του Κωνσταντίνου Γαβρόγλου
Η Αγγλία υποδέχτηκε την αναγέννησή με τις μεταρρυθμίσεις του Βασιλιά Ερρίκου του 8ου που δημιούργησαν ένα αρκετά ευνοϊκό έδαφος για το θέατρο Η αγγλική αναγέννηση ξεκίνησε το 1485, όταν έχασε την βασιλεία ο Ριχάρδος ο 3ος και την ανέλαβε ο κόμης του Ρίτσμοντ. Εκείνος βασίλεψε ως βασιλεύς Ερρίκος ο 7ος και έθεσε τα θεμέλια του οίκου των Τυδώρ. Εκείνη η περίοδος κράτησε μέχρι και τον θάνατο της βασίλισσας Ελισάβετ και υπήρξαν πολλές πολιτικές διαμάχες που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για το αγγλικό θέατρο. Ο βασιλιάς Ερρίκος ο 8ος επέβαλε τον Προτεσταντισμό, γεγονός που δημιούργησε πολλές εσωτερικές συγκρούσεις και έφερε τον ίδιο σε σύγκρουση με την Ρωμαιοκαθολική εκκλησία. Στην συνέχεια ανέβηκε στην βασιλεία η Μαίρη η 1η, οποία παντρεύτηκε τον Ισπανό βασιλιά Φίλιππο τον δεύτερο και επανάφερε τον Ρωμαιοκαθολισμό.
Το Ελισαβετιανό θέατρο στηρίχθηκε στην κλασική γραμματεία των ουμανιστών διανοητών αλλά και στην νέα εκκλησία. Κατά την βασιλεία του Ερρίκου του 8ου ανέβηκαν αρκετές θεατρικές παραστάσεις έργων Λατίνων συγγραφέων. Το Ελισαβετιανό δράμα άσκησε μεγάλη επιρροή στο παγκόσμιο θέατρο. Σημαντικοί θεατρικοί συγγραφείς εκπρόσωποι του ελισαβετιανού θεάτρου ήταν οι Ρόμπερτ Γκριν, ο Κρίστοφερ Μάρλοου, ο Μπεν Τζόνσον, ο Γουίλιαμ Σαίξπηρ, Τόμας Ντέκκερ. Τόμας Χευγούντ, Φίλιπ Σίντνεϊ, Γουόλτερ Ράλεϊ. Τόμας Κάμπιον, Έδμουνδ Σπένσερ, Φράνσις Μπέϊκον, Μάϊκλ Ντρέϊτον, Τόμας Κιντ, Τζον Μάρνστον, Τόμας Μίντλεντον, Τζον Ντέι, Φράνσις Μπομόντ κ.α.
Οι Ηθολογίες παρουσιάζονταν στην αυλή της θεατρόφιλης βασίλισσας Ελισάβετ οποία αγαπούσε πολύ το θέατρο. Οι Μάσκες ως είδος συνδέθηκαν με την μεταμφίεση και την λαϊκή παράδοση ενώ κι αυτές παρουσιάζονταν στην αυλή των Τυδώρ. Είχαν σημαντικό ρόλο στην ψυχαγωγία της βασίλισσας κι έφτασαν στο αποκορύφωμα τους όταν τον βασιλιά Ιάκωβο διαδέχτηκε ο Κάρολος. Σημαντική συνεισφορά του είδους ήταν τα έργα του Μπεν Τζόνσον, καθώς εκείνος πρόσθεσε κωμικούς χορούς και αντιμάσκες. Το συγκεκριμένο είδος αποτέλεσε βάση για το θέαμα στην Ιταλία, αλλά και την Αγγλία.
Στην Αγγλία εμφανίστηκαν στο καλλιτεχνικό προσκήνιο οι λεγόμενες πανεπιστημιακές διάνοιες. Προέρχονταν από το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και το πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ. Ήταν οι Τζων Λάιλι, Τόμας Νας, Κρίστοφερ Μάρλοου, Μπεν Τζόνσον, Γουίλιαμ Σαίξπηρ, Ρόμπερτ Γκριν.
1. Τζων Λάιλι: Γεννήθηκε το 1553 και έφυγε από την ζωή το 1606, ένα γνωστό του έργο είναι το Eupheus, αλλά και το θεατρικό έργο Endymion. Άλλα θεατρικά του έργα είναι το Gallathea, το Woman in the moon κ.α.
2. Ρόμπερτ Γκριν: Γεννήθηκε το 1558 και έφυγε από την ζωή το 1592. Γνωστά έργα του είναι το A Groatsworth of Wit, το θεατρικό έργο Selimus.
3. Κρίστοφερ Μάρλοου: Με τον Μπεν Τζόνσον και τον Γουίλιαμ Σαίξπηρ ήταν τρεις σημαντικότεροι εκπρόσωποι της ελισαβετιανής περιόδου. Γεννήθηκε το 1564 και έφυγε από την ζωή το 1593. Γνωστά έργα του είναι Ο Eβραίος της Μάλτας, Εδουάρδος ο δεύτερος, κ.α.
4. Μπεν Τζόνσον: Ένας εκ των κορυφαίων δραματουργών της Ελισαβετιανής περιόδου γνωστός για τα έργα Βολπόνε η Αλεπού, Ο αλχημιστής, Everyman in humor, κ.α. Γεννήθηκε το 1572 και έφυγε από την ζωή το 1637.
5. Τόμας Ντέκκερ: Είναι γεννημένος το 1572. Γνωστά έργα του είναι το Shoemaker’s holiday, The honest whore, κ.α. Έφυγε από την ζωή το 1632.
6. Τόμας Χεϊγούντ: Είναι γεννημένος το 1575. Έγραψε αρκετά έργα, όπως το The fair maid of the west, το Εδουάρδος ο 4ος, κ.α. Έφυγε από την ζωή το 1641.
7. Φίλιπ Σίντνεϊ: Είναι γεννημένος το 1554. Γνωστά έργα του είναι το The lady of May, και το Astrophel and Stella, κ.α. Εκτός από συγγραφέας ήταν στρατιωτικός, αλλά και βουλευτής. Έφυγε από την ζωή το 1576.
8. Βάλτερ Ράλεϊ: Άγγλος ποιητής γεννημένος το 1552, έργα του είναι το The advice. Τα ποιήματα του έμειναν ανολοκλήρωτα, έφυγε από την ζωή το 1618.
9. Τόμας Κάμπιον: Άγγλος ποιητής, συνθέτης, αλλά και γιατρός. Έργα του είναι το There is a garden in her face, το Now winter nights enlarge, κ.α. Έφυγε από την ζωή το 1620.
10. Έντμουντ Σπένσερ: Γεννήθηκε το 1552 και έφυγε από την ζωή το 1599. Έγραψε αρκετά έργα, όπως το The sepherd’s calendar.
11. Φράνσις Μπέικον: Ήταν συγγραφέας, πολιτικός, φιλόσοφος, επιστήμονας, και συγγραφέας. Έγραψε διάφορα έργα, όπως το Νέα Ατλαντίδα, το The advancement of learning. Έφυγε από την ζωή το 1626.
12. Μάϊκλ Ντρέϊτον: Γεννήθηκε το 1563 και έφυγε από την ζωή το 1631. Σημαντικός συγγραφέας της ελισαβετιανής περιόδου, έγραψε πολλά έργα, όπως το Polyolbion.
13. Τόμας Κιντ: Συγγραφέας, πολύ σημαντικός εκπρόσωπος της Ελισαβετιανής περιόδου, έγραψε το θεατρικό έργο Spanish tragedy – ισπανική τραγωδία, το Κορνέλια, κ.α. Γεννήθηκε το 1558 και έφυγε από την ζωή το 1594.
14. Τζον Μάρνστον: Θεατρικός συγγραφέας και σημαντικός εκπρόσωπος της ελισαβετιανής περιόδου, έγραψε αρκετά έργα, όπως το Antonio’s revenge, The scourge of Villainy. Γεννήθηκε το 1576 και έφυγε από την ζωή το 1634.
15. Τόμας Μίντλεντον: Σημαντικός συγγραφέας και εκπρόσωπος της ελισαβετιανής περιόδου, γεννήθηκε το 1580 και έφυγε από την ζωή το 1627. Έγραψε αρκετά έργα, όπως το A game at chess, The The Changeling κ.α.
16. Φράνσις Μπομόν: Γεννημένος το 1584, έγραψε το Maid’s tragedy, κ.α. Έφυγε από την ζωή το 1616.
17. Τζον Ντέι: θεατρικός συγγραφέας, γνωστός για το έργο The parliament of bees. Όμως, έγραψε και άλλα έργα, όπως το The isle of gulls, Law tricks, Humour out of breath κ.α. Γεννήθηκε το 1574, και έφυγε από την ζωή το 1640.
Στο ελισαβετιανό θέατρο υπήρχαν διάφοροι θίασοι, όπως οι «Άγγλοι Θεατρίνοι», και οι «Θίασοι των Αγοριών». Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε ότι ο Σαίξπηρ είχε ενεργή συμμετοχή στον θίασο του «Λόρδου Αρχιθαλαμηπόλου», και στον «θίασο των Τσάμπερλαϊν μεν». Οι «Θίασοι των Αγοριών» αποτελούνταν από παιδιά εκκλησιών, που έπαιζαν στο Λονδίνο τον 16ο αιώνα, ενώ οι «Άγγλοι Θεατρίνοι» περιόδευαν στην Ευρώπη. Στην ελισαβετιανή εποχή αναπτύχθηκε ιδιαίτερα το θέατρο αυλής και αυτό γιατί βασιλικές αυλές, φιλοξένησαν θεατρικά έργα ενώ πιθανολογείται πως το Όνειρο Θερινής Νυκτός ο Σαίξπηρ το έγραψε κατόπιν επιθυμίας της βασίλισσας Ελισάβετ της 1ης. Τα πρώτα θέατρα που δημιουργήθηκαν στο Λονδίνο ήταν το «The theatre», «Curtain», «Rose», «Swan», «Globe», «Fortune», «Hope», το 1576, το 1577, το 1588, το 1596, το 1599, και το 1614 αντίστοιχα.
Η εκκλησία έπαιξε μεγάλο ρόλο στο ελισαβετιανό θέατρο, καθώς ο «Θίασος των Αγοριών» δημιουργήθηκε από παιδιά της εκκλησίας. Τέλος θα ήταν πολύ σημαντικό να αναφέρουμε τους και άλλους σημαντικούς θιάσους της ελισαβετιανής περιόδου Ο «Θίασος της Βασίλισσας» ανέβαζε παραστάσεις για τους βασιλείς στο Λονδίνο. Στην συνέχεια δημιουργήθηκε ο «Θίασος του Ναυάρχου», και ο «Θίασος του Αρχιθαλαμηπόλου». Στον «Θίασο του Ναυάρχου» συναντάμε δύο σημαντικές προσωπικότητες του ελισαβετιανού θεάτρου, τον Φίλιπ Χένσλοου, και τον ηθοποιό Έντουαρτ Αλλέϊν. Θίασος που εν συνεχεία μετονομάστηκε σε «King’s Men» και τότε συναντάμε σε αυτόν ακόμη δύο μεγάλες προσωπικότητες του ελισαβετιανού θεάτρου, τον Σαίξπηρ, και τον ηθοποιό, Ρίτσαρτ Μπάρπαιητζ.
Τα θέατρα στο Λονδίνο χωρίζονταν σε δύο κατηγορίες, δημόσια και ιδιωτικά. Τα ιδιωτικά απευθύνονταν σε βασιλιάδες και ήταν κλειστά, ενώ τα δημόσια απευθύνονταν στο ευρύ κοινό. Τέλος βάσεις της ελισαβετιανής δραματουργίας αποτελούν τα Χρονικά Έργα. Για παράδειγμα Τα χρονικά του Χόλυνσεντ, Τα χρονικά της Σκωτίας και Ιρλανδίας, Τα χρονικά του Έντουαρτ Χέηλ, των εμφυλίων πολέμων ανάμεσα στους Λανκάστριανς και στους Γιορκς, κ.α. Συμπερασματικά το θέατρο της ελισαβετιανής περιόδου είχε καθοριστικό ρόλο στην τέχνη καθώς επέκτεινε το καλλιτεχνικό ρεύμα Μπαρόκ, του έδωσε βασιλικά αριστοκρατική υπόσταση, και μας έδωσε την ευκαιρία να γνωρίσουμε τον Γουίλιαμ Σαίξπηρ, οποίος θεωρείται ένας από τους κορυφαίους δραματουργούς της ιστορίας.
Πηγές
http://reader.ekt.gr/bookReader/show/index.php?lib=EDULLL&item=1013&bitstream=1013_01#page/100/mode/2up
https://repository-edulll.ekt.gr/edulll/handle/10795/1013
https://spiridopoulou.files.wordpress.com/2011/04/the-english-theater-until-1642.pdf
https://repository.kallipos.gr/bitstream/11419/2938/3/02-chapter02.pdf
file:///C:/Users/USER/Downloads/174-ArticleText-588-1-10-20200423.pdf
https://www.bibalex.org/Libraries/Presentation/Static/Jonson_Ben_eng_1302.pdf
https://allpoetry.com/poem/13718857-The-Advice-by-Sir-Walter-Raleigh
https://study.com/academy/lesson/baroque-theatre-history.html
https://georgiangroup.org.uk/wp-content/uploads/2020/10/GGJ_2013_12_McKinstry.pdf
https://repository.kallipos.gr/bitstream/11419/2938/3/02-chapter02.pdf
https://spiridopoulou.files.wordpress.com/2011/04/the-english-theater-until-1642.pdf
file:///C:/Users/USER/Downloads/174-ArticleText-588-1-10-20200423.pdf
https://repository.kallipos.gr/bitstream/11419/2938/3/02-chapter02.pdf
https://georgiangroup.org.uk/wp-content/uploads/2020/10/GGJ_2013_12_McKinstry.pdf
https://georgiangroup.org.uk/wp-content/uploads/2020/10/GGJ_2013_12_McKinstry.pdf
file:///C:/Users/USER/Downloads/174-ArticleText-588-1-10-20200423.pdf
Λεξικό του θεάτρου, πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, επιμέλεια: Phyllis hartnol – Peter Found, Μετάφραση: Νίκος Χατζόπουλος.