Η Λέσχη μας, ακολουθώντας την απόφαση που λήφθηκε εδώ και μερικά χρόνια, τίμησε αυτόνομα, σε ξεχωριστή ημέρα από τις άλλες εκδηλώσεις, την μνήμη του νεορομαντικού λογοτέχνη, διανοητή και πολιτικού Ίωνα Δραγούμη. Ο Δραγούμης υπήρξε σημείο αναφοράς του ελληνικού διανοητικού και πολιτικού βίου από την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα μέχρι και το 1920.
Ο Δραγούμης αποτελεί τον κατεξοχήν νεορομαντικό Έλληνα διανοητή που εξετάζεται σε όλες τις επιστημονικές έρευνες οι οποίες έχουν ως θεματική την πολιτική σκέψη του ριζοσπαστικού εθνικισμού. Ο Δραγούμης αποτέλεσε μια μοναδική περίπτωση για τα ελληνικά δεδομένα της εποχής του. Ήταν ο πολιτικός και ο συγγραφέας που πειραματίστηκε με ιδεολογικές εκδοχές του πολιτικού Ρομαντισμού οι οποίες συγκεράζουν ρεύματα του ρομαντικού αναρχισμού, του μη μαρξιστικού σοσιαλισμού και του εθνικισμού, επιχειρώντας να δημιουργήσει για τον ελληνικό εθνικισμό συνθήκες αυτονομίας από τυπικά συντηρητικά και δεξιά πολιτικά σχήματα. Όπως, επίσης, επιχείρησε ως πολιτικός και διπλωμάτης να δημιουργήσει συνθήκες αυτονομίας από τις μεγάλες γεωπολιτικές δυνάμεις για το ελληνικό κράτος και για την εξωτερική του πολιτική.
Δυστυχώς σήμερα η εξάρτηση του ελληνικού κράτους από τις χώρες του παγκόσμιου και διεθνιστικού κεφαλαίου είναι τόσο μεγάλη ώστε οι μυστικές τους υπηρεσίες και οι πρεσβείες τους να ελέγχουν όχι μόνο τις διοικητικές δομές αλλά και την κάθε απόπειρα αυτονόμησης της εθνικής μας διανόησης και της κοινωνικής μας δράσης. Ανάμεσα στα θύματα αυτής της συνθήκης είναι και ο Δραγούμης. Φαίνεται ότι η σκέψη του είναι ακόμη επικίνδυνη για την εξουσία. Με αποτέλεσμα, κατά τα τελευταία χρόνια, σκοτεινοί κύκλοι να επιχειρούν εξόφθαλμες αλλοιώσεις των όσων έγραψε, είπε και πίστεψε, προκειμένου να στρεβλώσουν τα συμπεράσματά του καθώς και το ίδιο το νοηματικό περιεχόμενο του ελληνικού εθνικισμού.
Τα ψεύδη που αναπαράγουν για τον Δραγούμη αυτοί οι (ακρο) δεξιοί κύκλοι είναι τόσο χοντροειδή ώστε να μην χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για την αποδόμησή τους. Δεν θα επιχειρήσουμε, λοιπόν, να τα αποδομήσουμε σε αυτό το άρθρο. Το έχουμε κάνει πολλές φορές στο παρελθόν. Ούτε και στην εκδήλωση της λέσχης που έλαβε χώρα μπροστά από το μνημείο του Ίωνα αναφερθήκαμε εκτενώς σε αυτά. Η συζήτηση αφορούσε περισσότερο το πώς θα μπορούσε να γονιμοποιηθεί στις σημερινές συνθήκες η πολιτική παράδοση της σκέψης του Δραγούμη και το πώς θα γινόταν εφικτό να συνδεθεί με μελλοντικές οργανωτικές πρωτοβουλίες της Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ.
Φέτος, στην καθιερωμένη εκδήλωση που πραγματοποίησαμε μπροστά από το μνημείο του Ίωνα Δραγούμη στην οδό Βασιλίσσης Σοφίας, είχαμε την τιμή να φιλοξενήσουμε τους υπεύθυνους των εκδόσεων Έξοδος. Μετά το πέρας της εκδήλωσης επισκεφθήκαμε το στέκι της Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ. στην Πλάκα, όπου ακολούθησε μια από τις συνηθισμένες φιλολογικές και ιδεολογικές συζητήσεις κάτω από την Ακρόπολη και υπό το φως των αστεριών του αττικού ουρανού.
Ο Σωτήρης και η Ελένη, οι υπεύθυνοι των εκδόσεων Έξοδος, έχουν ήδη προσφέρει πολύ σημαντικές κυκλοφορίες βιβλίων. Μια από αυτές είναι και το παλιό δοκίμιο του Πέτρου Ωρολογά που έχει ως θέμα τη σκέψη του Ίωνα Δραγούμη. Στο συγκεκριμένο βιβλίο ο επικεφαλής της Φοιτητικής Λέσχης Φανταστικής Λογοτεχνίας έχει γράψει το εισαγωγικό σημείωμα, το οποίο μπορείτε να διαβάσετε παρακάτω.
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΣΤΑΜΑΤΗ ΜΑΜΟΥΤΟΥ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΥ ΩΡΟΛΟΓΑ: ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ. Ο ΜΟΝΑΔΙΚΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΘΝΟΣ ΤΟΥ
Σε μια σχετικά πρόσφατη μελέτη που εστιάζει στην πολιτική σκέψη και την ζωή του Ίωνα Δραγούμη (1878-1920), από τις πρώτες κιόλας σελίδες του εισαγωγικού κειμένου χρησιμοποιείται ο όρος «λοξίας». Πρόκειται για έναν όρο που ο συγγραφέας της εισαγωγής εξηγεί ότι περιγράφει πολιτικούς διανοητές, τους οποίους χαρακτηρίζει μια πολύ ιδιαίτερη μοναχικότητα. Ο Δραγούμης αντιμετωπίζεται ως ένας από αυτούς. Ως κάποιος, δηλαδή, που προτείνει ένα εντελώς ιδιότυπο σύνολο ιδεών, επεξεργασμένο κι οργανωμένο σε μια ιδιαίτερη κοσμοθεώρηση για τις ανθρώπινες υποθέσεις, το οποίο παρέχει μια νέα θέαση για τη σχέση της κοινωνίας με το Πολιτικό. Μάλιστα, την περιγραφή του «λοξία» συνοδεύει η πεποίθηση πως η αντίδραση που μπορεί να προκαλέσει στους όποιους αντιπάλους αυτή η νέα πρόταση, μπορεί να φθάσει έως και τη φυσική εξόντωση του «λοξία» διανοητή. Υπερβολική ή μη, αυτή είναι η συνηθισμένη αντιμετώπιση του Δραγούμη από τους περισσότερους μελετητές του.
Ο Δραγούμης έχει αποτιμηθεί με θετικό και αλλά και με αρνητικό πρόσημο από, σύγχρονους με εκείνον και μεταγενέστερους, μαρξιστές θεωρητικούς και πολιτικούς. Ο Γιάννης Κορδάτος (1891-1961) υπήρξε φίλος του Δραγούμη και ένας εκ των μαρξιστών που εκτίμησε την προσωπικότητα και το έργο του. Μάλιστα, ο Κορδάτος υποστήριξε ότι ο Δραγούμης είχε πλησιάσει πολύ κοντά στον σοσιαλισμό . Επίσης, ο ρεφορμιστής σοσιαλιστής Νίκος Γιαννιός (1885-1958) μπορεί να μην θεώρησε τον Δραγούμη ως κάποιον με τον οποίο είχε ιδεολογική συγγένεια, τον αντιμετώπισε όμως εξίσου θετικά με τον Κορδάτο. Σύμφωνα με τον Γιαννιό ο Δραγούμης ήταν ένας «φωτισμένος εθνικιστής», που με την δράση του ευνοούσε την ιστορική εξέλιξη των πραγμάτων στην οποία οι ρεφορμιστές σοσιαλιστές θεωρούσαν ότι θα μπορούσε να επιτευχθεί το σοσιαλιστικό όραμα . Από το στρατόπεδο των μαρξιστών ως ιδεολογικό αντίπαλο και πρόδρομο του φασισμού έβλεπε τον Δραγούμη ο Κώστας Βάρναλης (1884-1974) .
Ανάλογη αντιμετώπιση είχε ο Δραγούμης και από εκπροσώπους του χώρου των φιλελεύθερων πολιτικών και διανοητών. Μολονότι κατά την διάρκεια της ζωής του ήταν ένας εκ των κύριων αντιπάλων του φιλελευθερισμού, που εκπροσωπούσε ο Ελευθέριος Βενιζέλος (1864-1936), ορισμένοι φιλελεύθεροι λογοτέχνες της γενιάς του ’30 εστίασαν στο «ανεξάρτητο εσωτερικό εγώ» του ως λογοτέχνη και εκτίμησαν το έργο του. Ο Γιώργος Θεοτοκάς (1906-1966) και ο Οδυσσέας Ελύτης (1911-1996) ήταν δυο εξ αυτών . Ωστόσο υπήρξαν και φιλελεύθεροι μελετητές του έργου του, όπως ο υπουργός Γεώργιος Δ. Δασκαλάκης (1912-1994), που αντιμετώπισαν τον Δραγούμη ως εκφραστή αυταρχικών ιδεολογικών σχημάτων .
Συνήθως εκείνοι που έβλεπαν συνολικά και χωρίς διακρίσεις τον Ίωνα Δραγούμη με καλό μάτι ήταν οι συντηρητικοί και οι εθνικιστές. Αλλά στην μεταμοντέρνα μας εποχή όλες οι βεβαιότητες τείνουν να διασαλευτούν. Ακόμη κι έτσι, πάντως, η μερίδα του πολιτικού κόσμου και της διανόησης που συνεχίζει σήμερα να αποτιμά σχεδόν εξολοκλήρου θετικά την προσωπικότητα του Δραγούμη παραμένει εκείνη του εθνικιστικού χώρου.
Αυτό πάντως δεν είναι αρκετό ώστε να ξεκαθαρίσει την κατάσταση. Το αποτέλεσμα είναι όποιος ερευνητής θελήσει να καταπιαστεί με την περίπτωση του Δραγούμη να βρεθεί εμπρός στις διαφορετικές προσεγγίσεις διανοητών που προέρχονται από διαφορετικούς ιδεολογικούς χώρους. Πράγμα που σημαίνει ότι η εξαγωγή συμπερασμάτων καθίσταται δύσκολη, ιδίως αν μάλιστα ληφθεί υπόψη η γενικευμένη εκτίμηση ότι έχουμε να κάνουμε με έναν «λοξία» διανοητή.
Σε παλαιές και νεότερες έρευνες έχει επιχειρηθεί μια εικασία σχετικά με το πώς θα συνέχιζε ο Δραγούμης τις ιδεολογικές του αναζητήσεις, αν ζούσε μετά το 1920 και προλάβαινε την εποχή του φασισμού. Πρόκειται για μια εικασία που έχει οδηγήσει τους ερευνητές που την τόλμησαν σε έναν νέο κύκλο διαφορετικών εκτιμήσεων και αντικρουόμενων συμπερασμάτων. Προσωπικά δεν θα μπω σε μια τέτοια συζήτηση. Γιατί εξακολουθώ να πιστεύω ότι η πρόβλεψη και η εικασία αποτελούν πεδίο έρευνας των αστρολόγων, όπως έλεγαν παλαιότερα ορισμένοι καθηγητές μου στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Όχι των επιστημόνων.
Δεν θα εικάσω, λοιπόν, αν ο Ίωνας Δραγούμης θα γινόταν αρχηγός των Ελλήνων φασιστών, αν θα μεταστρεφόταν στον σοσιαλισμό, αν θα επιχειρούσε να ισορροπήσει σε κάποιο εθνικομπολσεβικικό σχήμα ή αν θα επέλεγε οποιαδήποτε άλλη ιδεολογική ατραπό, εφόσον δεν είχε δολοφονηθεί το καλοκαίρι του 1920 και ζούσε κατά τον μεσοπόλεμο. Θα σταθώ απλά στα δεδομένα και θα διαπιστώσω το εξής. Ο Ίων Δραγούμης ήταν ένας διανοητής που, μολονότι διέθετε ένα σχεδόν μόνιμο ρομαντικό κέντρο βάρους στην όλη του πνευματική αναζήτηση, προέβη κατά την διάρκεια της ταραχώδους ζωής του σε ορισμένες ιδεολογικές μετατοπίσεις. Πράγμα που έδωσε την δυνατότητα σε μεταγενέστερους αναλυτές του έργου του να το αναγνώσουν από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Προσωπικά, πάντως, εκτιμώ ότι υπάρχει σταθερός άξονας στην σκέψη του Δραγούμη. Πρόκειται για το ρομαντικό υπόβαθρο της βιοθεωρίας του, που αν γίνει αντιληπτό μικραίνει τις υποτιθέμενες αντιφάσεις που φωτίζουν παραμορφωτικοί φακοί διαφορετικών οπτικών γωνιών.
Αν θα έπρεπε να συνοψίσω την διανοητική του διαδρομή θα ξεκινούσα με την πρώτη τομή στην σκέψη του η οποία πραγματοποιήθηκε την άνοιξη του 1900. Ο Δραγούμης βίωσε με έντονο τρόπο μια ανατροπή στην ιστορία των ιδεών η οποία συγκλόνισε μέρος της ευρωπαϊκής αστικής νεολαίας του fin de siècle. Όπως παρατηρεί ο Στάνλεϊ Πέιν.
«Ενώ ο 19ος αιώνας κυριαρχούνταν όλο και περισσότερο από το φιλελευθερισμό στην πολιτική και από τον υλισμό και την επιστήμη στην κουλτούρα, ένα μέρος της γενιάς των δεκαετιών του 1880 και του 1890 απέρριπτε αυτές τις αξίες, αντικαθιστώντας τες με έναν νέο προσανατολισμό προς τον υποκειμενισμό, το συναισθηματισμό, τον ανορθολογισμό και το βιταλισμό. Αυτή η προσπάθεια αντιστροφής των κυρίαρχων αξιών παρήγαγε αυτό που ένας ιστορικός ονόμασε «διανοητική κρίση της δεκαετίας του 1890» .
Η διανοητική αυτή κρίση στο οικοδόμημα της φιλελεύθερης νεωτερικότητας προκλήθηκε από διάφορα νεορομαντικά ρεύματα και στοχαστές. Στο πεδίο της πολιτικής σκέψης τρείς θεωρώ ότι ήταν οι διανοητές που, κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, έδωσαν το έναυσμα για μια ρομαντικά εθνικιστική και παραδοσιοκρατική κριτική στο νεωτερικό οικοδόμημα. Ο Τζων Ράσκιν (1819-1900) στην Βρετανία, ο Πωλ ντε Λαγκάρντ (1827-1891) στην Γερμανία και ο Μωρίς Μπαρές (1862-1923) στην Γαλλία. Ο Ράσκιν προσπάθησε να συνδυάσει αρχές του συντηρητισμού και του σοσιαλισμού. Όπως επισημαίνουν οι Löwy και Sayre,
«Καθώς ο Ράσκιν εξυμνεί έναν σοσιαλισμό κι έναν κομμουνισμό που δεν προβλέπει την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας […] και έναν τορυσμό που δεν θέλει να προστατέψει τα προνόμια των προνομιούχων τάξεων και δεν αναγνωρίζεται σε καμιά σύγχρονη μοναρχία, οι αντιλήψεις του δεν ανταποκρίνονται στις συνήθεις παραδοχές των όρων» .
Στην Γερμανία, ανάμεσα στα έτη 1878 και 1886, δημοσιεύθηκε το έργο του Πωλ ντε Λαγκάρντ που έφερε τον τίτλο Γερμανικά Γραπτά. Σύμφωνα με τον Λαγκάρντ, η Γερμανία του Βίσμαρκ κατέκτησε την ενότητά της και απέκτησε ισχύ για να χάσει την ψυχή της . Ο Λαγκάρντ αντιμετώπισε το νεωτερικό κράτος ως μηχανή χωρίς ψυχή , που είχε αποξενωθεί από όσους διοικούσε. Αλλά αντικατέστησε το θεολογικό μεταφυσικό υποκείμενο του παλαιότερου συντηρητισμού, με εκείνο του έθνους. Δεν ήταν ο Θεός εκείνος που έπρεπε να εμβαπτίζει με το πνεύμα του τους θεσμούς του κράτους, που ο Λαγκάρντ οραματιζόταν. Ήταν το γερμανικό έθνος το οποίο για τον Λαγκάρντ έγινε αντιληπτό ως αέναη συλλογική οντότητα, που διέθετε μια μυστικιστική εσωτερική ενότητα. Σε αυτή την εσωτερική ενότητα έπρεπε να εμβαπτιστούν οι κρατικοί θεσμοί, προκειμένου να προϋποθέσουν τον επιθυμητό βίο του έθνους. Ο Λαγκάρντ απέρριπτε ως ορθολογιστικό και υλιστικά νεωτερικό το γερμανικό κράτος του Βίσμαρκ. Στόχος του ήταν να το επαναφέρει στην λειτουργία του υπηρέτη του έθνους . Και για να το κάνει αυτό αναζητούσε εκφραστές του οράματός του σε μια ευγενή μειονότητα του έθνους . Σε μια αριστοκρατία του πνεύματος», που δεν θα είχε καμιά σχέση με κληρονομικά δικαιώματα .
Για τον Λαγκάρντ η παράδοση δεν ήταν τρόποι, αλλά πνεύμα. Ένα πνεύμα που έπρεπε να περάσει ακέραιο στη νέα εποχή, προκειμένου να αποτελέσει την απαρχή της αντίστασης στην κυριαρχία του νεωτερικού φιλελευθερισμού. Και, σύμφωνα με τα γραφόμενά του, ο φορέας που περιείχε αυτό το παραδοσιακό πνεύμα δεν ήταν τα δικαιώματα γης ή η εκκλησιαστική αυθεντία των προνεωτερικών αρχουσών τάξεων, αλλά το έθνος. Αν πιστεύουμε με νοήμονα τρόπο στο παρελθόν, θα πρέπει να κοιτάξουμε προς το μέλλον , υποστήριξε. Έτσι, παρουσίασε το έθνος καθώς και την σύσταση του κράτους που οραματιζόταν, ως αντίπαλες εναλλακτικές στην ορθολογιστική πολιτική και πολιτειακή οργάνωση.
Αντίστοιχο ρόλο στην Γαλλία έπαιξε ο Μωρίς Μπαρές. Αναμιγνύοντας επιρροές από διάφορα ρεύματα του Ρομαντισμού, από την φιλοσοφία του Νίτσε και από επιστημολογικές προσεγγίσεις της εποχής, ο Μπαρές δημιούργησε τελικά ένα ιδεολογικό σχήμα που παρουσίαζε τον εθνικισμό με τους νέους για την εποχή όρους του γενεαλογικού ντετερμινισμού . Συνοψίζοντας την κεντρική ιδέα της πολιτικής σκέψης του Μπαρές, ο John Weiss υπογραμμίζει ότι, σύμφωνα με τον Μπαρρές, οι Γάλλοι,
«δεν θα έπρεπε να χρησιμοποιούν ορθολογικούς υπολογισμούς για να κρίνουν τι θα έπρεπε να είναι η Γαλλία. Αντίθετα, θα έπρεπε να καταδυθούν στα έγκατα των υποσυνείδητών τους ενστίκτων. Σ’ αυτά τα ένστικτα θα έβρισκαν […] τι θα έπρεπε να είναι η Γαλλία: μια ζώσα πραγματικότητα, που η φύση της οριζόταν από τη συλλογική εμπειρία και τις αποκρίσεις, ζυμωμένες από γενιές και γενιές προγόνων με το γαλλικό αίμα και το γαλλικό χώμα ».
Όταν ο Μπαρές επισκέφθηκε την Αθήνα η μοίρα τα έφερε έτσι ώστε να γνωρίσει τον νεαρό Ίωνα Δραγούμη, που μόλις πριν λίγους μήνες είχε διοριστεί στο υπουργείο των εξωτερικών της Ελλάδας. Την άνοιξη του 1900 ο Δραγούμης, όντας μεγαλωμένος σε μια αστική οικογένεια με δικό της σπίτι στο κέντρο των Αθηνών, διέθετε εξαιρετική καλλιέργεια αλλά κανέναν σκοπό στην ζωή. Μεγαλωμένος με ανέσεις και ενημερωμένος για την ξενόγλωσση βιβλιογραφία, μετά τις σπουδές στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου των Αθηνών, ο Δραγούμης προσανατολιζόταν σε έναν διεθνιστικό και ορθολογιστικό διανοητικό προσανατολισμό . Ήταν η περίοδος τίποτε δεν έδειχνε να τον ικανοποιεί στην ζωή. Εξέφραζε με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο την αίσθηση της ανίας που βάραινε πολλούς εύπορους νέους της γενιάς του, οι οποίοι δεν έβρισκαν κάποιο νόημα στην ορθολογιστική και φιλειρηνική συνθήκη του φιλελεύθερου fin de siècle.
Η γνωριμία με τον Μπαρές υπήρξε καταλυτική για τον Δραγούμη. Ο ένας από τους σημαντικότερους διανοητές του αντινεωτερικού νεορομαντικού εθνικισμού της Ευρώπης, άφησε ανεξίτηλη την επιρροή του στην σκέψη του Ίωνα Δραγούμη. Μετά το 1900 ο Δραγούμης έγινε ο «Έλληνας Μπαρές». Η σκέψη του Γάλλου διανοητή μπολιάστηκε με ένα στοιχείο που χαρακτήριζε τον Δραγούμη από την εφηβεία του. Την προσήλωση στον δημοτικισμό.
Από το 1894, στα πρώτα δοκίμια του Δραγούμη, μπορούμε να ανιχνεύσουμε μια προσέγγιση του γλωσσικού ζητήματος που θυμίζει σε αρκετά σημεία τις γλωσσικές θεωρίες του γεννήτορα της θεωρίας του ρομαντικού εθνικισμού Γιόχαν Γκότφριντ Χέρντερ (1744-1803) . Ο τρόπος με τον οποίο προσέγγισε τον δημοτικισμό αποτέλεσε το πρώτο σημείο επαφής του Δραγούμη με τον ελληνικό εθνικιστικό Ρομαντισμό. Μέχρι το 1900 είναι δύσκολο να εντοπιστεί οποιαδήποτε άλλη συσχέτιση του Δραγούμη με τις ιδέες και τα οράματα του ελληνικού εθνικισμού. Το «μακεδονικό» και το «κρητικό» ζήτημα, που βρίσκονταν στην επικαιρότητα, δεν τον απασχολούσαν καθόλου.
Ωστόσο μετά την γνωριμία του με τον Μπαρές τα πάντα άλλαξαν. Ο ευρωπαϊκός παραδοσιοκρατικός νεορομαντισμός, ο ελληνικός ρομαντικός εθνικισμός και ο δημοτικισμός, αποτέλεσαν το ιδεολογικό μάγμα που πυροδότησε τόσο την ιδεολογία μέσω της οποίας έγινε γνωστός ο Ίωνας Δραγούμης ως συγγραφέας στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό όσο και τους αγώνες του για την υπεράσπιση της ελληνικής ομογένειας. Από την αυγή του 20ου αιώνα και μέχρι τις απαρχές του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου ο Ίων Δραγούμης οργάνωσε αντάρτικα σώματα, ενδυνάμωσε τις ελληνικές κοινότητες της Μακεδονίας και της Θράκης, έγραψε τα περισσότερα από τα βιβλία του και αρθρογράφησε σε έντυπα της εποχής, παρουσιάζοντας το νεορομαντικό εθνικιστικό του ιδεολογικό σχήμα.
Από εκεί και πέρα, διαβάζοντας τα κείμενα και τους λόγους του από την αρχή του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι και την χρονιά που εξορίστηκε, μπορούμε να ανιχνεύσουμε μια μεταβολή. Πρόκειται για μια μεταβολή στους τόνους και το ύφος. Το ιδεολογικό υπόβαθρο του Δραγούμη παρέμεινε εθνικιστικό. Μετριάστηκαν, όμως, οι νεορομαντικές εξάρσεις. Ο Δραγούμης ήταν πια βουλευτής και αντιλαμβανόταν ότι η προώθηση των ιδεών του απαιτούσε ένα διαφορετικό στυλ. Η καθημερινότητα της εποχής του «εθνικού διχασμού» και οι λεπτές ισορροπίες που απαιτούσε η ελληνική διπλωματική στρατηγική σε τόσο κρίσιμες ώρες τον είχαν κάνει μετρημένο και σκεπτικό. Ήταν μια από τις ήπιες αντιβενιζελικές φωνές εκείνων των ταραγμένων ημερών. Μόνο η απροκάλυπτη επέμβαση των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων της Αντάντ τον ανάγκασε να ακολουθήσει μια πιο σκληρή εθνικιστική και αντιφιλελεύθερη γραμμή, μέσα από το περιοδικό «Πολιτική Επιθεώρηση», κατά το 1916 και το 1917, χωρίς όμως ποτέ να υπερβεί τα αναμενόμενα πλαίσια πολιτικής αντιπαράθεσης εκείνων των ετών.
Ώσπου ήρθε η εξορία του από τους φιλελεύθερους και τους δυτικούς τους συμμάχους. Πρόκειται για την τελευταία φάση της διανοητικής διαδρομής του Ίωνα Δραγούμη. Στην οποία η επαναστατική διάθεση της δεκαετίας του 1900-10 αναζωπυρώθηκε και συνδυάστηκε με την απογοήτευση του ηττημένου και του εξόριστου. Ο Δραγούμης κατέστη ο παλιός γνωστός νεορομαντικός, που στρεφόταν με όλο του το μένος κατά του φιλελεύθερου κόσμου της νεωτερικότητας. Μόνο που πλέον αναζητούσε καταφύγιο ακόμη και στις σοσιαλιστικές ατραπούς, με τους Έλληνες εκφραστές των οποίων είχε διαφωνήσει έντονα κατά την δεκαετία του 1900-10.
Όχι μόνο αντιμετώπισε με συμπάθεια κομμουνιστικές επαναστάσεις, μα και ενδιαφέρθηκε για την ουσία του σοσιαλισμού , τον οποίο θέλησε να μπολιάσει με τον εθνικισμό του. Δεν πρέπει, ασφαλώς, να λησμονούμε ότι το «αντιβενιζελικό μέτωπο» είχε δημιουργήσει μια παράδοξη συμπάθεια ανάμεσα στους συντηρητικούς και τους κομμουνιστές της εποχής. Μια συμπάθεια που έμεινε στην ιστορία με τον χαρακτηρισμό «βασιλοκομμουνισμός». Αλλά η περίπτωση του Δραγούμη υπερέβαινε αυτή την έκτακτη συνθήκη. Η σχέση του με τον σοσιαλισμό έδειχνε να βαθαίνει προς το τέλος της ζωής του.
Αυτό τον ιστορικό καμβά της ιδεολογικής και διανοητικής διαδρομής του Ίωνα Δραγούμη είδαν μέσα από διαφορετικές ματιές μεταγενέστεροι μελετητές του έργου και των ιδεών του. Ο Πέτρος Ωρολογάς (1892-1958) ήταν ένας από αυτούς. Ο βορειοηπειρώτης, την καταγωγή, Ωρολογάς υπήρξε ένας διανοητής με ενδιαφέροντα επικεντρωμένα στην λογοτεχνία και την ιστορία των ιδεών. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος στην βόρεια Ελλάδα. Υιοθέτησε εθνοκεντρικές ιδέες και αποτέλεσε χαρακτηριστική περίπτωση Έλληνα δημοσιολόγου που εξέφρασε τις εθνικιστικές τάσεις της δεκαετίας του ’30. Η μελέτη του για τον Δραγούμη τιμήθηκε με κρατικό βραβείο το 1939.
Η μελέτη του Ωρολογά για τον Δραγούμη, εξεταζόμενη με τα εργαλεία της σημερινής πολιτικής επιστήμης, δεν μπορεί να ειδωθεί ως βιογραφία ή ως ανάλυση της πολιτικής σκέψης. Στην ουσία ο Ωρολογάς χρησιμοποιεί αποσπάσματα από έργα του Δραγούμη για να παρουσιάσει ένα δικό του δοκίμιο ιδεών. Ο Δραγούμης αποτελεί την αφορμή ώστε ο Ωρολογάς να δώσει μια προσωπική ερμηνεία σε θεματικές με τις οποίες καταπιάστηκε και ο Δραγούμης. Ανάμεσα στις σελίδες του εν λόγω έργου υπάρχουν ασφαλώς και οι ερμηνείες του Ωρολογά πάνω σε ορισμένες πτυχές της σκέψης του Δραγούμη. Οι ερμηνείες του Ωρολογά καταφέρνουν σε ορισμένα σημεία να διεισδύσουν αναλυτικά στο βάθος της σκέψης του Δραγούμη. Ωστόσο, σε κάποια άλλα, σκοντάφτουν σε άστοχες κρίσεις. Για παράδειγμα είναι λάθος ο τρόπος με τον οποίο αντιλήφθηκε ο Ωρολογάς το τι πίστευε ο Δραγούμης αναφορικά με το όραμα της Ανατολικής Αυτοκρατορίας. Όπως και ο υποτιθέμενος ατομικισμός και ο αντισοσιαλισμός του. Ούτε, ασφαλώς, αγνόησε ο Δραγούμης τον βυζαντινό πολιτισμό στον βαθμό που εκτίμησε ότι το έκανε ο Ωρολογάς.
Εκείνο που ο Ωρολογάς διάβασε με εντυπωσιακά σωστό τρόπο ήταν οι αντιφάσεις και οι αναντιστοιχίες ανάμεσα στις ιδεολογικές αρχές και τις πολιτικές στρατηγικές των παρατάξεων του ελληνικού πολιτικού κόσμου. Όπως πολύ εύστοχα παρατήρησε στο κεφάλαιο που φέρει τον τίτλο «Ο Δημοτικισμός», Έλληνες συντηρητικοί και εθνικιστές, που είχαν υιοθετήσει τα οράματα του Ρομαντισμού, αντιτάχθηκαν στην είσοδο της Ελλάδας στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και υιοθέτησαν την λογική της «μικρής αλλά έντιμης Ελλάδος». Ενώ οι φιλελεύθεροι, που μέχρι πριν τους Βαλκανικούς Πολέμους πρόκριναν τον ειρηνικό εκσυγχρονισμό και την αποφυγή πολεμικών περιπετειών, υιοθέτησαν το σύνθημα της «Ελλάδας των δυο ηπείρων και των πέντε θαλασσών». Η ίδια αλλόκοτη πολιτική αντιστοίχιση συντελέστηκε και στους αντιμαχόμενους για το γλωσσικό ζήτημα. Στην ουσία ο Ωρολογάς περιγράφει την προγενέστερη εκδοχή μιας κατάστασης που συνεχίστηκε και κατά τον μεσοπόλεμο, όταν πολλές βενιζελικές ομάδες ασπάστηκαν εκδοχές του φασισμού παραμένοντας ταυτόχρονα ενάντιες στην κυβέρνηση του Ιωάννη Μεταξά (1871-1941). Στα μάτια ενός δυτικοευρωπαίου ιστορικού του πολιτικών ιδεών ή πολιτικού της εποχής οι εν λόγω αντιφάσεις μπορεί να φαίνονταν αδιανόητες. Στην ελληνική περίπτωση, όμως, αυτή ήταν η πολιτική πραγματικότητα. Την οποία ο Ωρολογάς παρατήρησε με οξυδέρκεια.
Με την ίδια οξυδέρκεια ανέλυσε στο κεφάλαιο που φέρει τον τίτλο «Η ελληνική δυσφορία» τον μιμητισμό που οδήγησε τους «ευρωπαϊστές» Έλληνες διανοητές να αντιγράψουν τον νεωτερικό ορθολογισμό του φιλελεύθερου Διαφωτισμού. Παρέβλεψε, όμως, να σημειώσει ότι και οι αντίπαλοί τους νεορομαντικοί παραδοσιοκράτες, με πρώτο όλων τον Δραγούμη που διάβαζε συνεχώς την ξενόγλωσση βιβλιογραφία, είχαν επιρροές από την ευρωπαϊκή ρομαντική παραδοσιοκρατική σκέψη.
Ο Ωρολογάς υπήρξε ο μελετητής που συνέδεσε τον Ίωνα Δραγούμη, όσο κανείς άλλος, με τον εθνικοσοσιαλισμό. Το έκανε, μάλιστα, δίχως να εκπέσει σε εικοτολογίες και «προβλέψεις» για το τι θα έκανε ο Δραγούμης αν ζούσε στον μεσοπόλεμο. Αντιθέτως εντόπισε τις απαρχές ενός ελληνικού εθνικοσοσιαλισμού σε ορισμένα σημεία της σκέψης του Δραγούμη. Ωστόσο και το συγκεκριμένο συμπέρασμα φρονώ ότι σηκώνει συζήτηση. Γιατί γράφτηκε σε μια εποχή που ο εθνικοσοσιαλισμός και ο φασισμός βρίσκονταν στο απόγειο της επιτυχίας τους και προκαλούσαν τον θαυμασμό σε εθνικιστές όπως ο Πέτρος Ωρολογάς, οι οποίοι με την σειρά τους θα ήθελαν να ανακαλύψουν κάποιες ελληνικές απαρχές αυτής της «πολιτικής κοσμογονίας». Εντούτοις, το γεγονός ότι η κρίση του Ωρολογά δεν βασίστηκε σε κάποια εικασία της δίνει το προνόμιο να παρουσιάζεται με την μορφή ενός αναλυτικού συμπεράσματος. Ενός συμπεράσματος του οποίου την ευστοχία δύναται να κρίνει ο κάθε αναγνώστης.
Κλείνοντας θέλω να σημειώσω ότι η ανάγνωση της μελέτης του Ωρολογά είναι σήμερα σημαντική όχι μόνο για όσους αρέσκονται να ανατρέχουν στην ιστορία των πολιτικών ιδεών της πατρίδας μας. Είναι σημαντική και για εκείνους που θέλουν να έρθουν σε επαφή με συγγραφείς οι οποίοι έδωσαν έμφαση στην αξία που έχει η ελληνική μας καταγωγή και το προαιώνιο πολιτισμικό δυναμικό του ελληνισμού για την συνέχεια του εθνικού μας βίου. Δεν είναι τυχαίο ότι συγγραφείς όπως ο Δραγούμης και ο Ωρολογάς όχι μόνο σπρώχνονται στην λήθη από το σύγχρονο ελλαδικό εκδοτικό κατεστημένο αλλά και επιχειρείται η διασάλευση των όσων έπραξαν, έγραψαν και εννόησαν. Όμως αυτή είναι μια άλλη κουβέντα..
Σχόλια:
ονειρο μου τωρα ειναι να ανοιξω ενα ροκ κλαμπ, το οποιο θα διοργανωνει βραχωδεις/μεταλλικες συναυλιες. θα το ονομασω the dead. οταν μια μπαντα λοιπον ηχογραφει ζωντανη συναυλια εκει, ο δισκος θα λεγεται live at the dead. καλο ετσι; τετραπερατο.
Ο Πατριάρχης είπε...Αντί να προβείτε εις προβολίν ευσεβών προτύπων και να προσελκύσετε εις τον πολιτικόν ημών χώρο ευπρεπείς αρσακειάδες βορειοευρωπαϊκών φυσιογνωμικών γνωρισμάτων, επιτρέπετε εις τους εκπροσώπους της μαλλιαδοσύνης να ρυπαίνουν με την ρωμέικη μεσογειακή των αισθητική το ιδεολογικό μας περιβάλλον. Ούτοι είστε κύριοι! ΘΑ σας κατατρέχει αιωνίως η κατάρα του Άβαταρ.
Χαρείτε τούτη την ώρα. Γιατί αγνοείται τι σας επιφυλάσσει το μέλλον. Επίλεκτοι άνδρες, πιστοί εις τας εντολάς των ιερέων του ενσαρκωθέντος θεού Αδόλφου Άβαταρ, αφού γευματίσουν εις τα εστιατόρια της Βαλχάλα με τα εδέσματα και τους οίνους που θα τους προσφέρουν αι νορδικαί καλλονές, θα μεταφερθούν με τα διαστημόπλοια της μυστικής τεχνολογίας του Χέωπος εις τους αθηναϊκούς δρόμους. Εκεί όπου θα πατάξουν την αλητοκρατίαν των δερματικών κεφαλών (αγγλιστί skinheads) και των κομισάριων της ρωμέικης μαλλιαδοσύνης που προωθούν τον αριστερισμόν εις τον πολιτικόν μας χώρον.
Θάνατος εις το βαρύ μέταλλο (αγγλιστί heavy metal)! Είναι η μουσική των κομμουνιστών.
Όταν συναντηθείτε με την άλκιμο νεολαίαν του πολιτικού ημών χώρου στρασεροδραγουμικά σταγονίδια, να γνωρίζετε ότι όλα μπορεί να συμβούν εκτός του να υπάρξει έλεος. Το μέλλον μας προσμένει. Θα επιστρέψομεν και η γαία θα δονηθεί.
Η Φοιτητική Λέσχη Φανταστικής Λογοτεχνίας είπε...
Ανώνυμε α) αν πέσει κανείς από το βράχια θα μπορούσε να ονομαστεί η κυκλοφoρία και Live After Death.
https://www.youtube.com/watch?v=Y2YrjyLfVaM
Πατριάρχη, πες τους τα γιατί δεν με ακούνε.
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Μπράβο για τη δράση σας!! Κάτι άσχετο αλλά σημαντικό ξέρετε τι έγινε το site της ΦΥΛΗΣ ΛΙΜΟΝΟΦ?Γιατί διαγράφηκε? Κρίμα γιατί περιμεναμε πως και πως κάθε καινούργιο κείμενο καθώς και τις μεταφράσεις που ετοίμαζαν. Υ.Γ Αν έχει κανείς αρχείο κείμενα του ιστολογίου ας τα ανεβάσει πουθενά να υπάρχουν...
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Μπράβο παίδες! Τους πονάει ο Δραγούμης γιατί δεν μπορούν να τον κατανοήσουν. Για εμάς πάλι είναι ιδεολογικός φάρος!
Η Φοιτητική Λέσχη Φανταστικής Λογοτεχνίας είπε...
Ανώνυμε β) ευχαριστούμε.
Δεν γνωρίζουμε τι συνέβη με αυτό το ιστολόγιο. Πράγματι, κι εμείς περιμέναμε την διαδικτυακή ανάρτηση των βιβλίων που είχαν ανακοινώσει οι διαχειριστές του. Αλλά διαπιστώσαμε ότι εδώ και λίγο καιρό το ιστολόγιο δεν υπάρχει. Επίσης, δεν γνωρίζουμε ποιοι ήταν οι διαχειριστές.
Όπως επαναλαμβάνουμε συχνά, από κάποια στιγμή και μετά η ανωνυμία του διαδικτύου δεν έχει νόημα. Χρειάζεται και η διαπροσωπική επαφή. Προκειμένου να σχηματίσουμε κανονική πολιτική κοινότητα. Να γνωρίζει ο ένας τον άλλο. Να βοηθά ο ένας τον άλλο. Να συζητά ο ένας με τον άλλο.
Ανώνυμε β) ευχαριστούμε. Ελπίζουμε ότι όταν γίνει η επόμενη εκδήλωση της Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ. που θα είναι ανοικτή, θα δώσεις εσύ και άλλοι φίλοι αναγνώστες το παρόν.
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Μήπως δέχτηκαν τα παιδιά της Φυλής Λιμόνοφ επιθέσεις από σχολιαστές "εστιάτορες" και αντιφασίστες σαν και αυτούς που γράφουν στο δικό σας ιστολόγιο απειλές.και σταμάτησαν για αυτό?
Η Φοιτητική Λέσχη Φανταστικής Λογοτεχνίας είπε...
Ανώνυμε γ) όπως απαντήσαμε και στον παραπάνω φίλο δεν γνωρίζουμε ούτε τι συνέβη ούτε τους διαχειριστές του ιστολογίου.
Το μόνο που γνωρίζουμε είναι ότι όποιος έχει θέμα με προβοκάτσιες μπορεί να βασίζεται (ή και να έρθει στη Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ.), που δεν την σταματά τίποτε.
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Κρίμα πάντως για την Φυλή ΛΙΜΟΝΟΦ. Είχε τρομερά ιδεολογικά κείμενα και διαφαινόταν να ανοίγεται τώρα τελευταία στον χώρο μια εθνικοσοσιαλιστική προοπτική μακριά από τον παρακμιακό φετιχιστικό "νεοναζισμό" των Άβαταρ και των Βοτάν που είναι απλά μια υποκουλτούρα. Αν τα παιδιά διαβάζυν τα σχόλια να ανοίξουν ξανά το σάιτ. Εγώ έχω απορία πάντως μήπως σχετίζεται με την συγκεκριμένη ομάδα ο youtuber ΑΝΤΙΝΟΟΣ στον οποίον είχε εμφανιστεί ο Σταμάτης σε ορισμένες εκπομπές του
Η Φοιτητική Λέσχη Φανταστικής Λογοτεχνίας είπε...
Όχι, απ' όσο είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, δεν είχε καμία σχέση με ο Αντίνοος με αυτό το εγχείρημα.
Ο Μπουλουγουρας είπε...παραπονα (επιθυμιες για την ακριβεια):
οι metallica να βγαζανε 10 δισκους σαν το kill em all
οι alice in chains να βγαζανε 20 δισκους σαν το facelift
οι katatonia να βγαζανε 30 δισκους σαν το dance of december souls
οι sentenced να βγαζανε 50 δισκους σαν το amok
ο anzalone να βγαζε 100 δισκους με τους samhain
οι helloween να βγαζανε 200 δισκους σαν το walls of jericho
οι running wild να βγαζανε 500 δισκους σαν το gates to purgatory
αυτα που καναν οι pantera τη δεκαετια του 80 (metal magic, projects in the jungle, i am the night, power metal), να τα συνεχιζανε για αλλες 25 δεκαετιες
οι queensryche να μην γινονταν λοατκι μετα το 88
οι ulver να μην διεπρατταν την Προδοσια του 98
οι blondie να βγαζανε 10000 τραγουδια σαν τα detroit 442, man overboard, accidents never happen, youth nabbed as sniper, dreaming. και η debbie harry να μη γερνουσε ποτε
εχω κι αλλα. δε χωρανε. θα τα ξαναπουμε (ισως) (καποτε). flwrοi
Η Φοιτητική Λέσχη Φανταστικής Λογοτεχνίας είπε...
Μπουλουγουρά, όταν η φαντασία συνδέεται με τη θέληση μπορεί να γίνει πραγματικότητα αυτό που σήμερα θεωρείται "χαμένη πολιτεία".
Όξω οι φλώροι.
https://www.youtube.com/watch?v=lcPpOgvNCtQ
Ο Γ. Κατέβας είπε...πιάνω το νήμα εκεί που το άφησε ο Μπουλουγουράς:
-Ο Moorcock να έγραφε άλλα εξήντα βιβλία ισάξια του Ελρικ και του Κόρουμ.
-Ο Τόλκιν να μην έδινε μόνο μια συνέντευξη στο περιοδικό του μα να γινόταν αρχηγός του Βρετανικού Εθνικού Μετώπου.
- Ο Ρόμπερτ Χάουαρντ να ζούσε αιώνια και να μην είχε αυτοκτονήσει.
-Ο Ιούλιος Βερν να γινόταν αρχηγός στο κόμμα του Μπαρρές.
-Ο Φράνκ Μίλλερ να δημιουργούσε άλλα δέκα graphic novels ισάξια του 300.
-Ο Μπραμ Στόουκερ να έγραφε άλλες πενήντα συνέχειες του Δράκουλα.
-Ο Μάκης Χριστοδουλόπουλος να πρωταγωνιστούσε στο επόμενο μυθιστόρημα της Ρόουλινγκ.
-Η Βανδέα να μην είχε χάσει τον εμφύλιο από τους ξεβράκωτους, ο Νότος να μην είχε χάσει τον αμερικανικό εμφύλιο, ο Μεταξάς να είχε νοσηλευτεί σε κρατικό νοσοκομείο και ο Στράσερ να είχε γίνει αρχηγός των ε/ς.
-Η Αντρέ Νόρτον να είχε γράψει άλλα δέκα βιβλία φαντασίας υπέρ του Νότου.
-Ο Σταμάτης Μαμούτος να γινόταν εκατομμυριούχος και να κυκλοφορούσε σε μορφή free press όλα τα βιβλία των Ελλήνων, Γάλλων, Ρώσων, Άγγλων και πρωτίστως Γερμανών ρομαντικών συγγραφέων.
-Ο Αντρέας Παπανδρέου να κυβερνούσε ακόμη.
-Ο Σταύρος Μακαρούνης να γινόταν σέντερ φορ στην εθνική Βενεζουέλας.
-Ο Borris Vallejo να ζωγράφιζε το πορτρέτο του Kai Murros.
-Ο Σπύρος Μπουρνάζος να πρωταγωνιστούσε στην επόμενη ταινία με θέμα τη ζωή του Κόναν.
Ο/Η Ανώνυμος είπε...γιατί καρδιά μου αγαπάς;
το είπε και ο Μπουλουγουράς...😄😁
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Επειδή πολλά ακούγονται τώρα τελευταία από κάποιους "περίεργους" στον χώρο που ξαφνικά θυμήθηκαν τον Παύλο Γύπαρη να πούμε ότι ο συγκεκριμένος ήταν ένας τραμπούκος, μπράβος χαρτοπαικτικής λέσχης και αιώνιος μπράβος του φιλελευθερισμού. Πολέμησε στο πλευρό των καπιταλιστικών δυνάμεων της ΑΝΤΑΝΤ στο δυτικό μέτωπο σαν γνήσιος αγγλόδουλος όπως ο μπαμπάς του ο Βενιζέλος (επειδή κάποιοι θαυμαστές του διατείνονται ότι πολεμούν την αγγλοδουλεία) και όταν γύρισε οργάνωσε τα δημοκρατικά τάγματα ή καλύτερα τους δημοκρατικούς τραμπούκους. Κατά την διάρκεια του Β ΠΠ βρέθηκε στην Αίγυπτο να πολεμάει τους Γερμανούς ξανά στον πλευρό των Άγγλων (τι περίεργο να τον θαυμάζουν οι σκληροπυρηνικοί ναζί που θεωρούν την 6η Απριλίου απελευθέρωση). Μετά τον εμφύλιο πολιτεύτηκε με το κόμμα του Σοφοκλή Βενιζέλου και όταν πέθανε τον τίμησε ο Γεώργιος Παπανδρέου για τους "δημοκρατικούς του αγώνες". Σήμερα έχει μνημείο στην Νέα Φιλοθέη και στο Ηράκλειο Κρήτης υπάρχουν οδοί με το όνομα του. Αυτά τα λίγα
Η Φοιτητική Λέσχη Φανταστικής Λογοτεχνίας είπε...
Γ. Κατέβα διάλεξες ψευδώνυμο με δυνατό υπόβαθρο. Ωραίος ο συγκεκριμένος τραγουδιστής. Ήρθε και σε σύγκρουση με το δισκογραφικό κατεστημένο.
Ανώνυμε δ)..!!!
Ανώνυμε ε) τυπικές υπενθυμίσεις σε ανθρώπους που διαβάζουν την ιστορία λάθος (και μάλιστα από αντιφασιστικές "πηγές").
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Ευτυχώς που υπάρχετε εσείς και οι εκδόσεις Έξοδος. Δυο οάσεις στην έρημο του χώρου.
Η Φοιτητική Λέσχη Φανταστικής Λογοτεχνίας είπε...
Aνώνυμε στ) ευχαριστούμε. Στηρίζουμε πάντοτε τις ποιοτικές προσπάθειες.
Ο/Η Ανώνυμος είπε...Ανωνύμος Β΄
Με λίγη αργοπορία να καταθέσω το προβληματισμό μου στην Απάντηση που μου έδωσε η Φλεφαλο.
Ως προς την δημιούργια κοινότητος(πολιτιστικής-πολιτικής κλπ). Πρέπει να τα βρείτε κάποιοι ιστότοποι παρά τις επίμερους αξιόλογες προσπάθειες σας. Δεν παύετε να είστε επιμέρους ανάλογα μετά ενδιαφέροντα σας (άλλοι με ιστορικά,άλλοι με πολιτιστικά άλλοι να κρατάνε μπόσικα να μην τους αλώσουν διάφοροι εθνοσωτήρες). Τουτέστιν ζυμωθείτε και φτιάχτε μια μήτρα μπας και έρθουν διάφορα αιρετικά σπέρματα και γονιμοποιηθουν. Τώρα η μήτρα θα είναι σοβαρό εντυπο και site ή ένα φορουμ ιδεων(εμπροσωπο εννοώ όχι διαδικτυακής καμαρίλας) δεν ξέρω αλλα πρέπει να υπερβείτε τη μερικότητα έκαστος μπας και ψηθούμε και εμείς οι νομάδες.
Η ΦΥΛΗ ΛΙΜΟΝΟΦ ήταν ένα τρομερό ιστολόγιο. Από όποια πλευρά και να το δεις Αισθητική, Αναλυτική,Μεταφραστική, Επιστημονική. Έβλεπε μπροστά και ως άλλο Ένζυμο μεταβολίζε το παρελθόν και δεν άφηνε πολύ χώρο για καμαρίλα και προφητείες του όσιου Παιδευμαίντιου κλπ αλλά για κριτική σκέψη και δημιουργία. Εύχομαι απλά να κατεβάσαν το ιστολόγιο για να μας παρουσιάσουν κάτι καλύτερο άμεσα. Μου κάνει εντύπωση πως η Φλεφαλο δεν είχε μιλήσει έστω διαδικτυακά με τους διαχειριστές του εν λόγω ιστολογιου ενω πχ το είχατε στα προτεινόμενα σας όπως τους είχε και ο Μαύρος Κρίνος και ο Ρήγας Ακραίος!!Επειδή από όσο καιρό σας παρακουλουθώ ξέρω ότι εκτιμάτε την ποιότητα!Αυτό δείχνει ότι έχουν πολλά βήματα και ζυμώσεις να γίνουν.
Υ.Γ fan fact για ένα φίλο παραπάνω που έγραψε ότι ο Αντίνοος παίζει να συμμέτειχε στον εν λόγω ιστολογίο. Αμφιβάλω για τον εξής απλό λόγο στο podcast με τον Ενζυμο δεν ήξερε τι πάει να πει γραμμιτζικο έντυπο. Οι συντάκτες της Φυλής Λιμόνοφ που ανέβαζαν φώτο με ΜΑΟ και παρελάσεις επι Στάλιν σίγουρα θα ήξεραν τι εστί γραμμιτζιδικό έντυπο ως γνήσιοι εθνικομπολσεβίκοι. Καλό θέρος!
Ανώνυμε β) είχαμε γράψει ένα επαινετικό σχόλιο κάτω από ένα άρθρο τους και μας είχαν απαντήσει ότι χαίρονται και εκτιμούν την Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ. Αυτή ήταν η μοναδική μας επικοινωνία. Δεν υπήρχε άλλος τρόπος επικοινωνίας, καθώς το ιστολόγιό τους δεν είχε κάποια διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Φαίνεται ότι ήταν κλειστή ομάδα. Ας ελπίσουμε να επιστρέψουν.
Τώρα σε ό,τι έχει να κάνει με αυτό που προτείνεις, για να συμπράξουν κάποια ιστολόγια (σε περίπτωσηπου αναφέρεις κάποια τα οποία δεν γνωρίζουμε ή δεν γνωρίζουμε τους αρθρογράφους τους) θα πρέπει να γνωριστούμε πρώτα. Οπότε επαναφέρουμε το πρώτο επιχείρημα. Χρειάζεται επαφή μεταξύ μας. Να μην φοβάται κανείς να εμφανιστεί σε κάποιες συναντήσεις, εκδηλώσεις κλπ. Είναι αστείο, για να μην αναφέρω τίποτα χειρότερο, να υπάρχει έστω και ένας αναγνώστης που να φοβάται ή να επιφυλάσσεται να παραβρεθεί σε εκδήλωση της Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ. Δεν καταλαβαίνουμε τι μπορεί να είναι αυτό που τον φοβίζει. Αν φοβάται κάποιος να συνομιλήσει ή να συνατήσει μια συλλογικότητα που τα ονόματα, τα πρόσωπα και οι ιδιότητες των μελών της είναι πασίγνωστα εδώ και χρόνια και που δεν έχει σοβαρές αντιπαλότητες (πέρα από βλακώδη σχόλια ανώνυμων), ίσως να χρειάζεται έναν αναστοχασμό σχετικά με το τι θα πράξει και πόσο θα αντέξει σε περιπτώσεις που η κατάσταση θα είναι όντως ζόρικη. Αντιλαμβανόμαστε ότι ενδεχομένως να μην θέλει κάποιος φίλος να φανεί το πρόσωπό του σε εκδηλώσεις κλπ. Στην τελευταία εκδήλωση για τον Δραγούμη υπήρχαν παιδιά που δεν μπήκαν στις φωτογραφίες για τους ευνόητους λόγους. Αλλά όταν γίνεται υπερβολική η επιφυλακτικότητα αποτελεί τροχοπέδη, σε κάθε περίπτωση.
Στο σκέλος της πρότασής σου που αφορά την ενδεχόμενη σύμπραξη ήδη γνωστών ιστολογίων, σε γενικές γραμμές, οι περισσότεροι γνωριζόμαστε και συμπράτουμε. Για παράδειγμα, στην τελευταία μας εκδήλωση για τον Δραγούμη ήταν οι υπεύθυνοι των εκδόσεων Έξοδος καθώς και παιδιά που διατηρούν δικά τους διαδικτυακά κανάλια στο youtube, αλλά προσφέρουν και στην Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ. αρκετές φορές. Αν συνυπολογίσουμε και τις αναμενόμενες απουσίες πέντε έξι παιδιών και αρθρογράφων άλλων sites, λόγω της καλοκαιρινής περιόδου, οι περισσότεροι "γνωστοί" ήμασταν εκεί. Αλλά ακόμη και έτσι είμαστε ακόμη αριθμητικά λίγοι. Για να γίνουν επιμέρους κινήσεις χρειάζονται πόροι (έμψυχο υλικό και υλική υποστήριξη) που ακόμη είναι ανέφικτο να βρεθουν.
Για αυτό επιμένουμε στην διαπροσωπική επαφή. Είναι μια προϋπόθεση που προηγείται κατά πολύ της όποιας συνεργασίας ή σύμπραξης. Είναι η απαρχή που ακόμη δεν υφίσταται.
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
Αυτοί που κλαίγονται ότι δεν ανεβαίνουν τα σχόλια τους στα δικά τους σάιτ γιατί τα σχόλια είναι κλειστά; Γιατί δεν ανεβάζουν τα αρνητικά σχόλια ποτέ και μαζεύουν κάτω από τις αναρτήσεις του κάτι γλείφτες που γράφουν 100 σχόλια ο καθένας μπας και φανεί ότι έχουν απήχηση; Αντί να λένε ευχαριστώ που ΦΛΕΦΑΛΟ και Μαύρος Κρίνος είναι τα μόνα ιστολόγια ανοιχτού σχολιασμού παραπονιούνται και απειλούν από πάνω. Κάποιοι ντοπιαζουν τον αυτόνομο χώρο και πρέπει να πάρουν πούλο άμεσα
Μαμουτε αυτά που είναι να ειπωθούν ειπώθηκαν από εδώ και πέρα θα φανεί από την διαγωγή σου το τι και πώς αν και το μέλλον σου δεν φαίνεται λαμπρό
Ανώνυμε η διαγωγή του Σταμάτη και των υπολοίπων είναι και θα παραμείνει απαράδεκτη. Τι άλλο να κάνουμε για να σε πείσουμε να εμφανίσεις το πρόσωπο και το ονοματάκι σου;
Πες μας ποιος είσαι. Σε παρακαλώ προσωπικά. Πες το και θα δεις πόσο λαμπρό θα γίνει το δικό σου μέλλον.
Ο/Η Σταμάτης είπε...Ανώνυμε που απευθύνεσαι σε μένα, υποθέτω ότι γνωρίζεις πως δεν θα σου κάνω αυτή την χάρη. Συνεπώς, γιατί κουράζεσαι με άσκοπα σχόλια;
Απομακρύνσου όσο είναι καιρός, ήσυχα και αθόρυβα, γιατί αν κάνεις το μοιραίο λάθος και καταλάβω ποιος είσαι αντιλαμβάνεσαι φαντάζομαι ότι το μέλλον σου όχι λαμπρό δεν θα είναι. Φοβάμαι μήπως δεν θα είναι και πολύ μακροπρόθεσμο.
Ο/Η Ανώνυμος είπε...καταρχάς ο τρόπος που γράφει δείχνει ότι είναι άτομο με αυτισμό. πολιτικό αυτισμό έχει αλλά έχει και κανονικό. αυτός ο αρχιτεμπέλαρος ρουφιάνος αντί να γράφει ξημερώματα σε ανυπόληπτο μπλογκ γιατί τόσο καιρό δεν μας λέει παντελονάτα ποιον εκπροσωπεί και τι πιστεύει. φανταστείτε το δράμα του παιδιού που βλέπει να αυξάνονται και να πληθύνονται οι ποιοτικές φωνές. όλη μέρα χάνει χρόνο για να βλέπει σχόλια ποσταρίσματα γιουτιούμπια κανάλια κλπ για να λέει τα ίδια και ίδια μήνες τώρα. έλα μπέμπη άραξε φάε την κρεμούλα σου γιατί πολλά λες ΣΤΑ ΑΝΩΝΥΜΑ ΠΑΝΤΑ ΚΟΤΟΥΛΑ εδώ και καιρό που γελάμε μαζί σου. προσωπική ζωή δεν έχει ρε πολέμαρχε του διαδικτύου? τόσο πολύ σε ενοχλούν οι αυτόνομοι? ψιτ άκου να σου σπικάρω ένα νέο. αν τώρα έχεις φάει φρίκες με πέντε μπλογκ δυο περιοδικά και πέντε βιβλία ακόμα δεν είδες τίποτα. δύσκολος ο χειμώνας για σένα και όχι για το λοκ που έρχεται.
Ανώνυμε, το σχόλιο για τη συμμετοχή στα συλλαλητήρια για το Μακεδονικό κλπ το έσβησα, γιατί είναι copy paste από άλλο ιστολόγιο...Μην αναμασάμε τα ίδια και τα ίδια. Κάνε τον κόπο να σκεφτείς κάτι καινούριο.
Η απάντηση είναι η εξής. Ο Σταμάτης και η Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ. ήταν ανάμεσα στους διοργανωτές των συλλαλητηρίων. Συμμετείχε ως εκπρόσωπος της λέσχης μας στις συνελεύσεις (ανάμεσα σε συνεργάτες του Μίκη Θεοδωράκη, ακαδημαϊκούς, δημοσιογράφους κλπ) των ανθρώπων που οργάνωσαν τα συλλαλητήρια. Προσπάθησε μάλιστα να περάσει την γραμμή της Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ. για μια πιο ουσιαστική δράση και η πρότασή του υπερψηφίστηκε από την συνέλευση. Αλλά οι άνθρωποι του Μίκη θεοδωράκη θέλησαν να προχωρήσουν στην ίδρυση κόμματος (τα είδαμε τα αποτελέσματα της επιλογής τους) και κάποιοι άλλοι προετοίμαζαν το έδαφος για τις πολιτικές εξελίξεις που πραγματοποιήθηκαν την άνοιξη και το καλοκαίρι του 2019. Το αποτέλεσμα ήταν να περιθωριοποιήσουν (οι διοργανωτές) τον εκπρόσωπό μας και τις θέσεις μας, φοβούμενοι ότι η ικανότητά του να πείθει θα του έδινε δύναμη που δεν θα μπορούσαν να ελέγξχουν (κάποιοι άλλοι ψευτο-αυτόνομοι σίγουρα θα νιώθουν αισθήματα αλληλεγγύης με τους διοργανωτές, διαβάζοντας αυτό το σχόλιο).
Στο καθαρά κινηματικό κομμάτι η Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ. ήταν παρούσα σε όλες τις διαδηλώσεις (μικρές και μεγάλες) στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη. Η γραμμή της λέσχης ήταν υπέρ μιας μετρημένης έντασης και ενάντια στα επεισόδια, γιατί ακριβώς ξέραμε από μέσα τί σχεδιαζόταν και ποια παράταξη είχε τον έλεγχο των διαδηλώσεων. Μπορείς να ανατρέξεις σε εκείνες τις αναρτήσεις για να κάνεις ένα φρεσκάρισμα της μνήμης σου.
Εκείνοι που απέκτησαν νομικά ζητήματα λόγω συλλήψεων στις διαδηλώσεις για το Μακεδονικό καλό θα ήταν να μας διάβαζαν πιο συχνά για να αποφύγουν τις παγίδες που τους είχαν στήσει οι πληρωμένοι από την Δεξιά ψευδο-αυτόνομοι πυρηνάρχες του πληκτρολογίου.
Θα μπορούσαμε να απλώσουμε το θέμα συζήτησης για τις κινηματικές δράσεις της Φ.ΛΕ.ΦΑ.ΛΟ. Να σου θυμίσω ότι ήταν η πρώτη αυτόνομη συλλογικότητα που κατέβηκε στις διαδηλώσεις των Αγανακτισμών το 2011. Τότε που κάποια πιτσιρίκια της σφαλιάρας, που την είδαν εθνοχούλιγκανςαργότερα, βύζαιναν ακόμα το δάχτυλο. Τότε που οι γνωστοί πληρωμένοι από τη Δεξιά χαφιέδες πυρηνάρχες του πληκτρολογίου έκαναν αγώνα ώστε να πείσουν όσους αφελείς αυτόνομους που τους συναναστρέφονταν να ΜΗΝ κατέβουν στο Σύνταγμα, με τη δικαιολογία ότι εκεί πήγαιναν μαρξιστές. Είναι μακρύ το κουβάρι και δεν σε παίρνει να το ξετυλίξουμε.
Άραξε στα κιλά σου λοιπόν. Ρούφα την κοτόσουπα και άμα σου βαστάει εμφανίσου επώνυμα. Τότε θα διαπιστώσεις πόσο λάθος είναι ο δρόμος που έχεις πάρει.
ΜΑΜΟΥΤΕ αναρωτιέμαι οι καθηγητές σου και γενικότερα η πανεπιστημιακή κοινότητα τι γνώμη έχουν για έναν Αρχιφλωρο σαν εσένα που γράφεις απειλές στο διαδίκτυο και το παίζεις ακραίος εθνικιστής;
Άραγε τι θα έλεγες μπροστά τους; Ή θα κρυβοσουν και θα τους εγλυφες όπως κάνεις τόσο καιρό;
Ωραία ερωτήματα που θα γίνουν πραγματικότητα.
Πιτσιρίκο, μου θυμίζεις τα ρουφιανάκια του δημοτικού μου σχολείου που έλεγαν σε όσους τους δίναμε καμιά δυνατή φάπα, "όλα στην κυρία".
Αναμένω να κάνεις πραγματικότητα αυτά που γράφεις. Ελπίζω να είσαι και παρόν, βέβαια, για να μου προσφέρεις την ικανότητα να συνοδεύσω τις εξηγήσεις μου με μια έμπρακτη απόδειξη της παιδαγωγικής αξίας που έχουν τα χαστούκια.
Από Οκτώβρη που ανοίγουν οι σχολές σε περιμένω.