Κάτω απ’ το χριστουγεννιάτικο δέντρο.
Μυσταγωγία [1].
Χριστούγεννα-Εορταστική
περίοδος-Αρχή του έτους. Μια αλληλουχία αιθέρια. Μια διαδοχή συναισθηματικών
ηχοχρωμάτων.
Τέλη Δεκέμβρη. Ένα βελούδινο απογευματινό ημίφως που απλώνεται ανάμεσα στο παλαιό και το νέο, ανάμεσα στο περιβάλλον της υλικής εμπειρίας και τον κόσμο του αρχετυπικού Παντός. Λίγες ημέρες κατά τις οποίες το Άφθαρτο και το υλικό συγχέονται δημιουργώντας μια σύντομη περίοδο Μύθου.
Η πόλη των Αθηνών
εδώ και χρόνια δείχνει να έχει χάσει τα περισσότερα από τα θέλγητρα που
παλαιότερα έκαναν μόνιμους κι εφήμερους κατοίκους να ονειροβατούν στις
δαιδαλώδεις οδικές της φλέβες. Είναι, όμως, έτσι; Ή μήπως χρειάζεται να τραβήξει
κανείς το άσχημο περιτύλιγμα της εποχής μας, προκειμένου να έρθει σε οπτική
επαφή με το αστέρι που λάμπει μόνιμα στα έγκατα της ψυχής των Αθηνών; Άραγε,
υπάρχουν ακόμη αλαφροΐσκιωτοι που δύνανται να ανακαλύπτουν ξεχασμένα μυστικά της
πόλης; Μυστικά που, αν ακούσουμε τον άνεμο να τα ψιθυρίσει, ανοίγουν πύλες
εξόδου από τα κοινά μέτρα και υπόσχονται βιώματα συναισθηματικής πλήρωσης…;
Για όποιον μπορεί
να νιώσει, για όποιον μπορεί να αντιληφθεί, είναι σαφές πως στο κέντρο των
Αθηνών, κάτω από την επιδερμική ματιά των αποπροσανατολισμένων, κρύβεται μια
πόλη μαγική. Προπύλαια, Ακαδημίας, Λυκαβηττός, Κολωνάκι, Εξάρχεια.
Πανεπιστημίου, Πλάκα, Μοναστηράκι και Θησείο. Πύλες μετάβασης βρίσκονται σε
προσόψεις κτιρίων, σε βιτρίνες καταστημάτων, σε πολυσύχναστους δρόμους και σε
σαλόνια σπιτιών. Αρκεί να βρεθείς μπροστά τους την κατάλληλη στιγμή, διαθέτοντας
τα απαραίτητα εφόδια. Εφόδια ψυχής και πνεύματος.
Κατά την
εορταστική περίοδο των Χριστουγέννων, όταν τα φώτα του ουρανού κατεβαίνουν
χαμηλά και στέκονται σαν αιωρούμενα λυχνάρια πάνω απ’ τα κεφάλια των ανθρώπων,
έχει ο καθένας μας -ακόμη και οι αποπροσανατολισμένοι- την ευκαιρία να διαβεί το
κατώφλι της καθημερινότητας για να γνωρίσει κάτι απ’ την κρυμμένη μαγική πλευρά
της πόλης. Οι ρομαντικοί του παρόντος αισθανόμαστε τον γλυκό απόηχο των
εορταστικών κουδουνιών να αγγίζει τις ψυχές μας. Είναι το σινιάλο για το άνοιγμα
των μυστικών περασμάτων. Έπειτα, το μόνο που μένει είναι να ακολουθήσουμε τα
ίχνη της χριστουγεννιάτικης αστερόσκονης για να διαβούμε τα μυστικά περάσματα
και να βρεθούμε από τις μαγικές πτυχές των Αθηνών στην αρχή του νέου έτους.
Οφείλουμε, όμως,
να πορευόμαστε κρατώντας αναμμένο τον πυρσό της ιστορικής μνήμης. Για να
θυμόμαστε πως οι χριστουγεννιάτικοι εορτασμοί πριν την εποχή της Νεωτερικότητας
λάμβαναν χώρα στους αγρούς και τα σπίτια, μη έχοντας κάποια ιδιαίτερη σχέση με
τα περιβάλλοντα των αστικών κέντρων. Με την έλευση της νεωτερικής εποχής
καταργήθηκαν στις περισσότερες ευρωπαϊκές μητροπόλεις, λόγω του ότι ήταν
ασύμβατοι με την «προοδευτική» αντίληψη των πραγμάτων και με την καπιταλιστική
λογική που (αμφότερες) είχαν επικρατήσει.
Η δράση εκείνων
των πνευματικών προδρόμων και παλαιών μας συναγωνιστών αποτελεί μια από τις
σημαντικότερες αφηγήσεις του χριστουγεννιάτικου Μύθου. Κι εμείς δεν πρέπει να
λησμονούμε ότι στους παραδοσιοκράτες του κινήματος αυτού οφείλουμε όχι μόνο το
σώσιμο της μνήμης των χριστουγεννιάτικων εορτασμών μα και την μύηση στην τέχνη
του να αντιλαμβανόμαστε ότι το πνεύμα των Χριστουγέννων φωτίζει το μαγικό
υπόβαθρο των αστικών κέντρων κατά την εορταστική περίοδο, όταν τα όρια μεταξύ
του καθημερινού και του πραγματικά Αληθινού χαλαρώνουν.
Η Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ,
τιμώντας το ξεχασμένο σήμερα παραδοσιοκρατικό, αγγλικό κίνημα του 1841-43 και
θέλοντας να καταστήσει γνωστή την ιστορία του στους φοιτητές και τους κατοίκους
των Αθηνών, ξεκίνησε από το δεύτερο κιόλας δεκαήμερο του Δεκεμβρίου μέχρι και
σήμερα μια συστηματική και σχεδόν καθημερινή εκστρατεία ενημέρωσης. Για τις
ανάγκες της δημιουργήθηκε ένα ενημερωτικό φυλλάδιο και μια αφίσα-εφημερίδα
δρόμου. Εστίες δράσης η Νομική, η Πάντειος, η Θεολογική, το παλιό Χημείο, τα
αναγνωστήρια στην οδό Ιπποκράτους και κυρίως οι δρόμοι των Αθηνών. Σε συνοικίες
όπως η Καλλιθέα, η Νέα Σμύρνη, η Νίκαια και βέβαια σε ολόκληρο το εύρος του
αγαπημένου μας κέντρου, από την Ομόνοια μέχρι το Σύνταγμα κι από τα Εξάρχεια ως
το Θησείο, η λέσχη μας άφησε τα ίχνη του σύγχρονου ελληνικού Ρομαντισμού
ελπίζοντας ότι θα γίνουν ανιχνεύσιμα από τους δυνάμει πραγματιστές των Μύθων,
που σαν άλλοι μάγοι θα βρουν τον δρόμο προς τον νεογέννητο
βασιλιά…
Απ’ την πλευρά
μου δεν έχω παρά να ευχαριστήσω τους ιδεοφόρους που έλαβαν μέρος σε αυτή την
δράση και να δώσω τις θερμότερες ευχές σε όλα τα παιδιά που στελεχώνουν την
λέσχη απ’ την κάθε άκρη της Ελλάδος και που αγωνίστηκαν και δημιούργησαν κάτω
από το λάβαρο του Ανίκητου Ήλιου μας για μια ακόμη χρονιά. Το νέο έτος μας
βρίσκει ισχυρότερους από ποτέ. Ευελπιστώ η θεά τύχη να μας χαρίζει υγεία και
εύνοια.
Όντας ευτυχής,
γιατί τις φετινές γιορτές βρέθηκαν στην Αθήνα ο Paladin, ο Κιμμέριος, η
Εύα, ο Γιάννης Παπαδημητρόπουλος, ο Ρωμανός από το περιοδικό Έρημη Χώρα και
βέβαια ο Δημήτρης Αργασταράς με τους υπόλοιπους συντοπίτες πράγμα που με έκανε
να περάσω υπέροχες στιγμές ανάμεσα σε συναγωνιστές, βρίσκομαι στο μπαλκόνι ενός
κατασκευασμένου υψώματος, βλέπω την μητέρα μου να πίνει τον καφέ της και εισπνέω
βαθιά το γλυκό σκοτάδι του αττικού ουρανού. Κοιτάζω τα φώτα της μαγικής
πολιτείας να πετούν προς το βάθος του ορίζοντα, αφήνω την καρδία μου να γεμίσει
χριστουγεννιάτικες μελωδίες και συνεχίζω να περπατώ στους δρόμους.
Απολαμβάνω την
αιώνια παιδικότητα που γυροφέρνει στο καρουζέλ του Ζαππείου. Ακούω το γέλιο του
γιγάντιου Αγίου Βασίλη να ταξιδεύει στον αέρα της πλατείας Συντάγματος. Θαυμάζω
την πάντοτε υπέροχα σκηνογραφημένη βιτρίνα του μαγαζιού Le
Shop [2] στο Κολωνάκι και
στέκομαι δίπλα στον θεόρατο στρατιώτη που φρουρεί την είσοδο της στοάς στον
πεζόδρομο της οδού Βουκουρεστίου.
Πάντοτε στα όπλα…
Πάντοτε φρουρός...
Σταμάτης Μαμούτος, πρόεδρος Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ.
Κείμενο της
Εφημερίδας Δρόμου
Oι
Χριστουγεννιάτικοι εορτασμοί και η ρομαντική επανάσταση της περιόδου
1841-43.
Η
έλευση της Νεωτερικότητας σήμανε για την Ευρώπη την απώλεια της παραδοσιακής της
ταυτότητας.
Η
ιστορικότητα των εθνών και η πλούσια πολιτισμική κληρονομιά αιώνων τέθηκαν στο
περιθώριο προς χάριν μιας τυφλής πίστης στην αφηρημένη έννοια που ονομάστηκε
«πρόοδος».
Κάποιες
από τις συνέπειες αυτής της «προόδου» ήταν:
1) Η επικράτηση μιας οικονομικά μετρήσιμης, ωφελιμιστικής αντίληψης για την ζωή.
2)
Η αντικατάσταση της ανθρώπινης εργασιακής δημιουργικότητας με την απρόσωπη
τυποποίηση της καπιταλιστικής βιομηχανικής παραγωγής.
3)
Η υποχώρηση του εθνικού κοινοτισμού προς όφελος του χαοτικού ατομικισμού ή της
διασπαστικής ταξικότητας.
4)
Το ξερίζωμα χιλιάδων ανθρώπων από την ύπαιθρο και η μετανάστευσή τους στα μεγάλα
αστικά κέντρα, όπου αναγκάστηκαν να ζήσουν κάτω από άθλιες συνθήκες.
5)
Η πολιτική επιβολή του διεθνισμού με την μορφή α) του κοσμοπολιτισμού στον
Φιλελευθερισμό και β) της διεθνούς εργατικής πάλης στην Αριστερά και τον
Αναρχισμό.
Μολονότι
η Γαλλική Επανάσταση του 1789 αποτέλεσε τον πιο ενδεικτικό, ίσως, συμβολισμό της
εισόδου στη νέα εποχή, η Βρετανία και οι Η.Π.Α έγιναν οι χώρες που αφομοίωσαν εξ
αρχής τα χαρακτηριστικά της Νεωτερικότητας, γεγονός που τις κατέστησε κέντρα
ελέγχου του δυτικού κόσμου και βασικούς πόλους διαμόρφωσης της δυτικής
πολιτισμικής συνθήκης μέχρι σήμερα.
Στην
Αγγλία των αρχών του 19ου αιώνα ένα από τα θύματα της πρώιμης
Νεωτερικότητας υπήρξε και ο εορτασμός των Χριστουγέννων. Οι χριστουγεννιάτικοι
δωδεκαήμεροι εορτασμοί – που λάμβαναν χώρα επί αιώνες, συγχωνεύοντας την
θρησκευτική πρόσληψη της Θείας Γέννησης με εκδηλώσεις και έθιμα των οποίων οι
ρίζες ανάγονταν στα αρχαία Σατουρνάλια- καταργήθηκαν γιατί ήταν ασύμβατοι με τις
προοδευτικές νεωτερικές αντιλήψεις και με την καπιταλιστική
λογική.
Ωστόσο
η βάναυση πολεμική που εξαπέλυσαν οι δυνάμεις της Νεωτερικότητας κατά των
εθνικών ταυτοτήτων, κατά των λαϊκών παραδόσεων, κατά της αίσθησης του ιερού,
κατά της μεσαιωνικής και της αρχαϊκής ευρωπαϊκής κουλτούρας, δεν έμεινε
αναπάντητη. Άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών που προέρχονταν από το
πνευματικό πλαίσιο του Ρομαντισμού, υποστηριζόμενοι από την συλλογική οντότητα
του αγγλικού λαού, αποφάσισαν να αντισταθούν στην επέλαση της Νεωτερικότητας,
οργανώνοντας ένα αγγλικό παραδοσιοκρατικό πολιτιστικό κίνημα. Βασικός στόχος
αυτού του ρομαντικού κινήματος ήταν η αναβίωση των χριστουγεννιάτικων
εορτασμών.
Από
το 1841 μέχρι και το 1843, με μια σειρά από ουσιαστικές και επιτυχημένες
κινήσεις (όπως η εισαγωγή του εθίμου του χριστουγεννιάτικου δέντρου, η επαναφορά
χριστουγεννιάτικων ύμνων λησμονημένων από τις αρχές του 19ου αιώνα, η
διασπορά ομάδων που έλεγαν τα κάλαντα, η κυκλοφορία της πρώτης
χριστουγεννιάτικης κάρτας κλπ), το κίνημα έθεσε τα θεμέλια της επίτευξης του
στόχου του. Το σημαντικότερο, όμως, γεγονός που έλαβε χώρα στα πλαίσια αυτού του
κινήματος προήλθε από τον χώρο της λογοτεχνίας του φανταστικού και
πραγματοποιήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου του 1843. Ήταν η μέρα που ο Κάρολος
Ντίκενς δημοσίευσε το βιβλίο του που
έφερε τον τίτλο «Ο Ύμνος των Χριστουγέννων».
Ο
Ντίκενς υπερασπίστηκε την ανάγκη των λαών να εορτάζουν σε πείσμα της οικονομικής
λογικής του καπιταλισμού (την οποία στις σελίδες του βιβλίου εκφράζει ο
Σκρουτζ). Το έργο του είχε τόσο βαθιά
επίδραση στην κοινή γνώμη της Αγγλίας ώστε από την επόμενη κιόλας χρονιά οι
χριστουγεννιάτικοι εορτασμοί άρχισαν επισήμως να επαναλαμβάνονται και να
καθιερώνονται. Αλλά η επιτυχία του δεν περιορίστηκε εκεί. Σήμερα, οι μελετητές
της ευρωπαϊκής κουλτούρας παραδέχονται πως ο Ντίκενς και το ρομαντικό κίνημα του
1841-43 διαμόρφωσαν τον τρόπο που εορτάζονται έκτοτε τα Χριστούγεννα σε ολόκληρο
τον δυτικό κόσμο!
Όσο
κι αν στην κατεχόμενη από το διεθνιστικό κατεστημένο σημερινή κοινωνία ακούγεται παράξενο, η αλήθεια είναι αυτή: Τα
Χριστούγεννα εορτάζονται στις μέρες μας γιατί οι Άγγλοι ρομαντικοί του
19ου αιώνα πέτυχαν, μέσω ενός παραδοσιοκρατικού πολιτιστικού
κινήματος, μια μεγάλη νίκη κατά του καπιταλιστικού κατεστημένου της
Νεωτερικότητας.
Σήμερα
που η ιστορική συγκυρία παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με εκείνη της εποχής του
Ντίκενς, καθώς η Νεωτερικότητα ανανεώνει μέσω του Μεταμοντερνισμού την
πολιτισμική της δυναμική, είναι ορατή η ανάγκη για μια άμεση επανάσταση ιδεών
στην Ελλάδα και στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο.
Μια
επανάσταση πνευματική, που θα υποστασιοποιήσει ένα νέο όραμα. Μια επανάσταση
ρομαντική, που θα επανασυνδέσει μέσω της δημιουργικής φαντασίας τον σπασμένο
κρίκο ανάμεσα στο αυθεντικό παρελθόν και στο αφανές παρόν μας. Μια επανάσταση
εθνικιστική, που θα αναδείξει την αξία της ταυτότητας των εθνών κόντρα στον
διεθνισμό της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης και της Αριστεράς Μια επανάσταση
παραδοσιοκρατική, ενάντια στον κόσμο της εποχής μας.
Φωτογραφίες
από την δράση της Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ.
[1] Ξεκινώ να γράφω αυτό το άρθρο, παραθέτοντας ένα σχόλιο που άφησα πρόσφατα στο ιστολόγιο του Paladin.
[2] Οφείλω να ξεκαθαρίσω ότι δεν διατηρώ καμιά σχέση με την ιδιοκτησία του καταστήματος. Ούτε κι έχω αγοράσει ποτέ κάτι από αυτό, λόγω των σχετικά προβληματικών οικονομικών μου. Η αναφορά στο κείμενο έχει να κάνει αποκλειστικά με την αδιαπραγμάτευτη ποιότητα που διαθέτει, όποια εποχή και αν την δει κανείς, η σκηνογραφία της βιτρίνας του.