του Σταμάτη Μαμούτου
Πριν λίγες μέρες έφυγε απροσδόκητα από την ζωή η Τάνια Ρόμπερτς (1955-2021). Η Ρόμπερτς είχε γνωρίσει την επιτυχία στην δεκαετία του ’80. Ήταν η δεκαετία κατά την οποία η πανέμορφη ηθοποιός συνδέθηκε με το πολιτιστικό πεδίο που μας ενδιαφέρει ως νεορομαντικούς, πρωταγωνιστώντας στην κινηματογραφική μεταφορά του comic Sheena, Queen of the Jungle (1984) και συμμετέχοντας σε πολλές ακόμη ενδιαφέρουσες ταινίες.
Το πραγματικό της όνομα ήταν Βικτόρια Μπλουμ και ξεκίνησε να εργάζεται ως μοντέλο ενώ εμφανίστηκε και σε σειρά από τηλεοπτικές διαφημίσεις πριν μεταπηδήσει στην υποκριτική. Η Ρόμπερτς υπήρξε κι ένα από τα κορίτσια του Τζέιμς Μποντ, πρωταγωνιστώντας πλάι στον Ρότζερ Μουρ στην ταινία A View to a Kill (1985). Στην συγκεκριμένη κινηματογραφική ταινία υποδύθηκε μια Αμερικανίδα γεωλόγο που αποτέλεσε τον στόχο του κακού της υπόθεσης, τον οποίο ερμήνευσε ο σπουδαίος Κρίστοφερ Γουόκεν. Ωστόσο η κορυφαία προσωπική της επιτυχία ήταν το έργο Σίνα, όπου υποδύθηκε τον ρόλο ενός «θηλυκού Ταρζάν».
Κάποιοι θεωρούν ότι η πρώτη εμφάνιση του αρχετύπου της Σίνα πραγματοποιήθηκε στην λογοτεχνία του φανταστικού, όταν ο Άγγλος συγγραφέας Γουίλιαμ Χένρι Χάντσον (1841-1922) δημοσίευσε το βιβλίο Η Πράσινη Έπαυλη, το 1904, με πρωταγωνιστικό χαρακτήρα την Ρίμα. Η Ρίμα αποτέλεσε έμπνευση βασισμένη σε ένα λατινικό μύθο, που ήθελε μια φυλή λευκών ημίθεων να ζει στα βουνά της Χιλής. Η Ρίμα αφομοίωνε τα στοιχεία της αντίληψης για την κυριαρχία του λευκού ανθρώπου στο χαοτικά αντίξοο περιβάλλον της φυσικής αγριότητας, η οποία ήταν διάχυτη εκείνη την εποχή κι επηρέασε τόσο τον Μπάροουζ στην δημιουργία του ευγενούς ρομαντικού Ταρζάν όσο και τον Χάουαρντ στην δημιουργία δικών του λογοτεχνικών ηρώων. Ωστόσο φαίνεται πως το αρχέτυπο της Σίνα βρίσκεται ακόμη πιο πίσω στον χρόνο.
Η Σίνα εμφανίστηκε στον χώρο των comics το 1938 παρουσιαζόμενη ως μια «ξανθιά Ταρζάν», που βασίλευε στις ζούγκλες, επικοινωνώντας με τα ζώα κι αντιμετωπίζοντας κυνηγούς, δουλεμπόρους και ιθαγενείς. Δημιουργοί της ήταν οι Will Eisner και S. M. Jerry Iger. Ο πρώτος είχε αναφέρει ότι πηγή έμπνευσής του, προκειμένου να δημιουργήσει το comic Sheena, Queen of the Jungle, ήταν το βιβλίο Εκείνη (1887) του Άγγλου λογοτέχνη σερ Χένρι Χάγκαρντ (1856-1925).
Ο Χάγκαρντ υπήρξε ένας νεορομαντικός συγγραφέας ο οποίος, μέσω της λογοτεχνίας του φανταστικού (adventures fantasy fiction), δίπλα στον Μόρρις, τον Στήβενσον και τον Μακντόναλντ πρόκρινε ένα εναλλακτικό ύφος στην κυριαρχία του ορθολογιστικού θετικισμού, που σάρωνε την Βρετανία στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Ο Χάγκαρντ επηρέασε τον Μπάροουζ και τον Χάουαρντ, ενώ υπήρξε στενός φίλος του Κίπλινγκ. Επρόκειτο για έναν συγγραφέα που υιοθετούσε κι εξέφραζε συντηρητικές και φυλετιστικές απόψεις τόσο στην κοινωνική του δράση όσο και στην λογοτεχνία του. Εντούτοις, το Εκείνη έγινε αντικείμενο μελετών στις οποίες αναζητήθηκε μια υπόρρητη φεμινιστική διάσταση.
Το Εκείνη μεταφέρθηκε στην μεγάλη οθόνη πολλές φορές με σημαντικότερη εκείνη του 1965 στην οποία πρωταγωνίστησε η Ούρσουλα Άντρες, ο Κρίστοφερ Λη και ο Τζον Ρίτσαρντσον. Eδιαφέρουσα υπήρξε και η κινηματογραφική μεταφορά του 1984, που σκηνοθετήθηκε σε ύφος Mad Max. Το θηλυκό αρχέτυπο της ευγενούς αγριότητας εκπροσωπήθηκε έτσι σε δυο ταινίες εκείνη την χρονιά.
Η ταινία Σίνα, με πρωταγωνίστρια την πρόσφατα εκλιπούσα Τάνια Ρόμπερτς, είναι μια απλοϊκή περιπέτεια. Ωστόσο έχει ορισμένα εξαιρετικά πλάνα, ωραία φωτογραφία και, κυρίως, βλέποντάς την σήμερα μας φέρνει στο νου ξανά την δεκαετία του ’80. Μια δεκαετία κατά την οποία μολονότι η ασθένεια της μεταμοντέρνας παγκοσμιοποίησης είχε αρχίσει να φανερώνει το αποκρουστικό της πρόσωπο, υπήρχαν ακόμη πολλά πεδία στα οποία μπορούσε κανείς να εισπνεύσει αέρα ελευθερίας. Η κινηματογραφική μεταφορά μιας ηρωίδας με αρχετυπικά ηλιακά χαρακτηριστικά, τα οποία εκδηλώνονταν στις συμπεριφορές της και εκφράζονταν, ταυτόχρονα, στην εξωτερική της εμφάνιση, αποτελεί μια ακόμη ευχάριστη ανάμνηση εκείνης της εποχής.
Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι η Ρόμπερτς δεν αφομοιώθηκε από την δύναμη του χαρακτήρα που έπρεπε να υποδυθεί, αλλά έδωσε μια δική της διάσταση στον μύθο της βασίλισσας της ζούγκλας. Μολονότι στο comic η Σίνα παρουσιάζεται ως μια αδάμαστα άγρια πολεμίστρια που θυμίζει την Μπρίνχιλντ του έπους των Νιμπελούνγκεν, η Σίνα της ταινίας είναι διαφορετική. Το πρόσωπο της Ρόμπερτς απέπνεε την ομορφιά της άδολης μεσαιωνικής δέσποινας. Την ευγενική ομορφιά μια πριγκίπισσας, όχι της ζούγκλας αλλά, των παραμυθιών.
Αν μη τι άλλο ανατρέχοντας στην πριν την «Νέα Τάξη Πραγμάτων», του Μπους (του πρεσβύτερου), εποχή, αντιλαμβανόμαστε ότι, ανάμεσα στα άλλα, ακόμη και τα κριτήρια της ομορφιάς ήταν σαφώς διαφορετικά. Η ανάμνηση γυναικών σαν την Άντρες ή την Ρόμπερτς προκαλεί νοσταλγία όταν αναλογιστεί κανείς το κατιναριό και τις μετριότητες που απολαμβάνουν τον τίτλο της «star» στην σημερινή παρακμιακή συνθήκη της μεταμοντέρνας παγκοσμιοποίησης.
Η Ρόμπερτς, πέρα από την Σίνα, έλαβε μέρος σε πολλές ακόμη ταινίες που άπτονται των ενδιαφερόντων μας. Το Forced Entry του 1975, το Fingers του 1978, το Tourist Trap του 1979, το Night Eyes του 1990 και το Ιnner Sanctum του 1991 αποτελούν παραγωγές που οι θεατές των θρίλερ και των ταινιών τρόμου καλό θα ήταν να λάβουν υπόψη.
Κυρίως, όμως, οι λάτρεις του επικού στοιχείου πρέπει να δουν το The Beastmaster του 1982, του οποίου το σενάριό έχει βασιστεί στο ομώνυμο, sword’n’sorcery, βιβλίο της σημαντικής Αμερικανίδας συγγραφέως Αντρε Νόρτον. Όσο και το Hearts and Armour του 1983, που αποτέλεσε μεταφορά μέρους του ιταλικού επικού ποιήματος Μαινόμενος Ορλάνδος του Λουντοβίκο Αριόστο (1474- 1533).
Τα χρόνια περνούν, οι συνθήκες αλλάζουν και ο χρόνος δείχνει αδυσώπητος. Στον προθάλαμο της υδροχοϊκής του εποχής συνεχίζει ως αμείλικτος θεριστής, έτοιμος να σβήσει στο πέρασμά του ιστορικές περιόδους και πρόσωπα, αφήνοντας τους τελευταίους ρομαντικούς στην βουβή σιωπή μιας έρημης μοναξιάς. Δίχως συντρόφους να κοινωνήσουν την αλήθεια τους. Μα και με περισσότερα αισθητικά σημεία αναφοράς. Με περισσότερα φρούρια συμβόλων που κάποτε μπορεί να αποτελέσουν την πρώτη ύλη για την μελλοντική ιδεολογική αντίσταση.
Σχόλια:
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Πραγματική άρια ομορφιά. Σήμερα επικρατούν οι σταρλετίτσες των Botox.
Ο Σταμάτης είπε...Επειδή η ικανότητα του προσώπου να μορφάζει και να αλλάζει ύφος είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την υποκριτική, περιγράφεις μια πρακτική που είναι πολύ επικίνδυνη για τους ηθοποιούς. Δεν ξέρω αν είναι το καθαρά πρακτικό κομμάτι αυτής της ανοησίας (botox κλπ) που πρέπει να μας προβληματίσει. Νομίζω ότι πρέπει να συμπεριλάβουμε στην ανάλυση και τους συσχετισμούς εξουσίας, οι οποίοι διαμορφώνουν και τα πρότυπα της εξωτερικής εμφάνισης.
Η αυγή της μεταμοντέρνας παγκοσμιοποίησης συνδέθηκε με την επικράτηση των "αντι-ξεχωριστών" και "αντι-όμορφων", "μίνιμαλ" προτύπων. Φαίνεται πως η συνέχεια θα μας οδηγήσει σε ένα άφυλο και ομογενοποιημένα απρόσωπο στυλ επικρατούσας εξωτερικής εμφάνισης.
Ο/Η Outlander είπε...Όμορφη κοπέλα.
Αν η ομορφιά δεν πηγάζει από μέσα, δεν είναι δηλαδή γοητεία και φρόνημα, έκφραση και φυσικότητα, είναι κενή. Κενή, επιφανειακή, σαν τα πολλά top models κοριτσόπουλα που δείχνουν στα δελτία ειδήσεων.
Επίσης, σχετικά με την πρόσληψη ή την αντιμετώπιση της ομορφιάς, νομίζω πως προκαλεί προβληματισμό η περίπτωση μοντέρνων πορνοσταρς που αποκαλύπτονται σε δημοσιεύσεις αμακιγιάριστες στην καθημερινότητά τους σε αντίθεση με το μακιγιάζ και τον φακό των ταινιών τους.
Νομίζω πως είναι απαραίτητη μια ανάπτυξη του ζητήματος της θηλυκότητας, της γυναικείας ομορφιάς και των γυναικείων αρετών, καθώς και του ζητήματος του έρωτος (ουσία, μεταφυσική) εδώ στο μπλογκ για συζήτηση, και ίσως ακόμη και μια διαδικτυακή συζήτηση (σαν την τελευταία).
Σημαντικό ζήτημα.
Ο Σταμάτης είπε...Αγαπητέ Outlander, επειδή γνωρίζω λίγα πράγματα περί υποκριτικής αντιλαμβάνομαι ότι ένας καλός ηθοποιός μπορεί να εκφράσει ένας ύφος και μια εικόνα που μπορεί και να μην έχουν σχέση με το βαθύτερο εγώ του. Όσον αφορά την Ρόμπερτς δεν γνωρίζω αν διέθετε την εσωτερική ομορφιά που στους παραδοσιοκράτες και τους ρομαντικούς (ασφαλώς και σε μένα) αρέσει. Σίγουρα, όμως, την εξέφρασε στον φακό με εξαιρετικό τρόπο.
Στο θέμα της γυναικείας ομορφιάς και της θηλυκότητας εγώ θα μπορούσα να αναπτύξω τις απόψεις μου. Φαντάζομαι ότι θα έχουν κοινά στοιχεία με τις δικές σου. Ωστόσο, πρέπει πρώτα να αντιμετωπίσουμε την επιβαλλόμενη ιδεολογική γραμμή της σημερινής εξουσίας, (που στηρίζεται σε περιεχόμενο μεταμοντέρνων και μεταδομιστικών κοινωνιολογικών ερευνών), η οποία παρουσιάζει το φύλο ως κοινωνική κατασκευή.
Πρέπει αρχικά να απαντήσουμε στις θεωρητικές γραμμές της εξουσιαστικής ελίτ, υπερασπιζόμενοι τα αυτονόητα. Ότι, δηλαδή, άντρες και γυναίκες είναι και βιολογικές οντότητες με προδιαγεγραμμένες διαφορετικότητες.
Ο/Η Outlander είπε...Προς αποφυγή παρεξήγησης, το σχόλιο δεν αφορούσε την εν λόγω ηθοποιό, αλλά την κενότητα των επιδείξεων όμορφων ή (ακριβέστερα) εντυπωσιακών κοριτσόπουλων στα μίντια.
Απ' την άλλη, μην παρεξηγηθεί, επίσης, ότι υποκρύπτεται κάτι "πουριτανικό" στην διάθεσή μου. Μόνον μία αίσθηση περί ματαιότητας και θνητότητας των μορφών..
..αν και όντας νεότερος (και ορφικότερος) θα μου ήταν αδιανόητη η ιδέα περί μη μεταφυσικής διάστασης (και επέκεινα) αυτής της δυαδικότητας και του «χορού» της· σαν την απογοήτευση του Πυθαγόρα για τους άρρητους αριθμούς...
Πάντως, σίγουρα, το φύλο είναι κάτι που πηγάζει εκ Φύσεως καθώς το συναντούμε και στα σε άλλα ζώα, θηλαστικά ή μη.
Η Φοιτητική Λέσχη Φανταστικής Λογοτεχνίας είπε...
Outlander, ακριβώς έτσι.