Ήττα της Δύσης αντίθετα θα σημάνει κατ' αρχάς την παγίωση του μετα-δολαριακού κόσμου (που δρομολογείται ήδη) και την ενδυνάμωση της Ανατολής και του Νότου. Για το Βορρά και τη Δύση αυτό θα σημάνει περαιτέρω κρίση και φτωχοποίηση και νομοτελειακά θα φέρει άνθηση των κινημάτων. Τι είδους κινήματα θα είναι αυτά δεν μπορεί κανείς ακόμα να ξέρει, αλλά όταν ο πρωτοκοσμίτης αναγκαστεί να νιώσει πείνα, πρώτη φορά στην ιστορία του, για δέκα συνεχόμενους χειμώνες, δεν γίνεται να συνεχίσει να κάθεται στον καναπέ.
Γι' αυτούς τους λόγους είναι επιτακτικό ιστορικό διακύβευμα η συντριβή του ΝΑΤΟ και στην Ουκρανία και στην Ταϊβάν και παντού, γιατί θα δημιουργήσει ντόμινο συνθηκών αντικειμενικά ευνοϊκών για τους ανθρώπους των κινημάτων.
Κατά τ' άλλα, της Ρωσίας το πολιτιστικό μοντέλο το έχω αποκαλέσει σε ανύποπτο χρόνο "ετεροδιαφωτισμό". Δηλαδή, δεν είναι μεν αντιδιαφωτισμός, δεν είναι όμως ούτε δυτικού φιλελέ τύπου διαφωτισμός, είναι κάτι που πάει να πιάσει τις πιο ουμανιστικές κολλεκτιβιστικές τάσεις των διαφωτιστών (βασικά την καντιανή ηθική κοινωνικού καθήκοντος μαζί με ρουσσωϊκό κοινοτισμό) και να τις συνδυάσει με Βυζαντινή (με τα καλά και τα κακά της) statecraft. Βέβαια, από τον Καντ και τον Ρουσσώ προήλθαν, μετά το ιστορικό μπαμ του 1789, και οι ρομαντικοί, που πέρασαν από τον "ετεροδιαφωτισμό" στον αντιδιαφωτισμό, οπότε σε περίπτωση ανάλογου ιστορικού μπαμ σήμερα, δεν αποκλείω εντελώς -αν και δεν δίνω πολλές πιθανότητες- και η Ρωσία να κάνει τέτοια μετάβαση. Τι θα σημαίνει αυτό στον 21ο αιώνα; Ένα αντιφιλελεύθερο εθνοκεντρικό κράτος; Μπορεί. Αλλά για να φτάσουμε εκεί πρέπει (όπως πρόσφατα είπε ο Sergei Karaganov) να φτάσει ο πόλεμος σε ένα τέτοιο σημείο που το κομπραδόρικο-δυτικόφιλο κομμάτι της ρώσικης άρχουσας τάξης (που αποτελεί τροχοπέδη σε μια τέτοια μετάβαση) να εξοστρακιστεί πλήρως από το ρώσικο πολιτικό σκηνικό.
*και μην πεταχτεί κανένα γκαρσόνι ειδικά εδώ στη σελίδα των ρομαντικών και πετάξει τη γελοιότητα ότι ο Μιχαήλ είναι εβραίος φτου κακά, γιατί, δεν θα σταθώ σαν την άλλη φορά στις γυναίκες των πρώτων ρομαντικών τι καταγωγή είχαν, αλλά, πολύ περισσότερο, ότι το πεδίο μελετών μας, η επιστημονική μελέτη του ρομαντισμού, χωρίς τους εβραϊκής καταγωγής μελετητές και τα έργα τους (Lowy, Berlin, Heine, Brandes, Klemperer, Strich, Mayer, Lukacs, Herf, Hobsbawm, Sternhell) θα ήταν η μισή. Σχεδόν τα 2/3 (μήπως και παραπάνω;) των σημαντικών μελετητών του ρομαντισμού είναι από αυτή τη φυλή, τι να κάνουμε τώρα;
Ο/Η Ανώνυμος είπε...1.
Οι αριστεροί που αναγνωρίζουν την ιστορική αναγκαιότητα συντριβής του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία, είναι οι παρακάτω:
-ΚΟΕ - Δρόμος της Αριστεράς (Ρινάλντι)
-Εργατικός Αγώνας (φλωρακικοί που έφυγαν από το ΚΚΕ, μετωπικοί αντιιμπεριαλιστές, διαφωνούν με το "ούτε ΝΑΤΟ ούτε Μόσχα" του Κουτσούμπα)
-Κόκκινη Ορχήστρα - Κ.Ε.Δ (Παπαδομανωλάκης του press project, αντιεμβολιαστές, καλές αναλύσεις όπως αυτή: https://avantgarde2009.wordpress.com/2022/07/30/o-sygxronos-imperialismos-kai-h-krish-tou/)
-κάποια στελέχη της ΛΑΕ
-Πατέλης και ο όμιλός του
-και βασικά πολλοί από το στελεχιακό δυναμικό και συνεργαζόμενους του ΚΚΕ (Μπαλασόπουλος, Δαβανέλλος κλπ), αν δεις τα FB τους, οι αναρτήσεις τους δεν έχουν καμιά σχέση με το "ούτε ΝΑΤΟ ούτε Μόσχα" του Κουτσούμπα. Θα έλεγα ότι η λαϊκή βάση του ΚΚΕ είναι όλη με Ρωσία αλλά τους ευνουχίζει η ηγεσία
2.
Οι αριστεροί που αναγνωρίζουν ότι για τον πόλεμο φταίει το ΝΑΤΟ κι επίσης ότι έρχεται πολυπολικός κόσμος και τον χαιρετίζουν ως ιστορική αναγκαιότητα, αλλά παρ' όλα αυτά συνεχίζουν στη γραμμή "ούτε ΝΑΤΟ ούτε Μόσχα" (ίσως μόνο λόγω "παράδοσης") είναι οι παρακάτω:
-Σάββας Μιχαήλ (αυτός γέρνει και προς την πρώτη τάση, έχει πει ότι θέλει συντριβή του ΝΑΤΟ)
-άλλα στελέχη της ΛΑΕ
-Κόντρα
-τα δύο ΜΛ
-εφημερίδα Πριν
-Χατζηστεφάνου και Πέτρος Παπακωνσταντίνου (όχι Κωνσταντίνου, ΠΑΠΑκωνσταντίνου)
-Ξεκίνημα (Παγιάτσος, τροτσκιστές είναι κι αυτοί αλλά άλλης φράξιας, δεν είναι στη διεθνή του Κλιφ όπως το ΣΕΚ, ούτε στη διεθνή του Αλταμίρα όπως ο Σάββας, είναι παρεμφερείς με την ICFI και το World Socialist Web Site)
3.
Οι αριστεροί που είναι "ούτε ΝΑΤΟ ούτε Μόσχα" και δεν κατηγορούν μόνο το ΝΑΤΟ για τον πόλεμο αλλά και τον "ρώσικο ιμπεριαλισμό", ούτε πολυψήνονται για πολυπολικό κόσμο όσο δεν υπάρχει σοσιαλισμός, είναι οι παρακάτω:
-ΚΚΕ (ηγεσία)
-ΑΝΤΑΡΣΥΑ (ΝΑΡ και ΣΕΚ πιο πολύ)
-ΔΕΑ (Νταβανέλος, να μην τον μπερδεύουμε με τον Δαβανέλλο του ΚΚΕ)
4.
Οι αριστεροί που είναι gung ho με Ουκρανία, είναι οι παρακάτω:
-ΟΑΚΚΕ
-ο παθολογικά ζηλιάρης τρότσκας Χ. Κεφαλής (δεν είναι σε κάποια οργάνωση αλλά αρθρογραφεί με σεντόνια κάθε μέρα βρίζοντας σχεδόν όλους τους αριστερούς επειδή δεν κάνουν πίπες στον Ζελένσκι)
Αντικειμενικά οι δύο πρώτες τάσεις ευνοούν τη Ρωσία, οι δύο τελευταίες ευνοούν τον δυτικό ιμπεριαλισμό.
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Στον εθνικιστικό χώρο είναι πιο μοιρασμένη η κατάσταση. Πολλοί ουκρανόφιλοι, ακόμα περισσότεροι ρωσόφιλοι.
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Θα σου απαντήσουν ότι ένας αυτούς ήταν και ο Γκέμπελς. Εννοώ ότι ήταν ένας κοινωνικός επιστήμονας που πραγματοποίησε το διδακτορικό του στη μελέτη του γερμανικού ρομαντισμού. Ίσως να μη σου πουν ότι εκείνη την εποχή ο Γκέμπελς ήταν ακόμη ρομαντικός στρασερικός και δεν είχε μπει στην κλίκα του Χίτλερ. Όπως και αρκετοί άλλοι εθνικοσοσιαλιστές. Αλήθεια που να βρίσκεται αυτό το διδακτορικό; Γνωρίζει κανείς αν υπάρχει ή αν το έχουν εξαφανίσει οι εβραιοκαπιτάλες;
πωπω ξέχασα και Βάλτερ Μπένγιαμιν.
Κι αυτός διδακτορικό στον ρομαντισμό είχε κάνει.
και ξέχασα και τη Lilian Furst. Ναι, κι αυτή εβραϊκής καταγωγής.
Αλλά και οι, με ιδιαζόντως ρωσικά επώνυμα, γερμανιστές Ζιρμούνσκι, Λαβρέτσκι και Μπερκόφσκι, είναι κι αυτοί στην πραγματικότητα, Ναούμ Γιακόβλεβιτς ο ένας, Ιωσήφ Μωϋσέεβιτς ο άλλος (Φρένκελ, το "Λαβρέτσκι" είναι ψευδώνυμο από τον ομώνυμο ήρωα του Τουργκένιεφ) και Βίκτορ Μεντέλεβιτς (οι δύο τελευταίοι κατάγονταν από το γκέτο του Βίλνιους, ο πρώτος από το Ντβινσκ, μέσα στο "Pale of Settlement" των Εβραίων της Ρωσικής Αυτοκρατορίας).
Αν βγάλουμε όλους αυτούς, έχουμε τους παρακάτω γκόιμ (μη-εβραίους) ρομαντικολόγους:
-Γκερβίνους (ο πρώτος ιστορικός, αλλά σίγουρα είχε διαβάσει το "Die Romantische Schule" του Χάινε πριν γράψει το δικό του)
-Χέρμαν Χέτνερ και Ρούντολφ Χάιμ (της ίδιας παράδοσης με τον Χάινε)
-Ricarda Huch ("καθαρή Γερμανίδα", αλλά είχε δάσκαλο τον Richard Moritz Mayer, εβραϊκής καταγωγής)
-Καρλ Σμιτ (μέγας πολέμιος του ρομαντισμού παρ' όλα αυτά)
-οι "καθαροί Ρώσοι" Λουνατσάρσκι και Ντμίτριεφ
-πολλοί Γερμανοί στον 20ό αιώνα (Oskar Walzel, Werner Kohlschmidt, Hermann August Korff, Werner Krauss), που όμως εννοείται ότι είχαν διαβάσει Brandes και σίγουρα μετά το 1945 και Lukacs.
Και ΦΥΣΙΚΑ ΕΝΝΟΕΙΤΑΙ πως ο Γκέμπελς είχε δάσκαλο-επιτηρητή, στο διδακτορικό, τον εβραίο Friedrich Gundolf (Goldfinger) και ό,τι και να έγραψε για ρομαντισμό είναι επηρεασμένο, τουλάχιστον μερικώς, από αυτόν.
1) Πωπωπω, ξέχασες πολλούς. Τον A.O. Lovejoy, τον Τσάρλς ΛΑρμορ, τον Fritz Strich, τον R. Wellek, τον Μ. Peckham, ton W. McGovern, τον Peter Viereck, τον Fritz Stern, τον Jaques Droz, τον Thomas E. Hulme, τον Irving Babbit, τον John Bowle, τον A.J. George, τον J. O. Fisher, τον P. Barberis, τον Hoxie N. Fairchild, τον Ernest Selliere, τον Gordon Graig, τον Κ. Θ.Δημαρά και άλλους.
Τι σημαίνει αυτό που γράφεις για την καταγωγή; Θα ψάχνουμε την καταγωγή του κάθε επιστήμονα ή θα εξετάζουμε αν είναι βάσιμα αυτά που γράφει;
Για να στο πούμε και αλλιώς, μήπως το καταλάβει το φτωχό σου μυαλό, ο Σπίλμπεργκ έκανε ταινία για το ολοκαύτωμα. Βάσει του σκεπτικού σου πρέπει να υποθέσουμε ότι το σκηνοθετικό του ενδιαφέρον σηματοδοτεί και μια συμπάθεια για τον Χίτλερ, έτσι;
2) Η καραμέλα για τις Εβραίες συζύγους έχει λιώσει. Για δυο τρεις περιπτώσεις προσπαθείτε με τον βλακώδη κυπατζήδικο τρόπο σας να προκαλέσετε εντυπώσεις. Θέλετε να τους πάρουμε έναν έναν τους ρομαντικούς για να δούμε αν ισχύει αυτό που λέτε; Χέρντερ, Φίχτε, Νοβάλις (ήταν αρραβωνιασμένος πριν πεθάνει), Μύλλερ, Κλάιστ (είχε πολλές σχέσεις πριν πεθάνει), Χόφμαν... ΝΑ πάμε στους Βρετανούς, στους Γάλλους, που θέλετε να πάμε;
3) Στην τελική αν ένας Εβραίος έχει αποκηρύξει τον καπιταλισμό, τον μαρξισμό και τον εβραϊκό ιδίοτυπο ιμπεριαλισμό, σε τι σε πειράζει;
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Τώρα βγάλατε και τον Γκέμπελς κατευθυνόμενο από τους Εβραίους;;; Χαχαχαχα..Ρε γκαρσόνια εσείς έχετε χάσει τα αυγά και τα πασχάλια. Από τροτσκιστές παρακρατικούς κλέβετε τα επιχειρήματα;
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Αν κρίνω από την έφεση να ψάχνει τα γενεαλογικά δέντρα των επιστημόνων μπορεί να έχει και κάποιους διαύλους με τον εβραϊκό παράγοντα ο σερβιτόρος. Αυτοί κυκλοφορούν περιοδικά που ασχολούνται με τέτοιες " έρευνες". Μαζί με το Predator κολλάνε και την έρευνα στα ληξιαρχεία. Να συμπληρωθεί από παντού το φακέλωμα.
Δεν μπορείτε να πείτε. Ψαγμένοι οι δαπίτες. Κάνουν έρευνες για τη θρησκευτική ταυτότητα του κάθε μελετητή του ρομαντισμού και κατασκευάζουν λίστες με ανούσια προσωπικά στοιχεία. Δεν είναι μικρή δουλειά αυτή.
οι Fritz Strich και Fritz Stern ήταν από τον εκλεκτό λαό επίσης, μην τους βάζεις μαζί με τους γκόιμ
βασικά όλα αυτά δεν δείχνουν κάτι πέραν του ότι οι μυταράδες ξέρουν να κρύβονται πολύ καλά πίσω από τα ευρωπαϊκά ονοματεπώνυμα και να τους νομίζουν για γκόιμ
ίσως να δείχνουν και ότι πάντα και παντού στην Ευρώπη μετά το 1800 αυτή η φυλή είχε σημαίνοντα ρόλο στην ευρωπαϊκή πολιτιστική κριτική + επιστήμες
όποιος είναι έντιμος αντισιωνιστής και δεν βάζει φυλετικό ρατσισμό μέσα στον αντισιωνισμό του, δεν έχει πρόβλημα να αναγνωρίσει ότι σχεδόν 50% της επιστημονικής ρομαντικολογίας εδώ και δύο αιώνες είναι από εβραίους.
Η Φοιτητική Λέσχη Φανταστικής Λογοτεχνίας είπε...Το πενήντα τοις εκατό είναι μάλλον υπερβολικό. Αλλά πέρα από αυτό ας δούμε τα ουσιαστικά.
Πόση σημασία έχει η επιστημονική μελέτη του φαινομένου σε σχέση με το ίδιο το φαινόμενο αυτό; Γιατί οι καθαυτό ρομαντικοί και η βιβλιογραφία τους έχει περίπου 0,5% σχέση με την εβραϊκή φυλή. Ίσως και να είναι λιγότερο το ποσοστό.
Δεύτερον, αν δεχτούμε ότι πολλοί ρομαντικολόγοι (το 50% που αναφέρεις) είναι Εβραίοι, τότε θα πρέπει να δεχτούμε ότι και το 50% των μελετητών του εθνικοσοσιαλισμού είναι Εβραίοι (εφόσον οι επιστήμονες που μελετούν τον Ρομαντισμό συνήθως μελετούν και τον φασισμό και το αντίστροφο). Τι είδους συμπέρασμα μπορεί να μας δώσει αυτή η διαπίστωση;. Μάλλον όχι τίποτα σπουδαίο.
Προφανώς όσοι μελετούν τον Ρομαντισμό και τον εθνικοσοσιαλισμό δεν σημαίνει απαραίτητα και ότι συνδέονται μαζί τους.
Αν θέλουμε να διακινδυνεύσουμε ένα πρόχειρο συμπέρασμα θα μπορούσαμε να πούμε ότι ίσως τους κεντρίζει το ερευνητικό ενδιαφέρον η ανάλυση και μελέτη πεδίων τα οποία έθεσαν στο πολιτικό περιθώριο ανθρώπους της φυλής τους πριν ένα ή δύο αιώνες.
Wilhelm von Schütz als Dramatiker. Ein Beitrag zur Geschichte des Dramas der Romantischen Schule
(Ο Wilhelm von Schütz ως δραματουργός. Μια συνεισφορά στην ιστορία του ρομαντικού δράματος)
Στα γερμανικά υπάρχει σε κάποιους συνδέσμους ως βιβλίο. Στα αγγλικά μπόρεσα να βρω μεταφρασμένη μόνο την παρακάτω παράγραφο:
"He [von Schütz] wasnt' afraid of the laughter, scorn, superciliousness, the jokes and parodies of the hungry pack of literati, and his one-sidedness had made him their victim again and again until finally no one was taking him seriously. He went his own unswerving way, looking neither to the right nor to the left. He rose to what he felt heights where no one was able to follow him, yet succeeded only in arousing the ridicule of those who watched him. The picture is simultaneously absurd and tragic. He cut a sorry figure."
https://forum.axishistory.com/viewtopic.php?t=136555
Για αυτόν τον Γκούντολφ που αναφέρθηκε, βρίσκουμε το όνομά του στο "Μανιφέστο των Εθνικομπολσεβίκων" του Paetel, μαζί με αυτά του Γκούσταβ Λαντάουερ και του Μαξιμίλιαν Χάρντεν, ως τα λίγα παραδείγματα Γερμανοεβραίων που δεν θα εξαιρεθούν από τη γερμανική πολιτιστική ζωή μετά την εθνική επανάσταση:
"In socialist Germany the Jews will face the decision to emigrate or to productively integrate themselves as a ‘national minority’ into the process of national construction (settlers, artisans). In völkisch-cultural life, like all minorities, their influence will be weak, represented only be a few men who have demonstrated their pre-eminence; for example, Friedrich Gundolf’s work on Goethe, Gustav Landauer’s writing on Hölderlin, or Maximilian Harden’s Heads [“Köpfe”] have proven their authors possible exceptions."
https://arplan.org/wp-content/uploads/2019/06/Paetel-The-National-Bolshevist-Manifesto-1933.pdf
Μια γλυκόπικρη νοσταλγία αναδύεται από το άρθρο σου. Ούτε εγώ μπορώ να ξεχάσω την αίσθηση των καλοκαιρινών διακοπών στη Δυτική Πελοπόννησο, εκεί κοντά στα μέρη σου, τις δεκαετίες του '80 και '90. Εικόνες που έχουν χαραχτεί βαθιά στη μνήμη και σε πληγώνουν όταν τις σκέφτεσαι. Το σαράκι της ζηλοφθονείας και του νεοπλουτισμού μόλυνε τις ψυχές των ανθρώπων. Στα '90's ο γείτονας έγινε ο χειρότερος εχθρός. Κτηματικές διαφορές, δολοπλοκίες, δηλητηριώδες κουτσομπολιό.. Να μπούμε στο μάτι του πρωτευουσιάνου, του ομογενή, του ξαδέρφου που έχει καλή δουλειά και γυαλιστερό αμάξι. Από την άλλη, θυμάμαι τη μυρωδιά από τις πιπεριές στα περιβόλια, την ευτυχία του παππού μου, όταν μας έφερνε σταφίδα και καλαμπόκια για να ψήσουμε, και τα βράδια με συγγενείς και φίλους στη βεράντα κουβεντιάζοντας και γελώντας. Τίποτα από αυτά δεν υπάρχει πια, μόνο μιζέρια. Θέλω να πιστεύω, όμως, ότι το παιχνίδι δεν έχει τελειώσει για ανθρώπους που αναζητούν την ουσιαστική ευτυχία και τη μαγεία στη ζωή τους.
Ο Σταμάτης είπε...Ψημένη σταφίδα στον ήλιο, πριν φτάσουν στην περιοχή τα τεχνικά μέσα για το ψήσιμο, ήταν ένα από τα χαρακτηριστικά γλυκίσματα της περιοχής.
Το ψημένο καλαμπόκι (λουμπούκι στην τοπική αργκό) με αλάτι, απαραίτητο "σνακ".
Άλλο τεράστιο κεφάλαιο αποτελούν οι διακοπές του Πάσχα στην Ηλεία. Το ταξίδι με το τρένο, μόλις έκλειναν τα σχολεία, και οι ομορφιές της ανοιξιάτικης φύσης ιδωμένες μέσα από το παράθυρο. Θυμόμουν απέξω όλους τους σταθμούς. Έσφυζαν από ζωή τότε.