Ο Λίνος Καρζής και η διπλή υπόσταση του γεγονότος

Λίγοι είναι οι σήμερα οι Έλληνες αναγνώστες στους οποίους το όνομα Λίνος Καρζής (1894-1978) λέει κάτι. Ακόμη λιγότεροι είναι οι φίλοι της λογοτεχνίας του φανταστικού, που έχουν έρθει σε επαφή με τη σκέψη του σημαντικού αυτού στοχαστή. Και τούτο δεν είναι κάτι παράξενο. Γιατί από τη μια υφίσταται ένα οξειδωμένο σύστημα που εδώ και χρόνια έχει επικαθίσει πάνω από τα πνευματικά δρώμενα του τόπου μας με σκοπό να βυθίσει την κάθε εξαιρετική προσωπικότητα στην άβυσσο μιας βουβής απομόνωσης, ενώ από την άλλη ο Λίνος Καρζής απευθυνόταν ανέκαθεν σε λίγους και εκλεκτούς ανθρώπους.

Εμείς από τη πλευρά μας δεν θα μιλήσουμε πολύ για το Λίνο Καρζή. Αντιθέτως, θα τον αφήσουμε να μας μιλήσει αυτός. Να μας μιλήσει για τη Μυθοπλαστική Ικανότητα των Ελλήνων… για τη διπλή υπόσταση του Γεγονότος… για την έννοια της Μυθολογίας… για την αξία των λαϊκών παραδόσεων… για την αποστολή της Τέχνης. Να μας μιλήσει, κοντολογίς, για όλα τα ιερά σχήματα από τα οποία αρθρώνεται το οικοδόμημα που νοηματοδοτεί τη Ζωή του ανθρώπου και το οποίο αποκαλούμε συνήθως Πολιτισμό.

Ήταν το έτος 1947, όταν ο Καρζής έγραφε στο έργο του που έφερε τον τίτλο «Οι Έλληνες πλάθουν το νέο τους Μύθο»(1) ότι «κάθε γεγονός, εκτός απ’ τη λογικά υπολογίσιμη -υλική ας πούμε- επενέργειά του, προκαλεί στον άνθρωπο εσωτερικές και ασύνειδες ζυμώσεις, σε πολλαπλάσια κλίμακα. Το γεγονός δεν εξαντλείται με τη νοητή και εξωτερική του μόνον πραγματοποίηση. Η έκφραση σε τύπους και μορφές αυτής της εσωτερικής επενέργειας είναι ό,τι αποκαλώ μυθικό μέρος ενός πράγματος ή μιας πράξης. Η… καλλιέργεια αυτής της έκφρασης πετυχαίνει την εξύψωση του καθημερινού βίου σε μύθο. Την πληρότητα, δηλαδή, της ζωής». Για να γίνει αυτό χρειάζεται Μυθοπλαστική Ικανότητα, δηλαδή ένστικτο και αρετή «που μπορούν να δουν και να διαισθανθούν ολόκληρο τον όγκο του γεγονότος…-και όχι μόνο το απτό και υπολογίσιμο μέρος του- και να τον αποδώσουν πλαστικά… Πιστεύω ότι οι Μυθολογίες των λαών δημιουργούνται απ’ αυτές… τις ικανότητες. Οι μυθολογίες είναι οι καθρέφτες των λαών. Το πραγματικό κριτήριό τους. Η ιστορία που δεν έχει την μυστική δυναμικότητα να γίνει μύθος, δεν είναι παρά χρονικό δίχως πλατύτερη σημασία. Η Βαλχάλα εκφράζει καλλίτερα από κάθε τι άλλο τον Τεύτονα. Και η ελληνική μυθολογία τον Έλληνα. Η φτερωτή αυτή δύναμη του μύθου συνεχίζει αδιάκοπα και δημιουργεί τις παραδόσεις του Νεοελληνικού λαού με πλαστικότητα και ευγένεια, με ακρίβεια και διορατικότητα αξιοζήλευτες.

Η μυθοποίηση της Φύσης είναι απότοκη του τεράστιου παμψυχισμού που της αποδίδουν οι Έλληνες… Ο μυστικός, και όμως σε αέναη επαφή με τον άνθρωπο και αλληλεπίδραση, κόσμος των Λαμιών, των Παγανών, των Νεράιδων, της θαλασσινής Γοργόνας, των Ξωτικών, των Στριγγλών…

Όταν η τέχνη πάρει στα χέρια της τον τεράστιον αυτόν πλούτο φαντασίας και ψυχής, με τη σμίλη, με το χρώμα, με το στίχο μια νέα θα λάμψει θαυμαστή μυθολογία».

Διαβάζοντας την τελευταία παράγραφο του κειμένου που παραθέτουμε, δυσκολεύομαι πραγματικά να θυμηθώ κάποια μορφή τέχνης που να βρίσκεται εγγύτερα στον μαγικό αυτό κόσμο τον οποίο δημιουργεί η δύναμη του μύθου -και δύναται να ζυμώσει σχήματα τέχνης χρησιμοποιώντας ως πρώτη ύλη το περιεχόμενό του- από τη λογοτεχνία του φανταστικού. Αντιλαμβάνομαι δε, το εύρος της δυναμικής που διαθέτει η αγαπημένη μας λογοτεχνική έκφραση για να καταφέρνει να διατηρείται επίκαιρη και ζωντανή σε όλες της φάσεις της ανθρώπινης ιστορίας, από την αρχαιότητα μέχρι και τις ημέρες μας. Συμπεραίνω, τέλος, ότι οι συνειδητές προσπάθειες που καταβάλουν πάσης φύσεως φορείς προκειμένου να νοθευτεί η οργανικότητα και να διασπαστεί (ή να αποκρυφτεί) η ιστορική συνέχεια της λογοτεχνίας του φανταστικού, δεν μπορεί παρά να έχουν βαθύ υπόβαθρο και να συνδέονται με την προσπάθεια που καταβάλουν οι εκφραστές της Νεωτερικότητας, προκειμένου να επιβάλλουν το μοντέρνο, αστικό, υλιστικό και παγκοσμιοποιημένο τρόπο ζωής τους, επάνω στον άνθρωπο της εποχής μας. Έναν τρόπο ζωής, που είναι δεδηλωμένα εχθρικός προς τα πρότυπα που παράγει ο μυθικός κόσμος της Φαντασίας και της Ψυχής.

Ο κάθε κόσμος και η κάθε εποχή έχουν την τέχνη και τη λογοτεχνία τους. Αλλά και η κάθε τέχνη με την κάθε λογοτεχνία φτιάχνουν τον κόσμο και την εποχή που τους αντιστοιχεί.

Εμείς, ως φίλοι της λογοτεχνίας του φανταστικού θα πρέπει, απέναντι από την έρημο σκουριάς που απλώνει το χάος της Νεωτερικότητας, να πλάσουμε τον κόσμο μιας «νέας θαυμαστής μυθολογίας». Το μαγικό παρελθόν του λογοτεχνικού μας πεδίου αποτελεί το υλικό του μέλλοντος και τη βεβαιότητα για την οριστική μας επιτυχία.

Τα παλιά άνθη πέφτουν και στολίζουν με ευγνωμοσύνη το έδαφος που καλύπτει τις ρίζες, από τις οποίες τράφηκαν, και στέλνουν ακόμα το άρωμά τους με χάρη και νοσταλγία προς τον κορμό, που τα έθρεψε. Από αυτά τα μπουμπούκια, τις στεφάνες και τους κάλυκες θέλω να σας πλέξω τώρα ένα ιερό στεφάνι(2).

Σταμάτης Μαμούτος, πρόεδρος Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ.

υποσημειώσεις:
1) Λίνος Καρζής, «Οι Έλληνες πλάθουν το νέο τους Μύθο», εκδόσεις Πελασγός.
2) Φρειδερίκος Σλάιερμάχερ, «Λόγοι για τη Θρησκεία», εκδόσεις Παπαζήση.

• Σχόλια σε αυτήν την ανάρτηση:

Ο/Η Ίων Αλβέριχος είπε...
Λίνος Καρζής, Περικλής Γιαννόπουλος η μνήμη τους ζωή στην ελπίδα μας, το έργο τους φάρος στην καταχνιά του κόσμου μας.

Ας φαίνεται ήλιος το χαμόγελο τους σε μας απο εκεί πάνω.
Δευτέρα, 01 Φεβρουάριος, 2010

Ο/Η Swordmaster είπε...
Ένα ακόμη καταπληκτικό editorial...
Τρίτη, 02 Φεβρουάριος, 2010

Ο/Η Ακρίτας είπε...
Πως μπορώ να προμηθευτώ το περιοδικό σας;
Τετάρτη, 03 Φεβρουάριος, 2010

Ο/Η Guardian Lord είπε...
Είναι χρέος μας, σαν συνειδητοποιημένοι πολέμιοι της Νεωτερικής Εποχής, να υποδείξουμε το δρόμο της φαντασίας, της εσωτερικής δύναμης του ανθρώπου. Ο δρόμος που οριοθετεί ο κος Καρζής έχει φυγόκεντρο χαρακτήρα και όχι κεντρομόλο... Η δράση μας δεν είναι αντίδραση αλλά επίδραση... Ο Έλληνας είναι μυθοπλάστης...

Ας ερεθίσουμε τους Έλληνες να αγαπήσουν ξανά τους Μύθους. Δεν διαγράφτηκε ΠΟΤΕ η μυθολογία από το αίμα μας... Το μονοπάτι, που χαράσσουν τα λόγια του κου Καρζή, είναι εσωτερικό... Ας βιώσουμε ξανά τη δύναμη του Ηρακλή, την οργή του Αχιλλέα... και η νεωτερική εποχή θα καταρρεύσει...

Ας καθοριστεί ο άνθρωπος εσωτερικά, ανάλογα με τη θεία του δυναμική και όχι ως έρμαιο εξωτερικών συνθηκών. Το Ρόδο θα αποκαλυπτεί επιβεβαιώνοντας την αισθητική δικαίωση του σύμπαντος, ξαποστέλνοντας κάθε ασχήμια, που την ύπαρξη καταρρακώνει...
Τετάρτη, 03 Φεβρουάριος, 2010

Ο/Η Δημήτρης Αργασταράς είπε...
Την σύνδεση Φανταστικής Λογοτεχνίας και Mυθολογίας επισημαίνει ο Σταμάτης. Κι εσύ, Gardian Lord,σωστά σαλπίζεις το μήνυμα. Ας προσθέσω κι εγώ λοιπόν ένα σχόλιο.

Πίσω από αυτά που αναφέρει ο Καρζής διακρίνω καταρχήν την αιώνια διαμάχη μεταξύ της άποψης περί ‘‘tabula inscripta’’ και περί ‘‘tabula rasa’’. Δηλαδή την αντιπαράθεση της αντίληψης που ανάγεται στον Πλάτωνα και τον Πυθαγόρα ότι ερχόμαστε σε αυτόν τον κόσμο έχοντας κλειδωμένη μέσα μας την γνώση κάποιων ‘‘ιδανικών ιδεών’’, με εκείνη την αντίληψη που θα μπορούσαμε να ανάγουμε στον Αριστοτέλη και τον Τζον Λοκ, σύμφωνα με την οποία ερχόμαστε στον κόσμο χωρίς κάποιο ήδη διαμορφωμένο υπόστρωμα αλλά με έναν άδειο πίνακα γνώσεων που γεμίζουμε σταδιακά.

Κατά την γνώμη μου, σε κάθε άτομο υπάρχουν ψυχικά αποτυπώματα που δεν αποχτώνται κατά την διάρκεια της ζωής του αλλά είναι παράγωγα βαθύτερων τάσεων κι ενστίκτων. Δηλαδή, δεν ανήκουν σε ένα μόνο άτομο, αλλά σε μια ολόκληρη ομάδα ατόμων, σε ένα έθνος ή ακόμη και στο σύνολο της ανθρωπότητας. Κι εκεί είναι που βρίσκεται και το ‘‘θησαυροφυλάκιο’’ των μυθολογικών ιδέων, οι οποίες αν και βασίζονται σε αρχέγονες πεποιθήσεις μάς είναι οικείες και γνώριμες γιατί έχουν να κάνουν με ψυχικά συμβάντα που μπορούμε να αναγνωρίσουμε. Η μυθολογία περιέχει ασυνείδητες μορφές, γνωστές ως αρχέτυπα, που παίζουν ενεργό ρόλο, προσχηματίζουν και συνεχώς επηρεάζουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις πράξεις μας. Δεν είναι κάτι ξεκομμένο από εμάς που πρέπει να αγνοήσουμε, όπως ίσως θέλει η νεοτερικότητα, αλλά κάτι υπαρκτό που χρειάζεται την προσοχή και την μελέτη μας...
Πέμπτη, 04 Φεβρουάριος, 2010

Ο/Η Φοιτητική Λέσχη Φανταστικής Λογοτεχνίας είπε...
Ακρίτα, το περιοδικό μας διανέμεται στα κεντρικά βιβλιοπωλεία (Πρωτοπορία, Πολιτεία κλπ) και comicshops (Solaris, Comicon, Jemma κ.α) των Αθηνών, καθώς επίσης και σε δισκοπωλεία (Rock City, No remorse). Γνωρίζουμε ωστόσο ότι το τελευταίο τεύχος που κυκλοφόρησε πριν δυο μήνες έχει εξαντληθεί. Αν θες να το προμηθευτείς επικοινώνησε μαζί μας μέσω του mail της λέσχης (flefalo@gmail.com).

Ο Σταμάτης θα κάνει τα "μαγικά" του για να σου βρει κάποιο τεύχος.
Πέμπτη, 04 Φεβρουάριος, 2010

Ο/Η Σταμάτης Μαμούτος είπε...
Ίωνα, τιμή στους γιούς του Ανίκητου Ήλιου.

Swordmaster, ευχαριστώ.

Ακρίτα, καλώς ήρθες στη Λέσχη.

Guardian Lord, μέχρι στιγμής, η μυθολογία δεν έχει διαγραφτεί από το αίμα μας.

Δημήτρη, ωραία σχόλιο. Συμφωνώ σε όλα, εκτός από την άποψη ότι ο Αριστοτέλης εξέφρασε φιλοσοφικά το tabula rasa. Σίγουρα ήταν περισσότερο εμπειριστής από τον Πλάτωνα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι αποτελεί πρόδρομο αυτής της αντίληψης.
Τρίτη, 09 Φεβρουάριος, 2010