του Σταμάτη Μαμούτου
Ο Κωνσταντίνος Βολανάκης (1827-1907) ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ζωγράφους, που υιοθέτησαν τις μεθοδολογικές αρχές του Ρομαντισμού. Έχοντας σπουδάσει στην Ακαδημία του Μονάχου, ο Βολανάκης εργάστηκε στο Μόναχο, την Βιέννη και την Τεργέστη. Η αξία του έγινε γρήγορα αντιληπτή και ο Έλληνας ζωγράφος δεν άργησε να κερδίσει την προσοχή των Ευρωπαίων φιλότεχνων. Ωστόσο, παρά τη συμβουλή προς το αντίθετο, του κουμπάρου του και σπουδαίου ρομαντικού ζωγράφου Νικόλαου Γύζη, ο Βολανάκης γύρισε στην Ελλάδα το 1883 κι εγκαταστάθηκε στον Πειραιά. Η αδύναμη Ελλάδα εκείνης της εποχής, όπως σωστά είχε προβλέψει ο Γύζης, δεν μπορούσε να υποστηρίξει εικαστικούς τέτοιας εμβέλειας.
Έτσι, σταδιακά ο Βολανάκης, μολονότι δίδαξε σε διάφορες σχολές (ανάμεσα σε αυτές και στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών), αναγκάστηκε να ζήσει σε ένα παρακμιακό περιβάλλον και να πεθάνει τελικά πάμφτωχος και ξεχασμένος. Ίσως να ακούγεται μοιραίο το ότι σήμερα οι πίνακές του πωλούνται σε εξαιρετικά υψηλές τιμές. Θα αναφέρω ενδεικτικά ότι τον Νοέμβριο του 2008 το έργο του Η Αποβίβαση του Καραϊσκάκη στο Φάληρο πωλήθηκε σχεδόν δύο εκατομμύρια ευρώ, ενώ κάποιος φιλότεχνος αγόρασε σε δημοπρασία του Sotheby's Το Λιμάνι του Βόλου τη Νύχτα για 952.000 ευρώ!
Ο Βολανάκης ζωγράφισε με τον πολύ ιδιαίτερο τρόπο του ιστορικά πολεμικά γεγονότα, τοπία και κυρίως θέματα με επίκεντρο τις ελληνικές θάλασσες. Ατμοσφαιρικός και συναισθηματικός, δημιούργησε μια εικαστική παράδοση αισθαντικού Ρομαντισμού, η οποία μολονότι επικεντρώνεται σε φύσεις και εξωτερικά τοπία δύναται να ταξιδέψει τον θεατή στα βαθύτερα πεδία ενός ενδοσκοπικού ιδεαλισμού.
Εδώ και λίγο καιρό το Ίδρυμα Θεοχαράκη προσφέρει την ευκαιρία σε όποιον θελήσει να θαυμάσει από κοντά ορισμένους πίνακες του Βολανάκη, να επισκεφθεί την έκθεση έργων του που παρουσιάζονται σε τρεις ορόφους του ιδρύματος. Την επιμέλεια της έκθεσης έχει αναλάβει ο Τάκης Μαυρωτάς ενώ σημαντικό αριθμό έργων έχει παραχωρήσει για τις ανάγκες της έκθεσης το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη. Πράττοντας πολύ σωστά, το Ίδρυμα Θεοχαράκη έχει φροντίσει ώστε το εισιτήριο για εμάς τους φοιτητές να είναι στην εύλογη τιμή των τεσσάρων ευρώ. Επίσης, οι άνεργοι μπορούν να εισέρχονται δωρεάν. Το κανονικό εισιτήριο κοστίζει επτά ευρώ.
Προσωπικά επισκέφθηκα την έκθεση πριν λίγες μέρες. Η αλήθεια είναι ότι καθώς κατευθυνόμουν προς το ίδρυμα Θεοχαράκη ένας καβγάς που είχα στο δρόμο χάλασε προς στιγμήν τη διάθεσή μου. Ένας αντιπαθητικός τύπος με αρμενοειδή χαρακτηριστικά προσώπου και ατημέλητα γένια (που αισθητικά παρέπεμπαν στην μεταμοντέρνα hipster πρόταση, αλλά πρακτικά εκδήλωναν μια νέο-ανατολική κακογουστιά) παραλίγο να με πατήσει με το υπηρεσιακό του μηχανάκι. Η προκλητική του απάντηση στην παρατήρησή μου, με έκανε έξω φρενών. Η μια κουβέντα έφερε την άλλη και σε λίγες στιγμές, ο συνδυασμός της οργής μου και της θέας του προσώπου του μου γέννησε τη θέληση να του δώσω ένα ντιρέκ, τέτοιο ώστε να του ξεριζώσει το σαγόνι. Αν δεν ήμασταν στη διασταύρωση των οδών Πανεπιστημίου και βασιλίσσης Σοφίας, με τα αμάξια να μας κορνάρουν, τις γύρω κάμερες να μας καταγράφουν και τους αστυνομικούς να μας κοιτούν επίμονα, ίσως υπέκυπτα στον πειρασμό και άφηνα τη γροθιά μου να τραντάξει το εκνευριστικό του πρόσωπο. Ωστόσο, οι συνθήκες δεν ήταν κατάλληλες. Έτσι, προτίμησα να φύγω συνεχίζοντας να τον στολίζω με διάφορα «κοσμητικά» επίθετα.
Σε λίγα λεπτά βρισκόμουν στο χώρο της έκθεσης. Ανάμεσα στους πίνακες του Βολανάκη δεν χρειάστηκαν παρά μόνο λίγα δευτερόλεπτα ώστε να αφήσω πίσω μου την αρρωστημένη πραγματικότητα της εποχής μας και να μεταφερθώ στα ιδεατά πεδία του ιδεαλιστικού Ρομαντισμού.
Στην έκθεση φιλοξενούνται σημαντικά έργα του Έλληνα ζωγράφου, όπως Η ναυμαχία της Σαλαμίνας, Η πυρπόληση του τουρκικού δικρότου στην Ερεσσό. Το λιμάνι του Βόλου και άλλα. Ο χώρος είναι άρτια διακοσμημένος, με ένα επιβλητικό πορτραίτο του γοητευτικού Έλληνα ρομαντικού εικαστικού στην μια είσοδο και κείμενα με χρήσιμες πληροφορίες ανάμεσα στους πίνακες.
Η έκθεση θα συνεχιστεί για έναν ακόμη μήνα. Ασφαλώς, η επίσκεψή στους χώρους της εκτιμώ πως πρέπει να αποτελέσει μια από τις προτεραιότητες των φιλότεχνων (και ιδίως των νεορομαντικών) της εποχής μας.
Εικόνα 1: Η Ναυμαχία της Σαλαμίνας
Εικόνα 2: Το λιμάνι του Βόλου
Εικόνα 3:Η πυρπόληση του τουρκικού δίκροτου