του Flammentrupp
«Μια εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις», μας πληροφορεί η αρχαία Κινεζική σοφία, και αυτό το ρητό βρίσκει την απόλυτη εφαρμογή του σε όλους εμάς τους λάτρεις της Ομορφιάς, της Αρμονίας, του Μέτρου και της Τάξης. Η εικόνα, σε όλες τις φυσικές της εκφάνσεις, λειτουργεί τόσο ως πομπός που θα εκπέμψει το μήνυμα στον άνθρωπο-δέκτη εξυψώνοντας τον στα πνευματικά πεδία, όσο και ως δέκτης -δηλαδή, ως δημιούργημα- του ανθρώπου-πομπού που βρέθηκε στα πεδία των Ιδεών, «είδε», εμπνεύστηκε και επέστρεψε στο υλικό σύμπαν για να μεταφέρει μέσω της Τέχνης (ή και της «καλλιτεχνικής τεχνολογίας», στις ημέρες μας) την Ομορφιά που θα μετατρέψει την ασπρόμαυρη πραγματικότητα σε έγχρωμη Μαγεία.
Ένας από τους σημαντικότερους φορείς του μηνύματος της Ομορφιάς, και ίσως ο σημαντικότερος στο χώρο του Διαστήματος και της Επιστημονικής Φαντασίας, υπήρξε ο Αμερικανός ζωγράφος και εικονογράφος Chesley Bonestell. Τα έργα του -όλα στο χέρι, δίχως τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών- όχι απλώς άσκησαν τη μεγαλύτερη επιρροή στο χώρο της εικονογράφησης του Διαστήματος, αλλά ενέπνευσαν σε μεγάλο βαθμό το ίδιο το πρόγραμμα «κατάκτησης του διαστήματος» των ΗΠΑ. Δικαίως, αποκαλέστηκε «ο Πατέρας της Σύγχρονης Τέχνης του Διαστήματος».
Η πορεία του στον κόσμο της υλικής εμπειρίας ξεκίνησε την 1η Ιανουαρίου 1888. Ένα περίεργο παιχνίδι της Μοίρας, αφού πήρε την πρώτη του ανάσα σε μια σημαδιακή ημερομηνία στην οποία όλοι μας κάνουμε νέα σχέδια, γεμάτα αισιοδοξία, πίστη στους στόχους που θέτουμε για τη νέα χρονιά κι ελπίδα πως το Νέο θα είναι ομορφότερο από αυτό που έφυγε. Επίσης, η ίδια Μοίρα φρόντισε το παιδί αυτό να γεννηθεί στο Σαν Φρανσίσκο, μια πόλη άρρηκτα συνδεδεμένη με την Τέχνη. Από την ηλικία του νηπιαγωγείου έδειξε την κλίση του προς τη ζωγραφική και στην ηλικία των 12 ετών ξεκίνησε κανονικά μαθήματα για να την κάνει κτήμα του. Το γεγονός που τον έφερε σε σύνδεση με τα αστέρια, ήταν η παρατήρηση του πλανήτη Κρόνου μέσα από το τηλεσκόπιο του αστεροσκοπείου Lick στην περιοχή San Jose της πολιτείας California. Με την επιστροφή στο σπίτι, βάλθηκε να σχεδιάσει την εικόνα που τόσο τον συνεπήρε, σε σημείο να του αλλάξει τη ζωή. Δυστυχώς, η πρώτη αυτή και ιστορική προσπάθεια καταστράφηκε από την πυρκαγιά που ακολούθησε τον μεγάλο σεισμό του 1906 ο οποίος ισοπέδωσε την πόλη.
Η Μοίρα έχει τον δικό της χρόνο, πολύ διαφορετικό από τον ανθρώπινο, κι ο Chesley αντίθετα από ότι θα περίμενε κανείς, πήγε στο πανεπιστήμιο για να σπουδάσει αρχιτεκτονική και όχι ζωγραφική. Η κατάκτηση του διαστήματος, μέσα από το όραμα του μετα-έφηβου Αμερικανού, θα έπρεπε να περιμένει για αρκετά χρόνια. Άλλωστε, ήταν μόλις το 1903 που οι Αδελφοί Ράιτ έθεσαν τον άνθρωπο στους αιθέρες. Το επόμενο βήμα ήθελε το χρόνο του. Τελικά, ο φέρελπις αρχιτέκτων παράτησε τη σχολή στον τρίτο χρόνο της, αλλά άρχισε να εργάζεται ως σχεδιαστής δίπλα σε ανθρώπους του χώρου και μάλιστα σε σημαντικά έργα. Στη γενέτειρα του εργάστηκε πάνω στην πιο γνωστή γέφυρα, Golden Gate Bridge, ενώ στη Νέα Υόρκη εργάστηκε πάνω στο κτίριο της αυτοκινητοβιομηχανίας Chrysler, προσθέτοντας τους διάσημους αετούς-gargoyle στην πρόσοψη. Ωστόσο, το ενδιαφέρον του για την Αστρονομία και το Διάστημα παρέμεινε αμείωτο, γεμίζοντας τα μπλοκ ζωγραφικής με τα οράματά του.
Το 1938, στην ώριμη ηλικία των 50 ετών, άρχισε μια δεύτερη καριέρα στον λαμπερό χώρο του Hollywood ως καλλιτέχνης σκηνικών και ειδικών εφέ. Τα σημαντικότερα έργα του περιλαμβάνουν την «Παναγία των Παρισίων» (1939), τον «Πολίτη Κέιν» (1941) και το «Οι Υπέροχοι Άμπερσον» (1942), τα δύο τελευταία του σπουδαίου Όρσον Γουέλς, ενώ από το 1950 ως το 1968 εργάστηκε πάνω σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας, αρχής γενομένης με τη συνεργασία του με τον σπουδαίο παραγωγό και σκηνοθέτη της εποχής George Pal στις ταινίες, Destination Moon (1950), When Worlds Collide (1951), The War of the Worlds (1953), βραβευμένες και οι τρεις με Όσκαρ ειδικών εφέ (μέσα στα οποία περιλαμβάνονται και τα σκηνικά του Bonestell). Έπειτα από μια σειρά ταινιών και ενός τηλεοπτικού σίριαλ, ο κύκλος έκλεισε με τη συνεργασία του με τον Στάνλεϊ Κιούμπρικ στην ταινία-ορόσημο, 2001: Η οδύσσεια του διαστήματος.
Η επαφή του με τον κινηματογράφο, τις τεχνικές λήψης και τη δημιουργία μοντέλων που χρησίμευαν ως οπτικά εφέ ήταν ο καταλυτικός παράγοντας για την ολοκλήρωση της προσωπικής του τεχνικής. Ο ίδιος έγραψε: «καθώς οι γνώσεις μου πάνω στις κινηματογραφικές τεχνικές διευρύνονταν, κατανόησα τις γωνίες λήψης της κάμερας για να αποδώσω το «ταξίδι» από δορυφόρο σε δορυφόρο, και να δείξω τον Κρόνο όπως ακριβώς ήταν, ενώ ταυτόχρονα μπορούσα να αυξήσω το ενδιαφέρον της εικόνας δείχνοντας τους εσώτερους ή εξώτερους δορυφόρους του πλανήτη, αλλά και τον ίδιο τον πλανήτη σε διαφορετικές φάσεις».
Ο πρώτος καρπός της ένωσης του προσωπικού οράματος με την τεχνική/τεχνολογία της εποχής, ήρθε τον Μάιο του 1944 στο περιοδικό Life το οποίο δημοσίευσε μια σειρά πινάκων με θέμα τον Κρόνο όπως φαίνεται από τους δορυφόρους του. Ανάμεσά τους υπάρχει και ο διασημότερος πίνακας ζωγραφικής με αστρονομικό θέμα που απεικονίζει τον Κρόνο όπως φαίνεται από τον παγωμένο δορυφόρο του Τιτάνα. Η σειρά αυτή έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία στο αμερικανικό κοινό. Οι μεν θιασώτες της επιστημονικής φαντασίας είδαν υλοποιημένη την εικόνα που έπλαθε το μυαλό τους διαβάζοντας τα pulp περιοδικά της εποχής, οι δε ουδέτεροι έμειναν έκπληκτοι από την αληθοφάνεια η οποία έσπρωχνε εσωτερικά τον ανήσυχο άνθρωπο σε νέες ατραπούς εξερεύνησης και απόκτησης γνώσης. Ειδικά ο πίνακας με τον Κρόνο από τον Τιτάνα, ενέπνευσε μια ολόκληρη γενιά ανθρώπων ως προς την επιλογή επαγγελματικής καριέρας, είτε ως επιστήμονες και τεχνικοί για την δημιουργία αστρόπλοιων που θα ταξίδευαν στο τελευταίο σύνορο, είτε ως αστροναύτες που θα τα επάνδρωναν υψώνοντας τη σημαία της Γαίας σε κόσμους αλλοτινούς. Χαρακτηρίστηκε ως «ο πίνακας που εκτόξευσε χίλιες καριέρες».
Την ίδια εποχή, ο Bonestell ξεκίνησε και μια μακρόχρονη συνεργασία με τον αμερικανό, γερμανικής καταγωγής, συγγραφέα βιβλίων εκλαϊκευμένης διαστημικής επιστήμης Willy Otto Oskar Ley, ο οποίος τον προέτρεψε να προσθέσει και αστρόπλοια στα διαστημικά του τοπία. Το πρώτο αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας ήρθε το 1946, πάλι από το περιοδικό Life, το οποίο δημοσίευσε μια σειρά έργων με θέμα την επανδρωμένη πτήση στη Σελήνη. Το πιο μεγάλο αποτέλεσμα, όμως, ήταν η έκδοση του πρώτου βιβλίου του Ley σε εικονογράφηση του Bonestell το 1949, με τίτλο The Conquest of Space (Η κατάκτηση του διαστήματος) που περιελάμβανε 48 έργα κι έγινε άμεσα best-seller. Ανάμεσά τους και το έργο που κοσμεί το εξώφυλλο και αποτελεί ένα από τα ορόσημα της δεκαετίας του 1950.
Από το 1944 και την πρώτη έκδοση έργων στο περιοδικό Life, η φήμη του Bonestell εκτοξεύτηκε μαζί με το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης για τις διαστημικές πτήσεις. Περιοδικά ποικίλης ύλης, άσχετα με τον χώρο, του ζητούσαν να εικονογραφήσει ανάλογα άρθρα τους, ενώ δεν θα μπορούσε να μείνει ασυγκίνητος και ο κατ’ εξοχήν χώρος ενδιαφέροντος, αυτός της επιστημονικής φαντασίας. Από το 1947 και το περιοδικό Astounding Science Fiction (θρυλικό περιοδικό του χώρου από το 1930, αλλά με αλλαγές στον τίτλο του), ο Bonestell ζωγράφιζε την εικόνα του εξώφυλλου τόσο γι αυτό, όσο και για άλλα παρεμφερή και εξίσου θρυλικά περιοδικά όπως το Galaxy Science Fiction και το The Magazine of Fantasy & Science Fiction έως και τη δεκαετία του 1970, ενώ έργα του κόσμησαν και το εξώφυλλο πολλών βιβλίων ανάλογης λογοτεχνίας.
Ο γίγαντας σερ Άρθουρ Κλαρκ δήλωνε συνεπαρμένος, όσο και προφητικός «…η εξαιρετική τεχνική του παράγει έναν ρεαλισμό τόσο πειστικό που τα έργα του πολλές φορές θεωρούνται λανθασμένα, από αυτούς που έχουν ελάχιστη σχέση με τις διαπλανητικές πτήσεις, ως πραγματικές φωτογραφίες … στα χρόνια που έρχονται [τα έργα αυτά] πιθανότατα θα πυροδοτήσουν την φαντασία και θα αλλάξουν, έτσι, πολλές ζωές».
Άλλο ένα κομβικό σημείο στην πορεία του εικονογράφου, υπήρξε η συνεργασία του με το περιοδικό Collier’s. Το περιοδικό αυτό κυκλοφόρησε το 1888, έτος γέννησης του Bonestell, και υπήρξε πρωτοπόρο της λεγόμενης «Διερευνητικής Δημοσιογραφίας» (μορφή δημοσιογραφίας όπου ο δημοσιογράφος διερευνά βαθύτατα ένα θέμα, πολλές φορές για μήνες ή χρόνια πριν το βγάλει στην επιφάνεια, συνήθως σχετικό με πολιτική διαφθορά και επιχειρηματικές διαπλοκές) αποκτώντας τη φήμη του υποστηρικτή κοινωνικών μεταρρυθμίσεων. Από το 1952 ως το 1954, δημοσιεύτηκαν άρθρα του πατέρα της Πυραυλικής Wernher von Braun, αλλά και άλλων επιστημόνων υπό την επίβλεψη του Braun, σχετικά με την διαστημική πτήση και το κατά πόσο είναι εφικτή. Ο Cornelius Ryan συνεκδότης του περιοδικού, κάλεσε τον Bonestell να εικονογραφήσει αυτά τα άρθρα. Η επιτυχία ήταν μέγιστη, τόσο σε προσωπικό επίπεδο για τον εικονογράφο που είδε τα έργα του να εμφανίζονται σε όλη τη χώρα από διαφημίσεις τηλεόρασης ή περιοδικού τύπου έως παιδικά σχολικά τσαντάκια, όσο και για το όραμα της ίδιας της κατάκτησης του διαστήματος που πλέον μέστωσε στην ψυχή των πολιτών και έγινε μέρος της πολιτικής των ΗΠΑ. Αργότερα, η σειρά των άρθρων συγκεντρώθηκε κι εκδόθηκε σε τρία βιβλία υπό τους τίτλους, Across the Space Frontier, Conquest of the Moon και Exploration of Mars.
Ο ίδιος ο von Braun έγραψε, «…[οι εικόνες του] είναι κάτι περισσότερο από απλές αναπαραγωγές αιθερικής ζωγραφικής των Πέρα Κόσμων. Προσφέρουν το πιο ακριβές πορτραίτο αυτών των μακρινών ουράνιων σωμάτων που μπορεί να δώσει η επιστήμη. Δεν το λέω αυτό ελαφρά τη καρδία. Στα πολλά χρόνια της συνεργασίας μου με τον Chesley έχω μάθει να σέβομαι, αν όχι να φοβάμαι, αυτή τη θαυμάσια εμμονή του με την τελειότητα. Το αρχείο μου είναι γεμάτο με σχέδια πυραύλων που είχα ετοιμάσει για να τον βοηθήσω στην εργασία του, αλλά μου τα επέστρεψε με έντονη κριτική για τις ανακρίβειες μου».
O Chesley Bonestell στάθηκε τυχερός και στο θέμα της αναγνώρισης της δουλειάς του από επίσημους φορείς. Αρχικά, η Βρετανική Διαπλανητική Εταιρεία τον τίμησε με το χάλκινο μετάλλιο της, ενώ εντάχθηκε και στο Διεθνές Διαστημικό Hall of Fame. To βιβλίο με τον Ley, κέρδισε το Διεθνές Βραβείο Fantasy στην κατηγορία μη-λογοτεχνικά βιβλία. Το 2005, το Science Fiction Hall of Fame τον ενέταξε στις τάξεις του, την πρώτη κιόλας χρονιά που άρχισε να δέχεται ανθρώπους που δεν ανήκουν στον λογοτεχνικό κύκλο. Το 1985 ιδρύθηκαν τα βραβεία ASFA (Association of Science Fiction and Fantasy Artists – Ένωση Καλλιτεχνών Επιστημονικής Φαντασίας και Fantasy) τα οποία μετονομάστηκαν σε Chesley Awards προς τιμήν του μετά το θάνατό του το 1986. Τέλος, ένας κρατήρας στο βόρειο ημισφαίριο του Άρη και ένας αστεροειδής στη ζώνη αστεροειδών ανάμεσα στον Άρη και τον Δία πήραν το όνομα Bonestell.
O Chesley Bonestell πέτυχε για την εποχή του αυτό που πέτυχε ο Gustave Dore με την εικονογράφηση του Δον Κιχώτη. Η αντίληψη των ανθρώπων για την εικόνα που είχε το διάστημα στην πραγματικότητα, ήταν το όραμα που ξεπήδησε από το μυαλό του. Αυτό που μέχρι τότε ήταν στείρες μαθηματικές εξισώσεις και θολές φωτογραφίες από τα χαμηλών δυνατοτήτων τηλεσκόπια της εποχής, το πήρε και το έκανε πεντακάθαρο σύμβολο για τη νέα εποχή της Ανθρωπότητας, η οποία έβγαινε από τον πιο αιματηρό πόλεμο της ιστορίας της και είχε ανάγκη να αυξήσει μέσα της τη δύναμη της Δημιουργίας διώχνοντας στα βάθη της αβύσσου το έργο της καταστροφής και του θανάτου που παίχτηκε στην παγκόσμια θεατρική σκηνή στο πρώτο μισό της δεκαετίας του 1940. Ως τελειομανής, κατάφερε να δημιουργήσει εικόνες καρτ-ποστάλ σαν φωτογραφίες τραβηγμένες σε πραγματικό τοπίο από πραγματικούς αστροναύτες. Αυτή η δυναμική του όχι απλά προέβλεψε το διαστημικό ταξίδι, αλλά κατά μία έννοια το δημιούργησε, το βοήθησε να γεννηθεί. Έδειξε πως μπορεί να εκκινήσει από το βασίλειο της Φαντασίας και να υλοποιηθεί στο πεδίο της Πραγματικότητας, όπως άλλωστε κάθε υψηλή Ιδέα. Το όνειρο της αποίκησης άλλων ουράνιων σωμάτων, αλλά και της επιτόπιας εξερεύνησης του Κόσμου-Κοσμήματος, έσβησε κάπου στο πρώτο μισό της δεκαετίας του 1970 αφού οι σκοτεινοί κλειδοκράτορες της εποχής μας είτε για λόγους μυστικούς-συνομωσιολογικούς, είτε για λόγους πεζούς πολιτικούς ή οικονομικούς το πέταξαν στα αζήτητα. Όσο υπάρχουν άνθρωποι, όμως, που εξακολουθούν να φτιάχνουν κόσμους με τη δύναμη της Φαντασίας, το κερί μένει αναμμένο και, ως γνωστόν, ακόμα και η πιο μικρή φλόγα μπορεί να νικήσει το απόλυτο σκότος. Όσο υπάρχει το κεράκι υπάρχει και η ελπίδα να γεννηθεί ο νέος ήρωας ζωγράφος-οραματιστής, επιστήμονας-οραματιστής, αστροναύτης-οραματιστής που θα βγάλει την ανθρωπότητα από την παρακμή του 21ου αιώνα.
Ο Chesley Bonestell στις 11 Ιουνίου του 1986, μόλις δύο χρόνια πριν κλείσει έναν αιώνα ζωής, αποφάσισε να πάρει την τελευταία του ανάσα στον κόσμο μας και την πρώτη του ανάσα σε μια άλλη διάσταση. Πλήρης ημερών, αγάπης και αναγνώρισης μας άφησε τις εκατοντάδες εικόνες του, με αξία χιλίων λέξεων η κάθε μία, ως κληρονομιά. Ας σταθούμε φύλακες της παραδίδοντας την στην κατάλληλη μελλοντική γενιά που θα σταθεί ικανή να αποικήσει τον Άρη και να στήσει τον ανδριάντα του Chesley στον κρατήρα Bonestell να δείχνει με το πινέλο του την κατεύθυνση για τα σύνορα του γνωστού σύμπαντος και ακόμα παραπέρα.
Εικόνα 2: Ο Κρόνος από τον Τιτάνα
Εικόνα 3: Εξερεύνηση του Άρη
Εικόνα 4: Ο Άρης από τον Φόβο
Σχόλια:
Ο tzortzadams είπε...
Ολοκληρωμένο κείμενο, εξαιρετικό άρθρο που διανθίζεται από το πάθος του συγγραφέα του για τη πραγματική τέχνη του κάποτε...Βασίλη, έξοχο...ξανά!
Ο Σταμάτης Μαμούτος είπε...
Εικόνα και Λόγος..Φαντασία και Υπερβατικός Ρομαντισμός!
Ο