Τί είναι το Κακό ; Πρόκειται άραγε για μια κατάσταση υποκειμενική, μια προσωπική εκτίμηση, ή για ένα στοιχείο πρωτογενές, αυθύπαρκτο μέσα στον κόσμο ; Έχει άραγε κατηγορίες και διαβαθμίσεις, μπορούμε να το οριοθετήσουμε και να το ταξινομήσουμε ; Είναι άραγε το Κακό ένας τόπος, μπορούμε να το επισκεφτούμε ;
Όπως και να ’χει, όλοι μας παρατηρούμε στον κόσμο, κι ανάλογα με την ερμηνεία του καθενός για τα πράγματα που συμβαίνουν γύρω του, το ‘‘καλό’’ και το ‘‘κακό’’. Στην καθημερινή μας ζωή συνηθίζουμε να ταυτίζουμε το καλό με το προσωπικό μας συμφέρον, το οποίο και θεωρούμε υπέρτερο του συμφέροντος των υπολοίπων ανθρώπων. Έτσι, ό,τι μας ευχαριστεί και φαίνεται να προάγει τον εαυτό μας το βαπτίζουμε καλό και ό,τι μας δυσαρεστεί και εμποδίζει τους σκοπούς μας το ονομάζουμε ‘‘κακό’’. Και με αυτόν τον τρόπο διαμορφώνεται το προσωπικό, ωφελιμιστικό ή ιδιοτελές ‘‘καλό’’ και ‘‘κακό’’ του καθενός.
Από την άλλη, μέσα στην ιστορία υπήρξαν κι εκείνοι, ίσως οι πιο γεναίοι και τολμηροί, που δεν δίστασαν να επαναπροσδιορίσουν το ‘‘καλό’’ και το ‘‘κακό’’, να διευρύνουν τους ορισμούς τους και το πεδίο δράσης τους, μεταλλάσσοντάς τα ή κι αντιστρέφοντας ακόμη την προηγούμενη σημασία τους. Γιατί το ‘‘καλό’’ και το ‘‘κακό’’ φαίνεται πως καθορίζονται κάθε φορά από το πλαίσιο μέσα στο οποίο τα προσεγγίζουμε. Έτσι, υπάρχει η θρησκευτική διάσταση σε σχέση με την φύση του Διαβόλου και της πνευματικής διαβολής, η πολιτισμική-ανθρωπολογική διάσταση σε σχέση με τον ‘‘νόμο του ισχυρότερου’’, η ψυχολογική-ψυχιατρική διάσταση που το προσεγγίζει μέσα από την τρέλα και την παράνοια, η νομική-κοινωνική διάσταση που το βλέπει σαν μία παραβατική συμπεριφορά, η πολιτική-ιστορική διάσταση που το διακρίνει ως φθορά, διαφθορά, διαστρέβλωση και καταστροφή...
Ταυτόχρονα, δεν μπορούμε να μην σκεφτούμε πως όλα τα παραπάνω έχουν να κάνουν περισσότερο με τον άνθρωπο, τις σχέσεις του και τις αντιλήψεις του. Και δεν μπορούμε να μην αναρωτηθούμε αν το Κακό υπάρχει ανεξάρτητα από εμάς, αν αποτελεί μια δύναμη συμπαντική, κάτι που δεν το δημιουργήσαμε εμείς αλλά ήρθαμε και το βρήκαμε εδώ μαζί μας. Μήπως αντιπροσωπεύει μια πιο ουσιαστική κι αντικειμενική αξία με πραγματική υπόσταση ; Μήπως το ‘‘Καλό’’ και κατ’ αντιδιαστολή το ‘‘Κακό’’ αντιπροσωπεύουν διακριτές δυνάμεις που βρίσκονται πέρα κι εκτός του ανθρώπου – ό,τι έχουμε ονομάσει ‘‘θεούς’’ ή ‘‘δαίμονες’’ – που υποστηρίζουν ή εκπέμπουν διαρκώς το ένα ή το άλλο από αυτά ; Μερικές φορές αισθάνομαι πως ναι, το Κακό είναι ένα από τα πράγματα που ανακαλύψαμε εδώ πέρα. Το ανακαλύψαμε γιατί μας συνέβαινε, γιατί βλέπαμε τις διεργασίες του γύρω μας, γιατί ήταν αληθινό. Κι αρχίσαμε να το παρακολουθούμε, να το διερευνούμε, να το μυθοποιούμε, να το εντάσσουμε στην φιλοσοφία και στην λογοτεχνία μας.
Αφορμή για τις παραπάνω σκέψεις στάθηκε η εκδήλωση της περασμένης Πέμπτης, στο café Dasein, όπου παρουσιάστηκε ‘‘Το Βιβλίο του Κακού’’ που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΜΑΓΙΚΟ ΚΟΥΤΙ. Με την κατάλληλη ατμόσφαιρα, σε έναν αρκούντως υποφωτισμένο χώρο, και με τις εικόνες της Δαντικής Κόλασης να εναλλάσσονται στην οθόνη προβολής, ο εμπνευστής της έκδοσης Νίκος Βλαντής κι ο επιμελητής Γιώργος Βαϊλάκης μας ξενάγησαν στο λογοτεχνικό παρελθόν, αλλά και παρόν και μέλλον, της διαπραγμάτευσης του Κακού.
Στο βιβλίο 22 Έλληνες συγγραφείς – κατά κύριο λόγο της νεότερης γενιάς – διάλεξαν από έναν κακό χαρακτήρα της παγκόσμιας Ιστορίας ή Γραμματείας, σε αντιστοίχηση με την σειρά των 22 κακών πράξεων έτσι όπως περιγράφονται στην Κόλαση του Δάντη, και εξιστόρησαν την αποτρόπαια περιπέτειά του. Είτε πρόκειται για τον Ιάγο και τον Ρασπούτιν, τον Δρ. Χάνιμπαλ Λέκτερ και τον Κούρτς του Αποκάλυψη Τώρα και τον κατά συρροή δολοφόνο Σουνγκ-Χι, για ένα αγόρι στην κεντρική Ελλάδα που αργότερα έγινε κορίτσι και τον Εμμανουήλ Ροΐδη ενώπιον του Εωσφόρου (για να αναφέρουμε μόνο μερικούς από τους ‘‘ήρωες’’ του βιβλίου), τα 22 διηγήματα του τόμου ξαφνιάζουν με την πρωτοτυπία, την έμπνευση αλλά και την αποτρόπαια φρίκη τους. Ακόμη, περιλαμβάνεται από τον Γιώργο Βαϊλάκη μια εισαγωγή 90 σελίδων (!) όπου γίνεται μια ιστορική περιήγηση στο δίπολο Καλό-Κακό μέσα από τα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας και ένα τελικό επίμετρο με τίτλο «Η αντιστροφή του Κακού, από την Δαντική Κόλαση στον 21 αιώνα».
Ας επιστρέψουμε, όμως, στην εκδήλωση, που ξεκίνησε με τον Νίκο Βλαντή να μας εξηγεί την αρχική ιδέα του εγχειρήματος, τις δυσκολίες και τις προκλήσεις που αντιμετώπισε, καθώς τα 22 αμαρτήματα έπρεπε να περάσουν από τους ισάριθμους συγγραφείς για να διαλέξει ο καθένας το δικό του, ώστε να μοιραστεί τελικά η ‘‘τράπουλα’’ του Κακού και στο τέλος να προκύψει η ευχάριστη έκπληξη των ιστοριών. Με άνεση λόγου και χωρίς να λείπουν τα εκατέρωθεν πειράγματα, ο Βλαντής μας παρουσίασε τους συγγραφείς και τα θέματα που επέλεξαν, ενώ με γνωστική επάρκεια εξηγούσε όπου χρειαζόταν τις προβαλλόμενες γκραβούρες από το έργο του Δάντη με τα αντίστοιχα θέματα.
Ο επιμελητής Γιώργος Βαϊλάκης μας οικειοποίησε την δική του περιπέτεια με το Βιβλίο του Κακού. Πως κατάλαβε ότι δεν θα αρκούσε μια απλή εισαγωγή με αναφορά στα διηγήματα του τόμου, πως παρασύρθηκε και βυθίστηκε στην ‘‘φιλολογία’’ του Κακού, και πως κατέληξε στο συμπέρασμα ότι από την εποχή του Δάντη πολλά πράγματα έχουν αλλάξει. Όπως επισήμανε χαρακτηριστικά "η ηθική κλίμακα από την εποχή του Αλιγκέρι και άρα η ιεράρχιση των αμαρτημάτων φαίνεται ν’ απέχει πολύ από την δική μας. Τότε η σπατάλη, η τοκογλυφία, και κυρίως η προδοσία, θεωρούνταν αμαρτήματα ασυγχώρητα, ενώ υπήρχε μια εκτενής εξοικείωση με την βιαιοπραγία και την σκληρότητα που σήμερα θεωρούνται απαράδεκτα''.
Στην συνέχεια ο λόγος δόθηκε στους συγγραφείς για να μιλήσουν για την δική τους πηγή έμπνευσης και τον κεντρικό κακό που διάλεξαν να ιστορήσουν. Η πρόκληση να ‘‘εκσυγχρονίσουν’’ την Δαντική Κόλαση και να ανανεώσουν τον μύθο του Κακού ήταν μεγάλη, αλλά, όπως διαπιστώσαμε, δεν έλειπαν καθόλου τα σύγχρονα παραδείγματα. Οι αρνητικοί ήρωες αντλήθηκαν κυρίως από πραγματικούς χαρακτήρες, αληθινά περιστατικά και ιστορικά συμβάντα, κάνοντας ακόμη πιο κοντινή την φρίκη του Κακού, καθώς οι ιστορίες τους μεταπλάσθηκαν δημιουργικά από τους συγγραφείς. Έτσι, ο Χρήστος Χρυσόπουλος μας μίλησε για τον κατά συρροή δολοφόνο κι αυτόχειρα Σούνγκ-Χι, ο Νίκος Κουνενής μας παρουσίασε τον βλάστημο Ροΐδη ενώπιον του Διαβόλου, ο Δημήτρης Σωτάκης μας μίλησε για την διαβολική φύση ενός ιερωμένου-μαστροπού, ο Γιώργος Γλυκοφρύδης έφερε τον Χάνιμπαλ Λέκτερ για μια τελευταία περιπέτεια στην Αθήνα ενώ η Ελένη Γκίκα μας εξομολογήθηκε ότι υποκύπτει συχνά στο αμάρτημα της σπατάλης που κλήθηκε να αφηγηθεί, για να αναφερθούμε μόνο σε μερικούς. Γενικά, οι συγγραφείς που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση κι αναγνωρίσαμε ανάμεσα στο πλήθος (συνολικά οι παρευρισκόμενοι, που γέμισαν τον χώρο του Dasein, πρέπει να ήταν γύρω στα 60 άτομα) ήταν πάρα πολλοί, ενώ κάποιοι έλειπαν λόγω υποχρεώσεων στο εξωτερικό.
Τέλος, ας μην ξεχάσουμε εδώ να αναφέρουμε ότι προς το τέλος των παρουσιάσεων ο Νίκος Βλαντής έδωσε τον λόγο και στον ‘‘δικό μας’’ πρόεδρο της Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ. Σταμάτη Μαμούτο, ο οποίος μίλησε για το Κακό της ρομαντικής κοσμοθέασης, για την βυρωνική πρόσληψη του κακού, και το κακό στην ιστορία, στο φανταστικό και στην καθημερινή ζωή.
Με όχημα την συγγραφική φαντασία, μέσα από τις φιλοσοφικές και φιλολογικές διαδρομές προσέγγισης του Κακού, η βραδιά στο Dasein κύλισε γεμάτη απαγορευμένους καρπούς και σαγηνευτικά δηλητήρια. Ήταν μία από εκείνες τις εκδηλώσεις που τιμούν τον χώρο της λογοτεχνίας μας, που παρουσιάζουν νέες ελπιδοφόρες δημιουργίες, και δίνουν το έναυσμα για περισσότερες ζυμώσεις κι εμπνεύσεις…
Δημήτρης Αργασταράς, ε. μέλος Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ.- Σχόλια σε αυτή την ανάρτηση:
Ο/Η Σταμάτης Μαμούτος είπε...
Jimmακο,μπορεί να αγαπάμε το δαιμονικό, βυρωνικό, ηρωικό στοιχείο και να ανιχνεύουμε πυρήνες δημιουργικής ορμής στα πλαίσιά του... αλλά από την άλλη θα πρέπει να μην αναπαράγουμε και τη γνώμη που έχει για την "κακή" φύση ιστορικών προσώπων ο πολύς κόσμος. Κοντολογίς, όχι και κακός ο..ξέρεις ποιος.
Εκτιμώ ότι σε αυτή την κατεύθυνση κινήθηκε και η εκδήλωση. Από τη μια να παρουσιαστούν και οι δημιουργικές πτυχές του κακού (βλέπε το διήγημα με ήρωα τον μπασίστα -ο θεός να τον κάνει- των Sex Pistols). Κι από την άλλη να αναδειχθεί η διαφορά της ηθικής του προ-νεωτερικού ανθρώπου (ο οποίος είχε μια σταθερή αντίληψη περί του καλού και του κακού) και εκείνης του ανθρώπου της νεωτερικότητας (ο οποίος βιώνοντας έναν γενικευμένο και όλο πιο πλατύ σχετικισμό, καταλήγει στην ολική απώλεια της ηθικής, με όλες τις αρνητικές επιπτώσεις της).
Hail...
Τετάρτη, 20 Οκτώβριος, 2010
Ο/Η Χάρης Παπαϊωάννου είπε...
Εξαιρετική εκδήλωση.. πάντα τέτοια..
Πολύ καλοί ο Βλαντής και ο Βαϊλάκης.. Ο Σταμάτης μορφή!
ΥΓ.Μόνο Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ
Κυριακή, 24 Οκτώβριος, 2010
Ο/Η Ioannis είπε...
Μια εκδήλωση για το απόλυτο κακό, στην οποία δεν πήγα... Μα είναι δυνατόν να κάνετε εκδήλωση και το τιμώμενο πρόσωπο (εγώ ως προσωποποίηση του απόλυτου Κακού) να βρίσκεται στην άλλη άκρη του Λεκανοπεδίου κάνοντας μάθημα με τον Κάμπη; Απαιτώ να ξαναγίνει η εκδήλωση πάραυτα!
Κυριακή, 24 Οκτώβριος, 2010
Ο/Η Ανώνυμος είπε...
Χρόνια πολλά στους Δημήτρη Αργασταρά, Δημήτρη "Ancient" Σιάββα και Δημήτρη Πατμανίδη της Λέσχης μας.
Τετάρτη, 27 Οκτώβριος, 2010
Ο/Η Φοιτητική Λέσχη Φανταστικής Λογοτεχνίας είπε...
28-10-1940_ _ _28-10-2010
Θέλουμε πατρίδα ελεύθερη, τέχνη ρομαντική
Πέμπτη, 28 Οκτώβριος, 2010
Ο/Η Δημήτρης Αργασταράς είπε...
Ευχαριστούμε για τις ευχές και τα καλά λόγια, φίλοι.
Μείνετε συντονισμένοι, λοιπόν, για τις εκδηλώσεις, τα γεγονότα και τα έργα τέχνης που υπόσχονται την αναγέννηση του αρχαίου εκείνου ανέμου...
Τρίτη, 09 Νοέμβριος, 2010
