του Αχιλλέα
Μεγάλος σάλος έχει δημιουργηθεί με το trailer της τηλεοπτικής σειράς The Rings of Power που πρόκειται να προβληθεί τον Σεπτέμβριο μέσα απ’ την συχνότητα του Amazon Prime Video, καθώς πολλοί λάτρεις του έργου του Τόλκιν θεώρησαν ότι προσπαθεί να επιβάλει μια αισθητική που όχι μόνο δεν ταιριάζει στα έργα του καθηγητή αλλά δεν ταιριάζει ούτε σε αυτό το οποίο θα έπρεπε να είναι η λογοτεχνία του φανταστικού. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Η εν λόγω σειρά είναι η πιο ακριβοπληρωμένη τηλεοπτική παραγωγή όλων των εποχών, με $465 εκατομμύρια budget για την πρώτη σεζόν και μόνο. Η σειρά της Amazon Studios επιστράτευσε τον Max Baldry, γνωστό για τη δουλειά του στο βρετανικό δράμα επιστημονικής φαντασίας Years and Years, τον Robert Aramayo και τον Joseph Mawle, που έπαιξαν στο Game of Thrones, την Nazanin Boniadi, γνωστή για τον ρόλο της ως Leyla Mir στο General Hospital και πολλούς ακόμη. Ανάμεσα στους σκηνοθέτες θα είναι ο J. A. Bayona ενώ στο σενάριο θα συμμετέχουν η Gennifer Hutchison του Breaking Bad, ο Bryan Cogman που έχει επιμεληθεί τα σενάρια έντεκα επεισοδίων του Game of Thrones, η Helen Shang του Hannibal, ο Justin Doble του Stranger Things και άλλοι.
Σύμφωνα με ανακοινώσεις των παραγωγών η επερχόμενη σειρά των Amazon Studios θα εστιάσει στην «Δεύτερη Εποχή της Μέσης Γης». Ξεκινώντας σε μια εποχή σχετικά ειρηνική, η σειρά θα δώσει έμφαση στην ανάπτυξη χαρακτήρων καθώς θα αντιμετωπίσουν την επάνοδο του κακού στη Μέση Γη. Αν οι φήμες που κυκλοφορούν είναι αληθείς η εταιρία της παραγωγής είχε κάποιες εμπλοκές με το θέμα των δικαιωμάτων. Αρχικά είχε προσανατολιστεί στην μεταφορά μέρους του Σιλμαρίλλιον Ωστόσο η έλλειψη των σχετικών αδειών χρήσης των κειμένων του έργου οδήγησε τους συντελεστές της σειράς στο να καταλήξουν στα περιβάλλοντα των συμπληρωματικών βιβλίων της αρχικής σειράς που περιλαμβάνει τα τρία έργα Σιλμαρίλλιον-Χόμπιτ-Ο άρχοντας των δακτυλιδιών.
Μολονότι η σειρά θα προβληθεί τον Σεπτέμβριο, το πρώτο trailer και οι αρχικές πληροφορίες επιβεβαίωσαν τους φόβους όσων είμαστε δύσπιστοι προς τις μεγάλες παραγωγές της εποχής μας. Έγχρωμοι ηθοποιοί υποδύονται φυλές του τολκινικού κόσμου ενώ ο ίδιος ο Τόλκιν είχε κάνει ελάχιστες αναφορές στους έγχρωμους στα βιβλία του και τους τοποθετούσε μαζί με τους ανατολίτες στο στρατόπεδο του κακού, ως συμμάχους των Ορκς. Η απομάκρυνση από τον κορμό των τριών έργων του τολκινικού κόσμου προκάλεσε μια ανησυχία ότι το σενάριο της σειράς θα χανόταν σε αόριστα σεναριακά πεδία μιας νέα σαπουνόπερας τύπου Game Of Thrones. Κάποιες αντιδράσεις σε φόρμες διαδικτυακού σχολιασμού έκαναν την εταιρία παραγωγής της σειράς να απαντήσει με διαφημιστικά videos στα οποία υποτιθέμενοι «ειδικοί» του έργου του Τόλκιν διαβεβαιώνουν ότι η δομή των κειμένων θα γίνει σεβαστή. Ωστόσο οι φερόμενοι ως «ειδικοί» ήταν διάφοροι influencers των κοινωνικών μέσων έκφρασης του συστημικού life style (φανταστείτε κάποια δυτικά αντίστοιχα «δημοσιογράφων» που εμφανίζονται σε ελλαδικά πρωινάδικα).
Όμως, αν το καλοσκεφτούμε, τέτοια φαινόμενα δεν παρουσιάστηκαν σε μία ημέρα αλλά μεθοδικά. Από τότε που απεβίωσε ο Christopher Tolkien, ο γιος του J.R.R.Tolkien, ξεκίνησε μία συστηματική επίθεση στο έργο του δημιουργού της Μέσης Γης. Μάλιστα υπάρχουν πολλοί -θεσμικά αναγνωρισμένοι- scholars του Tόλκιν στην Αμερική και στην Αγγλία οι οποίοι έχουν διδακτορικό στα έργα του αλλά καταλήγουν να τα υπονομεύουν αλλοιώνοντας πλήρως το νόημα τους. Εδώ και αρκετό καιρό έχει ξεκινήσει ένας ολόκληρος πόλεμος ο οποίος βγήκε στην επιφάνεια τα τελευταία χρόνια. Όταν το σύστημα εξουσίας αντιλήφθηκε ότι το έργο του Τόλκιν ενέπνευσε κινήματα που εξέφραζαν αντιφιλελεύθερες, παραδοσιοκρατικές ιδέες κατά την δεκαετία του ’60 και του ’70. Όταν ο ίδιος ο Τόλκιν, στις ελάχιστες φορές της ζωής του που αποχωρίστηκε την εποπτική του απόσταση από τα πολιτικά δρώμενα προκειμένου να παραθέσει κάποιες πολιτικές θέσεις δημοσίως, έδειχνε ξεκάθαρα την συμπάθειά του προς τις ιδέες του αντιδιαφωτιστικού πολιτικού Ρομαντισμού (μην ξεχνάμε την συνέντευξή του στο περιοδικό του βρετανικού Εθνικού Μετώπου). Όταν η αγάπη του αναγνωστικού κοινού κρατούσε ζωντανή την δημοτικότητα των έργων του Tόλκιν το σύστημα εξουσίας φαίνεται ότι βρήκε τρόπο προκειμένου να αφήσει στην άκρη την πολιτική σκέψη του καθηγητή και να αφομοιώσει το λογοτεχνικό τους περιεχόμενο. Το έργο του Τόλκιν, χωρίς την πολιτική σκέψη του καθηγητή, επιχειρείται μέσα από την συστημική προσπάθεια να αλλοιωθεί σε ακίνδυνες για το σύστημα νεοfantasy εκδοχές.
Ας δούμε κάποια τέτοια παραδείγματα. Ας μιλήσουμε λοιπόν, αρχικά, για την Tolkien Society. Η Tolkien Society είναι ένας λογοτεχνικός οργανισμός που ιδρύθηκε το 1969 και αφιερώθηκε στην προώθηση των έργων του J.R.R Tolkien. Η ίδια διοργανώνει ένα ετήσιο ακαδημαϊκό συνέδριο εδώ και δεκαετίες. Το συνέδριο, που πραγματοποιήθηκε εικονικά μέσω Zoom στις 3 και 4 Ιουλίου του 2021, είχε το θέμα «Tolkien και Διαφορετικότητα».
Πριν συνεχίσουμε, πρέπει να καταλάβουμε την σοβαρότητα της κατάστασης καθώς ο πρόεδρος του Tolkien Society ήταν ο ίδιος ο Τόλκιν. Η κόρη του, Pricilla Tolkien, υπηρετούσε ως αντιπρόεδρος. Στο ετήσιο σεμινάριό του, οι μελετητές παρουσιάζουν ακαδημαϊκές εργασίες, μερικές φορές παρουσιάζεται και συζητείται αρχειακό υλικό και γενικά γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια για να κατανοηθεί και να εκτιμηθεί η μοναδική ιδιοφυΐα του καθηγητή. Αλλά πέρυσι οι συμμετέχοντες σε σεμινάρια υποβλήθηκαν σε κάτι διαφορετικό. Μερικές από τις εργασίες που παρουσιάστηκαν ήταν οι «Gondor in Transition: A Brief Introduction to Transgender Reality in The Lord of the Rings», «The Lossoth: Indigeneity, Identity, and Antiracism» και «Something Mighty Queer: Destabilizing Cishetero Amatonormativity in the Works of Tolkien». Σχεδόν όλο το πρόγραμμα ήταν κάπως έτσι.
Τι θα μπορούσαμε να υποθέσουμε για ένα τέτοιο συνέδριο; Ότι οι εν λόγω μελετητές δεν γνωρίζουν τίποτα για τον Τόλκιν ή το νόημα του έργου του; Ότι μισούν τον Τόλκιν και το έργο του και θα ήθελαν πολύ να το καταστρέψουν; Ποιος ξέρει; Εκείνο που μπορούμε να υποθέσουμε με σχετική ασφάλεια είναι ότι πίσω απ’ όλα αυτά υπάρχει πολιτική στόχευση. Η οποία είναι απόρροια της γενικευμένης προσπάθειας του δυτικού φιλελεύθερου κατεστημένου να αλλοιώσει την δυναμική της παραδοσιακής επικής φανταστικής λογοτεχνίας, η οποία θα μπορούσε να γονιμοποιήσει παραδοσιοκρατικές ιδέες που τα φιλελεύθερα made in USA σκύβαλα φοβούνται.
Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών, όπως και το Χόμπιτ, το Σιλμαρίλλιον και το σύνολο των γραπτών του Τόλκιν δεν έχει καμία σχέση με τις ανησυχίες που εκφράζονται σε αυτές τις μελέτες. Δεν υπάρχουν «διαφυλικές ταυτότητες» στον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών. Δεν υπάρχει θέση για νεωτερικές ιδέες όπως ο αντιρατσισμός. Δεν υπάρχει θέση για φράσεις όπως «cishetero amatonormativity». Αν λάβουμε υπόψη όλα τα παραπάνω μπορούμε να υποθέσουμε πως θα κινηθεί το σενάριο και το casting της σειράς The Rings of Power στο οποίο είδαμε έγχρωμα ξωτικά και νάνους όπως και την Galadriel.
Αν εξετάσουμε, πάντως, το υπόβαθρο της τολκινικής σκέψης θα διαπιστώσουμε κάτι ενδιαφέρον. Οι κόσμοι που δημιούργησε ο καθηγητής ξεπήδησαν από μια φαντασία που διαμορφώθηκε (και πάνω) στην βαθειά Ρωμαιοκαθολική πίστη του. Ειδικότερα, το The Silmarillion είναι κατά κάποιο τρόπο ένας ποιητικός και λογοτεχνικός προβληματισμός βασισμένος πάνω στην Κατήχηση της Καθολικής Εκκλησίας για την δημιουργία του κόσμου. Προφανώς, ο δεύτερος πυλώνας του τολκινικού σύμπαντος είναι οι αρχαίες παραδόσεις. Ωστόσο αυτές λειτουργούν ως υλικό με το οποίο πλάθει την εικόνα των κόσμων που αφηγείται. Η κεντρική του οντολογική ιδέα, όμως, παραμένει ο Χριστιανισμός. Εξετάζοντας τη Μέση Γη του Τόλκιν, δεν υπάρχει τρόπος να ξεφύγουμε από αυτήν την πραγματικότητα.
Η δημιουργία του λογοτεχνικού του κόσμου, όπως είπε ο ίδιος, ήταν ένα είδος υποδημιουργίας υπό την έμπνευση και την αιγίδα του παντοδύναμου Θεού. Τα μεγάλα του θέματα - το καλό και το κακό, η αλήθεια και το ψέμα, η δύναμη και η δόξα, η τιμή και η θυσία - πηγάζουν όλα από τη χριστιανική του πίστη και την αποφασιστικά μυστηριακή του άποψη για τον κόσμο. Το ότι μεταγενέστεροι αναγνώστες του έρχονται τώρα να συκοφαντήσουν, να διαστρεβλώσουν και τελικά να καταστρέψουν αυτές τις υποδημιουργίες του καθηγητή είναι επίσης, κατά έναν περίεργο τρόπο, μια απόδειξη της κληρονομιάς του. Όπως έπραξε ο Melkor απέαντι στον δημιουργό του, έτσι οι σκηνοθέτες και οι πανεπιστημιακοί καθηγητές που ασχολούνται με τα έργα του Τόλκιν αλλοιώνουν το αρχικό λαμπρό τους περιεχόμενο προκειμένου να γίνει συμβατό με τον φιλελεύθερο κόσμο της ανθρώπινης πτώσης, στρεβλής αντίληψης και κακίας.
Ο/Η Ανώνυμος είπε..."Aurë entuluva! ῾Η μέρα θὰ ξανάρθει!"
Η Φοιτητική Λέσχη Φανταστικής Λογοτεχνίας είπε...
Αχιλλέα, σχολιαστής με το ψευδώνυμο "Πάτροκλος" αμφιβάλλει αν το όνομά σου είναι αληθινό, υποθέτει ότι είσαι δώδεκα περίπου χρόνια μεγαλύτερος από την πραγματική σου ηλικία και ρωτά αν είσαι ηθοποιός.
Θα απογοητεύσω τον κακοπροαίρετο "Πάτροκλο". Δεν είμαι ο Σερβετάλης. Χαχα! Θα του συνιστούσα βέβαια να στραφεί σε κάτι πιο ποιοτικό από την μαντική και την ακροδεξιά.
Ο Southman είπε...Πολύ καλή πραγμάτευση του θέματος Αχιλλέα! Περίμενα να διαβάσω αυτό το άρθρο από τότε που το είχαμε συζητήσει το θέμα στα σχόλια παλαιότερου άρθρου. Δυστυχώς δεν αρχίζει και τελειώνει με τον Τόλκιν, το θέμα, αν και είναι η κορυφή του παγόβουνου, ως ένα household name που λένε και οι Αγγλοσάξονες, ένας συγγραφέας τόσο γνωστός που τον γνωρίζουν ακόμα και όσοι δεν ασχολούνται.
Η επίθεση περιλαμβάνει όλους τους "λευκούς, Δυτικούς cis άνδρες" συγγραφείς που έχουν διαμορφώσει την οπτική μας. Μελέτες για τον Lovecraft που τον χαρακτηρίζουν "προβληματικό" υπάρχουν από μελετητές που στον πρόλογο των βιβλίων τους δηλώνουν ότι έχουν σκοπό να "φωτίσουν και να καθαρίσουν τα προβληματικά σημεία στο έργο του για να παραδώσουν στο σύγχρονο κοινό κάτι που μπορεί να διαβάσει". Ανατυπώσεις του Robert Howard (όπως σε ιστορίες του Solomon Kane) που έχουν παραλείψει ολόκληρες παραγράφους ή έχουν αλλάξει "μη αποδεκτές" λέξεις, χωρίς ούτε καν μια σημείωση που να το δηλώνει (όχι ότι αν θα το δήλωνε θα ήταν σωστό), ακρωτηριάζοντας και μπασταρδεύοντας το κείμενο. "Επανεξιστόρηση" - "retelling" κλασικών ιστοριών από την μεριά χαρακτήρων που δεν είχαν καμιά δουλειά να βρίσκονται εκεί στις αρχικές ιστορίες ("δυναμικές γυναίκες", Αφρικανοί που για κάποιον λόγο βρέθηκαν στην Ευρώπη και ζούσαν εκεί την Αναγέννηση, ένα σωρό παράξενες συμπτώσεις) με σκοπό να αναδειχτεί πόσο "κακοί" και "flawed" - ατελείς, ήταν οι original χαρακτήρες. Και δεν είναι μόνο για άντρες συγγραφείς αυτό το κίνημα, αλλά για κλασικές γυναίκες συγγραφείς, όπως η Τζέιν Ώστεν, οι Αδελφές Μπροντέ, ακόμα και η τιτάνια Μαίρη Σέλλεϊ, που αποτελούσε μια από τις "ιερές αγελάδες" των "προσεγγίσεων διαφορετικότητας" και που ακόμα και αυτή πια θέλει "διόρθωση" σε μερικά σημεία που δεν "θεωρούνται αποδεκτά". Και το τρομερό είναι ότι οι "μελετητές" αυτοί λένε ότι "το κάνουν από αγάπη" για το υλικό, τις ιστορίες και τους συγγραφείς "αγαπάω τόσο πολύ αυτόν τον κόσμο και τον συγγραφέα που δεν μπορώ να μην τον κάνω προσβάσιμο στις νεότερες γενιές, όπως πρέπει να είναι." Όχι όπως είναι, όπως "πρέπει να είναι".
Εννοείται ότι πια οι περισσότερες μεταφορές σε άλλα μέσα όπως κινηματογράφο ή τηλεόραση έχουν χωρίς εξήγηση χαρακτήρες να παίζονται από ηθοποιούς άλλων φυλών ακόμα και άλλου φύλου, γιατί ας πούμε είναι λογικό να υπάρχουν αφρικανικής καταγωγής ευγενείς στην Αγγλία του 1800, ή μια αφρικανή γυναίκα που κάνει καράτε σε ιστορίες του Σέρλοκ Χόλμς, ή non-binary κ.α. χαρακτήρες που εντελώς άκυρα και σε εντελώς ακατάλληλες στιγμές πρέπει να μας κάνουν μια ομιλία για το τι είναι και το πως αυτό τους "κάνει δυνατούς" και εννοείται ότι αυτά θεωρούνται σαν "βήματα μπροστά" για την "αντιπροσώπευση" - "representation" και ένα ολόκληρο μιντιακό σύστημα τα αντιμετωπίζει με τη λογική του "και πολύ άργησαν".
Το παρακολουθώ το θέμα όσο μπορώ και θέλω να συνεχίσω και εγώ να αρθρογραφώ για αυτό, με συγκεκριμένα ίσως παραδείγματα. Το καλό είναι ότι βλέπω, μετά από την αρχική "ολομέτωπη επίθεση" και μια αντίδραση, με άλλους μελετητές, αλλά και αναγνώστες-θεατές να λένε "μήπως το παρατραβάμε λίγο"; Αυτό με γεμίζει ελπίδα.
Πολύ ωραίο το σχόλιο σου Southman! Συγκεκριμένα τελείωσα το «Mere Christianity» του C. S Lewis πριν από λίγες ημέρες και πιστεύω ότι το quote που θα σου παραθέσω ταιριάζει με το νόημα αυτών που γράφεις. Το quote έχει ως εξής: «We all want progress, but if you're on the wrong road, progress means doing an about-turn and walking back to the right road; in that case, the man who turns back soonest is the most progressive.»
Ο Draug είπε...Μπράβο Αχιλλέα, εξαιρετικό το άρθρο!
Ο Αχιλλέας είπε...Σε ευχαριστώ πολύ! Το Tolkien research είναι το πάθος μου!